“Pensioenen & de Kredietcrisis” Dick Sluimers, Voorzitter Raad van Bestuur APG Groep ‘FSA Congres’ 28 april 2009

Agenda Nederlands pensioenstelsel Pensioenfondsen & de Kredietcrisis .

Pensioen en Jongeren Pensioenen veel in het nieuws tijdens de kredietcrisis Nederlanders hebben 40% van hun netto vermogen in pensioenbesparingen … maar jongeren gaan nog liever naar de tandarts of naar hun schoonmoeder dan dat zij zich in hun pensioen verdiepen

Nederlands pensioenstelsel Collectieve pensioenspaarpot ultimo 2008 € 575 miljard

APG: Algemene Pensioen Groep Bestaat sinds 1 maart 2008 Bestaat uit APG, Cordares en Loyalis Pensioenuitvoering voor fondsen in o.a. sectoren overheid, onderwijs en bouw € 200 miljard beheerd vermogen > 4 miljoen deelnemers 4.000 werknemers

Dekkingsgraad van pensioenfondsen Dekkingsgraad is een soort thermometer voor situatie pensioenfonds Dekkingsgraad afhankelijk van: Vermogen Verplichtingen Gemiddelde dekkingsgraad van 142% naar 91%

Dekkingsgraad (dgr) Totaal vermogen Totaal verplichtingen dgr = Effect op dekkingsgraad: Daling vermogen 142%  116% Stijging verplichtingen 116%  91% dgr =

Rendement op vermogen pensioenfondsen 2008 Nederlandse fondsen ABP -20% Bpf Bouw -14% PfzW -21% PME -20% PMT -21% Buitenlandse fondsen NBIM (Noorwegen) -23% CalPers (VS) -28%

Hebben pensioenfondsen te veel risico genomen? Risicoprofiel pensioenfonds staat vast, gegeven: Voorschriften DNB Hoogte van de pensioenpremie Ambitieniveau van pensioenuitkering Pensioenfondsen beleggen beter en goedkoper dan individu

Hebben pensioenfondsen verkeerd belegd? Ontwikkeling aandelenbeurzen 2008 Westerse markten Top 3 stijgers FTSE 100 (VK) -31% 1) Ghana +26% Dow Jones (VS) -33% 2) Ecuador +11% DAX 30 (DUI) -39% 3) Tunesië +8% Nikkei (JAP) -40% Top 3 dalers CAC 40 (FR) -43% 1) IJsland -97% AEX (NL) -52% 2) Oekraïne -83% 3) Bulgarije -80%

Dekkingsgraad (dgr) Totaal vermogen Totaal verplichtingen dgr = Effect op dekkingsgraad: Daling vermogen 142%  116% Stijging verplichtingen 116%  91% dgr =

Waardering verplichtingen discutabel Toekomstige uitkeringen pensioenfonds moeten worden teruggerekend naar huidige waarde Discontering verplichtingen afhankelijk van regelgeving: Regelgeving Disconteringsvoet ultimo feb. 2009 Dekkingsgraad ultimo feb. 2009 FTK 3,45% 87% RJ 271 4,19% 97% IAS 19 / FAS 87 5,19% 112 % Historisch rendement 5,90% 124%

Rente bovendien erg volatiel & procyclisch

Oplossing :Trendmatige waardering verplichtingen

Collectief pensioen of individueel pensioen?

Werken in de pensioensector Wordt saai weer sexy? Pensioenwereld in beweging Duurzaam beleggen Innovatief beleggen Werken in de pensioensector…daar zit muziek in! www.werkenbijapg.nl