Radioactieve stoffen in afval/schroot D. Van der Meersch K. De Wilde

Programma Weesbronproblematiek Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er mij tegen beschermen? Risico’s van radioactiviteit Waakzaamheid – wat werd er reeds gevonden? De interventie

Problematiek Vele toepassingen van radioactiviteit Strikt gereglementeerd KB van 20/07/01 houdende algemeen reglement op de bescherming van de bevolking, van de werknemers en het leefmilieu tegen het gevaar van de ioniserende stralingen

Problematiek Gebruik radionucliden in 20ste eeuw niet altijd zo strikt gecontroleerd als vandaag Bepaalde toepassingen – die nu verboden zijn – deden zich voor binnen publieke domein: bv. radiumhoudende verf op uurwerken Opsporen van ongewenste radioactieve bronnen (=weesbronnen) in de klassieke afval- en recyclagesectoren  Richtlijn 2003/122/Euratom van 22/12/03 – art. 9.3

Problematiek Cs-137 bron (Co-60) in schroot Voorbeeld 1: Algeciras (Spain)–1998  6 miljoen euro schade Voorbeeld 2: Goiânia (Brazil) – 1987  4 doden Voorbeeld 3: La Louvière (Belgium) – 2011  Opschorting van activiteiten bij Duferco La Louvière Produits Longs + Ontsmetting …. Juarez-Mexico, Tammiku-Estonia, Lilo-Georgia, Istanbul-Turkey, Bangkok-Thailand

BRAZIL (1987)

BELGIUM (2011)

WEESBRONGEVOELIGE INRICHTINGEN Containerparken Schroothandelaar < 25,000 T/j Sorteercentra MINIMALE VERPLICHTINGEN Schroothandelaar > 25,000 T/j Verbrandingsoven Smeltoven > 25,000 T/j Storten BIJKOMENDE MAATREGELEN

MINIMALE VERPLICHTINGEN BIJKOMENDE MAATREGELEN Vormingsplicht Meldingsplicht Aanstellen van intervenant Opstellen waakzaamheidsprocedure Voorzien van lokaal voor tijdelijke opslag Installatie en gebruik van een meetpoort Vormingsplicht Meldingsplicht Aanstellen van intervenant Opstellen waakzaamheidsprocedure Voorzien van lokaal voor tijdelijke opslag

Weesbrongevoelige inrichtingen Reeds 524geregistreerde inrichtingen1 1Cijfers tot eind 2012

Geregistreerde meetpoorten reeds 201 geregistreerde meetpoorten in België1 1Cijfers tot eind 2012

Programma Weesbronproblematiek Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er mij tegen beschermen? Risico’s van radioactiviteit Waakzaamheid – wat werd er reeds gevonden? De interventie

… Ioniserende straling !! Basiskennis radioactiviteit ! Hoe kan ik mij er tegen beschermen? … Nucleair ?? … Radioactiviteit ?? … Ioniserende straling !! Wat is dat ?

Radioactiviteit ATOOM : natuurlijk verschijnsel (kosmische straling, uit de grond, rondom ons, wijzelf) op het niveau van de atoomkernen (“kern”) ATOOM : Kern (protonen + neutronen) Elektronen

a b g Radioactiviteit Onstabiele (radioactieve) kern Stabiele kern De kern van een zogenaamd radioactief atoom, is instabiel; de kern zal uit elkaar vallen en hierbij energie produceren… g straling  energie  dosis  schade

Doordringingsvermogen Une caractéristique importante est la pouvoir de pénétration. C’est la distance à laquelle les rayons peuvent pénétrer. Les alfas pénètrent très peu. Une feuille de papier peut les arrêter. Pour stopper les betas quelques mm d’Aluminium peut satisfaire. Les gammas, par contre, traversent presque tout, on a besoin d’une grosse épaisseur de plomb. Donc ils ont la capacité de pénétration la plus grande.

n Afstand in de lucht α β γ Enkele centimeters Enkele meters Honderden meters

Groot probleem : Radioactiviteit 1) ruikt men niet 2) ziet men niet 3) voelt men niet 4) gevolgen zijn soms later merkbaar Eén belangrijk voordeel: Radioactiviteit kan gemeten worden !!!

