Technische commissie SHF Peter Oostendorp Voorzitter Technische commissie SHF Smart Hybrid Foundation

Lucht/water Warmtepompen – bereikbare labelstappen Smart Hybrid Foundation Peter Oostendorp - Smart Hybrid Foundation Theo Thijssen - TNO Bouw en Ondergrond SHF Congres Arnhem, 10 juni 2010 F O U N D A T I O N

Smart Hybrid Foundation Onderwerpen Inleiding Beschouwde woningtypen Beschouwde warmtepompen Berekeningswijze Resultaten en interpretatie Conclusies Smart Hybrid Foundation F O U N D A T I O N

Een van de hamvragen vandaag: Inleiding Een van de hamvragen vandaag: Hoeveel labelstappen levert een hybride WP in een bestaande woning op? Smart Hybrid Foundation Dit is de hamvraag F O U N D A T I O N

Smart Hybrid Foundation Samenhang waarde EI en Energielabel Smart Hybrid Foundation Zoals hiervoor door anderen uiteengezet, wordt een label bepaald via de Energie index. De Energie-index is een continue variabele, hij loopt van in principe 0 tot (in de praktijk) rond de 3,5 en is recht evenredig met het specifieke energiegebruik van een woning. Het energielabel omvat 9 discrete waarden van G tot A++ die gekoppeld zijn aan bepaalde bereiken in de waarde van de energie-index. Het energielabel vertoont stapsgewijze veranderingen, de energie-index continue veranderingen, zodat je daar beter aan ziet wat er precies gebeurt.

Smart Hybrid Foundation Uitgangspunten Referentiesituatie: Agentschap NL referentiewoningen bestaande bouw: rijwoning periode ’45-’65 rijwoning periode ’66-’75 rijwoning periode ’76-’79 rijwoning periode ’80-’88 Opwekkers: VR ketel (=huidige, conventionele situatie) HR 100 HR 107 Smart Hybrid Foundation Dankbaar gebruik gemaakt van een rekenblad, waarmee Cogen een soortgelijke studie heeft gedaan voor HRe-systemen

Smart Hybrid Foundation Uitgangspunten Specificaties Referentie Rijwoningen Bouwjaar Qbeh Av nbew [jr-jr] [GJ] [m2] [-] ‘46-’65 45,87 95,8 2,8 ‘66-’75 54,81 106,0 3,0 ‘76-’79 38,95 107,9 ‘80-’88 33,85 98,1 Smart Hybrid Foundation

Smart Hybrid Foundation Uitgangspunten 7 Warmtepompen (nrs. 1 t/m 7) Invloeden op prestaties: Afgifte systeem: hoge temperatuur: 80/60 °C (radiatoren) lage temperatuur: 45/35 °C (vloerverwarming/convectoren) Afschakelcriteria: buitentemperatuur / aanvoertemperatuur Thermische capaciteit: 1,5 kW – 10 kW Warmtevraag Smart Hybrid Foundation 8 8

Smart Hybrid Foundation Uitgangspunten Warmtepompen   HT-afgifte LT-afgifte COP min 2,70 3,67 max 4,65 6,07 Fpref 46% 48% 100% Smart Hybrid Foundation 9 9

Smart Hybrid Foundation Uitgangspunten Beperkingen van de studie: Vergelijkende studie, alleen ruimteverwarming Aanvullende winst te behalen met: Warm tapwater Verlaging hulpenergiegebruik Geavanceerde regeling Modulerende warmtepomp Verlaging warmtevraag (trias E.) Smart Hybrid Foundation Vergelijkende studie houdt ondermeer in dat er niet gekoeld wordt.

Flowchart berekening WP testgegevens EN 14511 Bepaling COP en Fpref voor 4 woningtypen Smart Hybrid Foundation Correctie energiegebruik referentiewoningen Wat wordt met 3e stap in flowchart bedoeld? Bepaling energie-index en label 11 11

Smart Hybrid Foundation Resultaten Warmtepompen gemiddeld E Energielabel woning Smart Hybrid Foundation D C Hier staat L-W wp HT en L-W wp LT voor de gemiddelde waarde van de 7 warmtepompen B A

Smart Hybrid Foundation Resultaten 7 Warmtepompen spreiding D Energielabel woning Smart Hybrid Foundation C Spreiding tussen de verschillende warmtepompn in één toepassing is al bijna een labelsprong groot. Dit ligt niet zozeer aan de absolute kwaliteit van de warmtepomp, maar meer aan de inpassing in de woning met bepaalde Qbeh. Als je 7 willekeurige warmtepompen matched met 4 woningen dan krijg je natuurlijk verschillende kwaliteiten van de combinaties die dat oplevert. B A Rijwoning ‘45-’65 Rijwoning ‘66-’75 Rijwoning ‘76-’79 Rijwoning ‘80-’88 13 13

Smart Hybrid Foundation Resultaten Smart Hybrid Foundation 14 14

Smart Hybrid Foundation Resultaten Smart Hybrid Foundation 15 15

Smart Hybrid Foundation Resultaten Smart Hybrid Foundation 16 16

Smart Hybrid Foundation Resultaten Smart Hybrid Foundation 17 17

Smart Hybrid Foundation Conclusies Zelfs bij alleen ruimteverwarming: 0,5 – 1 labelstap bij HT afgifte ~1 labelstap bij LT afgifte Vervanging van VR- (ipv HR-)ketel levert bovendien nog één extra labelstap op Niet meegenomen functionaliteiten: Warm tapwater Verlaging hulpenergiegebruik Geavanceerde regeling Modulerende warmtepomp Verlaging warmtevraag (trias E.) Veel te winnen met goede dimensionering! Smart Hybrid Foundation Uitgaan van HR-ketel is strenge referentie 18 18