Hinke Kruizenga Amersfoort, 13 november 2009 Is er al geSNAQt? Huidige stand van zaken rond vroege herkenning & behandeling van ondervoeding in de verpleeg & verzorgingshuizen Hinke Kruizenga Amersfoort, 13 november 2009

Aanpak ondervoeding 2000-2009 V&V Polikliniek Kliniek 2000: Campagne ‘Ziek zijn is topsport’ Eerstelijnszorg en thuiszorg V&V Polikliniek Kliniek Doelstelling Stuurgroep: Bevorderen van aandacht voor en preventie en behandeling van ondervoeding bij ziekte Zorgen voor structurele implementatie van screening en behandeling ondervoeding in de Nederlandse gezondheidszorg 2

Inhoud Ondervoeding & Screenen in verpleeg- en verzorgingshuizen DE STAND VAN ZAKEN LPZ resultaten 2009 Ervaringen uit pilot 2008 Knelpunten/verbeterpunten Een blik in de toekomst

Definitie ondervoeding Slechte voedingstoestand BMI < 20 en / of > 10% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste 6 maanden en / of > 5% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste maand Matige voedingstoestand BMI 20-22 en / of 5-10% gewichtsverlies in de laatste 6 maanden 4 4

Gewichtsverlies Overlap! Maar De reden voorspelt het gevolg anorexia of ageing: voeding+ sociaal/psychologisch/medisch (1 kg gewichtsverlies = 20-30% spiermassa) cachexie: ziekte + voeding (1 kg gewichtsverlies = 70-80% spiermassa) sarcopenie: (veroudering en beweging! + voeding (eiwit/D): bedrust: 3% ↓ in 7 dagen!

Diagnostiek: waardoor ondervoed? >5% onbedoeld gewichtsverlies Voeding volgens behoefte? Nee Ja Voldoende voeding beschikbaar? Malabsorptie? Slikproblemen? Katabolie? Oorzaak? Kanker Infectie Anorexie? Medicatie Depressie Smaak JJ Walace, Int J Cardiology 2002

Gevolgen ondervoeding Verminderde wondgenezing/ toename kans decubitus Meer kans op infecties (verminderde darmwerking en verlaagde weerstand) Afname gewicht en spiermassa Ondervoeding Langere opnameduur Hogere mortaliteit Meer kans op complicaties Afname kwaliteit van leven Hogere behandelingskosten

Verpleeg- en verzorgingshuisbewoners Totale groep (n=720) Verpleeg- en verzorgingshuisbewoners Slechte voedingstoestand Matige voedingstoestand Geen ondervoeding 165 (23%) 117(16 %) 438 ( 61%) geslacht Vrouwen / mannen (448/ 272) 120 / 45 83 / 34 320 / 118 Leeftijd (jr) ± SD 83,1 ± 8,9 83,8 ± 9,0 81,3 ± 9,8 BMI (kg/m2) 21,2 ± 5,1 23,8 ± 5,5 28,7 ± 5,1 BMI ≤ 20 61% BMI 20-22 9% 62% BMI 22-28 18% 27% 52% BMI ≥28 12% 11% 48% 5-10% GV 6 maanden 6% 43% > 10% GV 6 maanden en/ of > 5% GV laatste maand 54%

Percentage ondervoeding in Nederland(LPZ 2004-2009) 20-25% is ondervoed! 9 9

De prevalentie stijgt met de leeftijd

Ondervoeding per soort afdeling

Weeg en screenbeleid Screenen: 2 tot 4 x per jaar, gekoppeld aan weegmoment en MDO Aandacht voor goede weegschalen Taak van verzorgende Terugkoppeling op vast tijdsmoment met arts

Behandelplan cliënten met een slechte voedingstoestand Start behandelplan ≤ 3 werkdagen diëtist in consult ≤ 8 werkdagen start behandelplan Behandelplan Eiwit: 1,2 – 1.5 g kg lichaamsgewicht (bij overgewicht gewicht BMI 27,5) Energie: minimaal H&B (1984) + toeslag van 30% voor activiteit Monitoring gewicht en inname Evaluatie ≤ 5 werkdagen na start behandeling Vervolg: afhankelijk van inname van de cliënt 15 15