Eenheden om de radioactiviteit te meten Het aantal deeltjes grind en zand dat geworpen werd = BECQUERELS 2. Gevolgen, sporen nagelaten op de vriend: = SIEVERT

Sv Sv - Bq Bq Sv is een zeer grote eenheid meestal µSv (microSievert) Bq is een zeer kleine eenheid meestal MBq (megaBequerel)

Gemiddelde dosis voor een belg: 4500 µSv/jaar medisch 43% industrieel 1% kosmisch 8% natuurlijk 9% intern 7% radon 32%

Le radon est un gaz radioactif, formé par l'uranium présent dans le sol et les roches. Vous ne le voyez pas. Vous ne le sentez pas. Si vous habitez dans le sud du pays, vous courrez plus le risque d'avoir un problème de radon dans votre maison.

Gemiddelde dosis voor een belg: 4500 µSv/jaar medisch 43% industrieel 1% kosmisch 8% natuurlijk 9% intern 7% radon 32%

FILM

Bestraling versus besmetting A) Uitwendig + = B) Inwendig

Bescherming tegen bestraling Duur van de blootstelling Hoe korter de blootstellingsduur, hoe kleiner de stralingsdosis. Afstand tot de bron Hoe verder de radioactieve bron verwijderd is, hoe kleiner de dosis. Afscherming en insluiting De afscherming stopt of vermindert de straling. Het insluiten van radioactieve stoffen gaat de verspreiding ervan tegen.

Bescherming tegen uitwendige besmetting Wegwerp overall Overschoenen Handschoenen

Verwijderen handschoenen

Verwijderen van overschoenen Vous pouvez toujours vous exercer à la maison.

Bescherming tegen inwendige besmetting

Programma Weesbronproblematiek Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er mij tegen beschermen? Risico’s van radioactiviteit Waakzaamheid – wat werd er reeds gevonden? De interventie

RISICO’S VAN RADIOACTIVITEIT Gemiddelde dosis voor de Belg: ~ 4500 µSv/jaar Dosislimiet voor personen van het publiek: 1000 µSv/jaar Dosislimiet voor beroepshalve blootgestelde personen: 20 000 µSv/jaar industrieel 1% radon 32% Medisch 43% intern 7% kosmisch 8% aardse 9%

RISICO’S VAN RADIOACTIVITEIT Directe, deterministsiche effecten, alléén bij hoge dosis (boven bepaalde drempeldosis) Bv. Stralingsziekte Late, stochastische effecten, ook bij lage dosissen en waarschijnlijker naar mate de dosis toeneemt Verhoging kankerrisico  in functie van de leeftijd: jonger = stralingsgevoeliger!  in functie van geslacht: vrouwen zijn gevoeliger dan mannen Andere (cataract, hart- en vaatzieketen, genetische effechten Effecten op ongeboren vrucht: abortus, daling IQ, afwijkingen

Programma Weesbronproblematiek Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er mij tegen beschermen? Risico’s van radioactiviteit Waakzaamheid – Hoe herkennen? De interventie

1) HET SYMBOOL

Vb. van herkenning aan symbool Ingekapselde bron

Vb. van herkenning aan symbool Ingekapselde bron 10 cm : 9 µSv/u 50 cm : 0,4 µSv/u

Vb. van herkenning aan symbool Bron zelf is slechts een potloodpunt groot! Klein, maar gevaarlijk! bronhouder

Vb. van herkenning aan symbool labotoestel

2) Vermeldingen « …. Radioactif » « …Radioactive… » « …. Radioactief » « Activité» « Activiteit» « Activity » «  …Bq » «  …MBq » «  …GBq » «  …Ci » «  …mCi» «  …µCi » « …..Uranium…..» « …..Uranyl…..» «U-… » « …..Thorium…..» « Th-… »

Vb. van herkenning aan vermelding « Th » « Thoriumnitrat » 4,3 µSv/h

Vb. van herkenning aan vermelding « Uranylacetaat » « Uraniumnitraat » 1,3 µSv/h

3) Door ervaring Bliksemafleiders Mineralen Toestellen/producten met luminescente verf

