Les 4 Psychotische stoornissen en strafbaar gedrag

Indeling 1. Inleiding 2. Schizofrenie 3. Andere psychotische stoornissen 4. Besluit

1. Inleiding -Juridische categorie (wet 1 juli 1964): krankzinnigheid: vooral psychotische stoornissen (Zie GP p 47-48 en Int p41, 67-70, 102) -Psychotische stoornissen zijn ernstige psychiatrische stoornissen met als prototype schizofrenie -Ook enkele andere psychotische stoornissen zijn van belang in verband met strafbaar gedrag

2. Schizofrenie 2.1. Terminologie 2.2. Kenmerken 2.3. Verband met SG

Schizofrenie (vervolg) 2.1. Terminologie Schizofrenie (Eugen BLEUER, Zürich, 1911) Letterlijk: gespleten geest of persoonlijkheid (Schizein: splijten en phrèn: geest, inborst) Eerder: verbrokkeling van het psychisch functioneren: de eenheid, de samenhang van de psychische functies (denken, voelen, gedragen) in hun totaal functioneren is verloren gegaan

Schizofrenie (vervolg) 2.2. Kenmerken a) Beginsymptomen (vaak tijdens de adolescentie) Aanvankelijk vertoont de betrokkene zelf geen, of slechts vage, lichamelijke of psychische klachten (bijvoorbeeld schrik om ‘zijn zinnen te verliezen’); Later weinig of geen ziektebesef meer De omgeving merkt wel geleidelijk, of soms vrij abrupt, veranderingen op (bijvoorbeeld: zich isoleren, minder contact hebben, studies plots afbreken, zich verwaarlozen, ongewone ervaringen, bizar gedrag, zich bekeken of besproken voelen) De evolutie kan zeer verschillend zijn in aard en duur

Schizofrenie (vervolg) b) Volontwikkeld syndroom (Cfr. DSM-IV: niet zonder problemen) Grondige verstoring van denken, voelen en zich gedragen Belangrijk onderscheid: Positieve verschijnselen Ervaringen die aan het normaal psychisch functioneren worden toegevoegd: -wanen (onjuiste overtuigingen, onweerlegbaar) -hallucinaties (zintuigelijke waarnemingen zonder externe prikkel van één of verschillende zintuigen) -incoherentie (wartaal, draad kwijtraken,verzanden)

Schizofrenie (vervolg) (2) Negatieve verschijnselen (tekorten in / verminderd psychisch functioneren) -gebrekkig sociaal contact -afgevlakt affect -stereotiep en vrij abstract denken -psychomotorische armoede (1)&(2): +/- Criterium A in DSM-IV Plus: (Criterium B) duidelijk sociaal/beroepsmatig onder een te verwachten niveau functioneren

Schizofrenie (vervolg) 2.3. Verband met SG De frequentie en de ernst van SG (en vooral van geweldmisdrijven) bij schizofrenen wordt vaak overdreven Wel ongeveer 10% uiteindelijk suicide (autoagressie) Dankzij adequatere behandelingsmogelijkheden kunnen zij vlugger ontslagen worden uit een psychiatrische instelling en worden hierdoor een aantal misdrijven medebepaald of gewoon maatschappelijk meer zichtbaar

Schizofrenie & SG (vervolg) a) De stoornis zelf b) Leefklimaat c) Comorbiditeit

Schizofrenie & SG (vervolg) a) De stoornis zelf Voor slechts één derde de stoornis zelf Vooral direct gevolg van wanen en hallucinaties (positieve symptomen) -Vooral paranoide wanen (bijvoorbeeld beïnvloedingswanen en achtervolgingswanen) significant verband met geweldadig gedrag -Meestal auditieve of gehoorshallucinaties, vooral gebiedende bevelende hallucinaties

Schizofrenie & SGG (vervolg) b) Het leefklimaat Omgevingsfactoren zijn zeer belangrijk (overstimulerende stresssituaties lokken herval in de stoornis en eventueel misdrijven uit) NB: Gevangenispsychose Schizofrenie (of andere psychotische stoornis) manifesteert zich soms in de aanvangsperiode van een opsluiting in een gevangenis: het gepleegde misdrijf en de opsluiting kunnen als stressvolle ‘live events’ een psychotische opstoot mede uitlokken

Schizofrenie & SGG (vervolg) c) Comorbiditeit (ook hier van belang) In het verleden te weinig aandacht voor het samengaan met bijvoorbeeld een persoonlijkheidsstoornis Vaak was er dan reeds een criminele carrière vast te stellen vooraleer de schizofrenie tot stand kwam en deze criminaliteit kan grotendeels in verband gebracht worden met een persoolijkheidsstoornis

3. Andere psychotische stoornissen 3.1. Verschillende soorten 3.2. Verband met SG

Andere psychosen (vervolg) 3.1. Verschillende soorten (1) Ernstige stemmingsstoornissen -depressieve syndromen (depressieve stemming, verminderde interesse, slaapstoornissen, geen eetlust, schuldwaan, suicidegedachten) -manische syndromen (spreekdrang, gedachtenvlucht, hyperactieviteit, ontremming, grootheidswaan)

Andere psychosen (vervolg) - Ook gemengde syndromen (depressieve en manische perioden): bipolaire stoornis (vroeger manisch-depressieve psychose) (2) Kortdurende psychotische stoornis (in het postpartum d.i. binnen de vier weken na een bevalling) (3) Psychose door misbruik en afhankelijkheid van psychoactieve middelen (alcohol en andere drugs)

Andere psychosen & SG A) Ernstige stemmingsstoornissen (1) Depressieve stoornissen Over het algemeen verminderde agressiviteit of in elk geval veel meer autoagressiviteit Toch -homicide, infanticide (eventueel alle gezinsleden gevolgd door gelukte of mislukte zelfdoding: doding/zelfdoding) -diefstallen, brandstichting, seksuele misdrijven? -comorbiditeit (alcoholproblemen, persoonlijkheidsstoornis)

Andere psychosen & SG (vervolg) (2) Manische episode -Diverse misdrijven van geweldmisdrijven en vermogensmisdrijven, geldverkwisting -Vaak meer accidenteel dan gericht geweld (Bijv. ravage door roekeloos met auto rijden) -Sommigen zeer euforisch, veel grandeur en weinig destructief, anderen meer wantrouwig, zich beknot voelen en ook meer destructief

Andere psychosen & SG (vervolg) B) Postpartum psychose Kortdurende psychotische stoornis (hormonaal onevenwicht, uitputting, gevoel leven en opvoeding van het pasgeboren kind niet aankunnen) Eventueel aanleiding tot een wanhoopsdaad (infanticide en gelukte of mislukte zelfdoding)

Andere en SGG (vervolg) C) Psychose bij middelenmisbruik en middelenafhankelijkheid (alcohol, andere drugs) NB: Intoxicatie: geen psychose -Ontwenningssyndroom (delirium tremens met wanen, hallucinties) -Paranoïde waan, jaloersheidswaan

4. Besluit Psychotische stoornissen kunnen mede bepalend zijn voor allerlei misdrijven, inclusief geweldmisdrijven Toch minder frequent voorkomend dan meestal gedacht (met name meestal een te sterke associatie met gevaarlijkheid) Naast de stoornis zelf in strikte zin zijn omgevingsfactoren en comorbiditeit vaak van doorslaggevende invloed Niet voor elk misdrijf automatisch volledig ontoerekeningsvatbaar

VIDEO & CASUSSEN Video De grote verwarring Casussen Vijf opgenomen psychotische patiënten