Behandelplan ondervoede cliënten (onder behandeling van diëtist) Inname versus behoefte Advies Vervolg (incl termijnen) 100% van de behoefte Energie- en eiwitrijke voeding (verrijkte hoofdmaaltijden, tussentijdse verstrekkingen en evt. drinkvoeding) Globale monitoring inname door voedingsassistent / verzorging 75-100% van de behoefte ≤ 10 werkdagen: evaluatie of de behoefte met inname wordt gedekt Continueren of aanvullen met drinkvoeding 50 - 75% van de behoefte Drinkvoeding of sondevoeding, mits passend binnen behandelbeleid ≤ 5 werkdagen: evaluatie of de behoefte met inname wordt gedekt Continueren of overgaan op sondevoeding < 50% van de behoefte Volledige of aanvullende sondevoeding, indien mogelijk drinkvoeding, mits passend binnen behandelbeleid ≤ 2 werkdagen: evaluatie of de behoefte met inname wordt gedekt Continueren of orale voeding (drinkvoeding) indien mogelijk 16 16

Wordt er gescreend?

Hoe wordt er gescreend?

Wordt er gewogen?

Kwaliteitsindicatoren Winst te behalen in screening, documentatie, standaard interventie bij ondervoeding

Huidige stand van zaken Verbetermogelijkheden: Voedingstoestand als basiskenmerk van de cliënt (over- en ondergewicht) : REGISTRATIE Screening bij opname Structuur in herscreening en wegen Standaard voedingsinterventie bij matige en slechte voedingstoestand

Ondervoeding in normen verantwoorde zorg Oncologische groep geexcludeerd Alleen gewichtsverlies: Is slechts een klein deel van het probleem -acute ondervoeding (gewichtsverlies):6-10% -chronische ondervoeding (lage BMI): 10-15% 22

Voorstel 2010 Wordt elke bewoner minimaal halfjaarlijks gescreend op ondervoeding?    ja / nee Welk screeningsinstrument wordt gebruikt? - SNAQRC - MNA-SF - Anders Bij welk percentage van uw bewoners is er gedurende de afgelopen 6 maanden een screeningsuitslag ondervoeding geregistreerd in het zorgdossier? 23

Ervaringen uit 2008

Voorwaarden voor een geslaagde implementatie Multidisciplinaire aanpak! Draagvlak bij management Weegbeleid BLIJVENDE AANDACHT EN LANGE ADEM NOODZAKELIJK

KANSEN: (Onder)voeding op agenda van verpleeg- en verzorgingshuis Voedingstoestand in zorg(leef)plan als basiskenmerk van de cliënt Cliënten met ondervoeding worden optimaal behandeld

Knelpunten uit pilotfase

Waar staan de deelnemers van 2008 nu? Knelpunten: Grote zorggroepen. Beslissing om te gaan screenen gaat over veel schijven het moet op veel afdelingen geïmplementeerd worden Diëtist is de trekker: (te) weinig formatie en invloed (1 diëtist op 8 locaties, 20 afdelingen) Alleen een klinische les is niet voldoende

Aanbevelingen vanuit de praktijk! (1) Een goed doordacht en afgestemd projectplan is essentieel Zorg voor multidisciplinair draagvlak Creëer een goed voorbeeld; start alvast met een enthousiaste afdeling Verwerk de screening en de behandeling in het digitale zorgsysteem Borg de gemaakte afspraken in bijvoorbeeld een jaarplan

Aanbevelingen vanuit de praktijk! (2) Houd de verantwoordelijkheden goed gescheiden. Bijv. Meet & Weet wat je cliënt eet door verzorging ipv eetverslag berekenen door diëtist Voedingsassistent Motiveert bewoner Signaleert Monitort inname

Aanbevelingen vanuit de praktijk! (3) Zoek een partner in elke locatie en op elke afdeling Blijf de voordelen onder de aandacht brengen: bijvoorbeeld bij de aanvraag van drinkvoeding in verzorgingshuizen Zorg voor gespreide verantwoordelijkheid. 1 persoon is te kwetsbaar Heb oog voor de vorderingen, hoe klein ook…. Blijf enthousiast en vasthoudend

Toolkit op www. stuurgroepondervoeding Toolkit op www.stuurgroepondervoeding.nl kan aangevuld worden met meer goede voorbeelden!!!

Blik in de toekomst Screening in Kwaliteitskader Voedingstoestand als basiskenmerk Optimalisatie transmurale voedingszorg Geriatrie polikliniek en verpleegafdeling Eerste / derdelijnszorg in verzorgingshuizen Goede overdracht en samenwerking