Vb. van herkenning door ervaring Americium/radium/krypton Bliksemafleider 5 - 400 µSv/u

Vb. van herkenning door ervaring http://www.fanc.fgov.be -> Bevolking -> Bliksemafleiders

Vb. van herkenning door ervaring Mineralen (NORM) Natuurlijk uranium 1 µSv/u – 300 µSv/u

Vb. van herkenning door ervaring Hoogtemeter Luminescente verf Radium 8 µSv/u

Vb. van herkenning door ervaring Luminescente verf Ra-226, Cs-137 45 µSv/h - 1000 µSv/h

Vb. van herkenning door ervaring Kompas Luminescente verf 10 cm: 13µSv/u Sorteercentrum Huishoudelijk afval

Vb. van herkenning door ervaring Wel radioactief Niet radioactief ↔ Vb. van herkenning door ervaring Wel radioactief Niet radioactief

Nog meer.... Lichtschakelaar Versterker Niveaumeter Medisch afval NORM

De aangiftes 170 Alarmen in 2012

Weesbrongevoelige inrichtingen Reeds 524geregistreerde inrichtingen1 1Cijfers tot eind 2012

+/- 75 % van de weesbrongevoelige inrichtingen zijn containerparken +/- 1 % van de alarmen komen van een containerpark De mogelijkheid om een radioactief voorwerp te ontdekken op een containerpark is klein, maar reëel.

Samenvatting: Wat wordt er zoal gevonden? Ingekapselde bronnen Toestellen met luminescente verf Bliksemafleiders Medisch afval (pampers, …) NORM-materiaal (« NORM » = Naturally Occuring Radioactive Material) – verhoogde natuurlijke radioactiviteit Besmette metalen Rookmelders (APARTE INZAMELING ! ) … ZIE OOK WEBSITE VAN HET FANC: http://www.fanc.fgov.be Professionelen > Weesbrongevoelige inrichtingen

Programma Weesbronproblematiek Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er mij tegen beschermen? Risico’s van radioactiviteit Waakzaamheid – wat werd er reeds gevonden? De interventie

Doelstellingen : De stralingsbescherming verzekeren Gelijk afstellen van de methodes Te volgen procedure voor de uitbaters na het vinden (vermoeden) van een radioactieve bron

Beheer van verdacht object: Doe handschoenen aan Isoleren en stockeren op een vooraf afgesproken plaats. Handen wassen Nummerplaat/naam van bezorger noteren Waarschuw de verantwoordelijke (interne procedure) = INTERVENANT Comment gérer un objet suspect:

CONTACTEER INTERVENANT « INTERVENANT » = persoon die aangesteld wordt om een interventie uit te voeren na het ontdekken van een radioactieve bron

Wat doet de intervenant? Personeel ≠ beroepshalve blootgesteld  Dosislimiet = 1000µSv/jaar

Wat doet de intervenant? Basisprincipes van stralingsbescherming inachtnemen: - Tijd van blootstelling minimaliseren - Enkel de personen noodzakelijk voor de interventie aanwezig - Constante registratie van het dosisdebiet tijdens de interventie

Wat doet de intervenant? 1. Meting van het dosisdebiet Als > 20µSv/u !! (op borsthoogte) of > 500µSv/u !! (in contact) : stop en beroep doen op een erkende deskundige 2. Opslag van de bronnen De afvalstoffen opslaan in een vat (met het radioactiviteitssymbool duidelijk aangebracht!) + vat in een af te sluiten lokaal (dosislimiet) Inventaris van opgeslaan materiaal wordt bijgehouden 3. Administratie

17 interventies noodzakelijk door een erkende deskundige tussen 01/01/2012 et 31/12/2012

Informatie naar stakeholders Volledig dossier op de website: www.fanc.fgov.be : Weesbronproblematiek/ Meetpoorten Algemene info FAQ vragenlijst Digitale versie van de posters Film Presentaties van de opleidingen Posters

Contactpersonen Voor alle inlichtingen/meldingen: radioactivity@fanc.fgov.be Daan Van der Meersch: 02/2892029 Katleen De Wilde: 02/2892039

VRAGEN??