Hoe diep is de crisis? 1. De Amerikaanse huizencrisis 2. De huizencrisis wordt wereldwijde kredietcrisis 3. Kredietcrisis wordt bank- en beurscrisis 4. Een recessie op komst 5. Economische en financiële crisis wordt dollarcrisis 6. De verschuiving van de economische macht 7. Scenario's

1. De Amerikaanse huizencrisis 2001: FED brengt rente op 1%. Goedkope leningen voor aankoop huizen. Variabele rente na 2 jaar.  Positief  Positief zolang huismarkt stijgt + rente laag blijft 'Subprimes' aan arme, niet kredietwaardige gezinnen Huizen als onderpand voor nieuwe leningen – Negatief – Negatief als huismarkt daalt en rente stijgt (begin 2007)‏ Rente en leningen kunnen niet betaald worden Verkoop huizen en ineenstorting huizenmarkt 6 miljoen subprime leningen - 2 à 3 miljoen slachtoffers – 'executieverkopen'

2. Wereldwijde kredietcrisis Subprimes worden valuta die verhandeld worden onder banken en verkocht aan zakenbanken. Zakenbanken maken pakketjes volgens risico. – Positief – Positief wanneer alles goed loopt Smeerolie voor economie en spreiding risicoleningen Financiële sector schat zelf risico's in – Negatief – Negatief wanneer mechanisme spaakloopt Leningen met hoogste risico verliezen snel waarde Subprimes zijn wereldwijd verspreid Staten zonder controle – banken vertrouwen mekaar niet

Bank Gezin 1 prime‏ Gezin 2 non-prime‏ Gezin 3 subprime‏ Financiële Markten SPV : Special Purpose Vehicule Hedge fund 1 Zakenbank Hedge fund 2 lening MBS - CDO MBO = Mortgage backed securities CDO = Collateralized debt obligations $ 100 md $ 6000 md AAAABB AAA Verzekeraar

3a. Bankcrisis Banken trekken interbanken-rente op en schrijven waardeloze leningen af ( md $ ?). – Banken in moeilijkheden. – Banken in moeilijkheden. JP Morgan Chase New Century (VS) failliet. Bear Stearns, Northern Rock (VK), IKB en WestLB (Du) gered van failliet. Zware verliezen voor UCB (Zw), Citigroup, Merrill Lynch, Morgan Stanley, Crédit Agricole, BNP-Paribas (Fr), ING, ABN-Amro, Rabobank (Nl), Fortis... Centrale banken komen massaal tussen met goedkoop geld voor banken (dec.2007)‏ ECB 350 md €, FED, Bank of England, Duitse NB...Kapitaalverhogingen Midden-Oosten, Aziatische en Chinese fondsen (Morgan Stanley, Citigroup, UCB, Credit Suisse...) Nationalisatie Northern Rock (17 febr.)‏

3b. Beurscrisis Maart 2007: Dow Jones – 2% Juli : Europese en Aziatische beurzen onder druk November: scherp dalende beurskoersen Januari: beurzen lijken in vrije val Dow Jones index

4. Recessie op komst Latente crisis overproductie komt boven Amerikaanse consumptie was motor voor 70% groei VS en 30% groei wereld: 1 1 door stijging krediet en hypothecaire leningen 2 2 door lage spaarquota 3 3 door militaire uitgaven (+ begrotingstekort)‏ Stijging "consumer credit" van circa $ 800 miljard 1992 tot circa $ 2520 miljard 2007 (bron: FED)

Effect tekort begroting op betalingsbalans: • Aanwakkeren consumptie – invoer • Nood aan kapitaalinvoer 1 procentpunt toename tekort doet tekort lopende rekening met 0,21 procentpunt stijgen 3

 Vertraging groei VS (4e trim: +0,6%), stijging werkloosheid tot 5%. Bouwsector -25%.  Beursdaling, waarde immobiliën, bankverliezen,...  Pensioenfondsen delen mee in de klappen  IMF en Wereldbank voorspellen lagere groei. Herziening groeiprognoses Europese Unie.,...  Speculanten storten zich op grondstoffen en voedselproducten. De speculatiebubbel werkt deze keer tegen de groei: koopkracht daalt. IAO-rapport: “Werkers zullen de rekening betalen met + 5 miljoen werklozen in 2008”

5. Dollarcrisis De subprimes-bubble tegen achtergrond van dollar-bubble 1971: val Bretton-Woods - loskoppeling $/goud – $ reservemunt – betaling petroleum in $ $ = 86% van handel in deviezen $ = 55% van buitenlandse handel (70% in 2004)‏ $ = 64% deviezenreserves van centrale banken Dollarkraan open – consumptie VS wordt betaald door buitenland Lopende rekening in het rood vanaf jaren '80 – Elk ander land met lopend tekort zou munt zien ontwaarden. VS-status als reservemunt en wereld- handelsmunt verhindert dit. Hoelang nog?

VS 1 De lopende rekening: • Handelsbalans of goederenrekening • Dienstenrekening • Inkomensrekening (overboekingen van rente, loon, winst en dividend...)‏ • Inkomensoverdrachtenrekening (ontwikkelingshulp, een erfenis of geld dat naar familieleden wordt gestuurd...).

VS 2 China : 24% van totale tekort op lopende rekening VS

CH 1 Stijgende lijn

VS 4 De kapitaal- en financiële rekening : kapitaalrekening De kapitaalrekening : De kapitaaloverdrachten en de koop en verkoop van niet-geproduceerde, niet-financiële activa. Bv. patenten, gronden, goodwill,... financiële rekening De financiële rekening : Directe investeringen, portefeuillebeleggingen, andere investeringen en reserves. Betalings- balans in evenwicht

“Obviously there is a limit to the extent that obligations to foreigners can reach. The dollar's decline to its lowest since 1997 may be an indication America is approaching this limit.” (Greenspan )‏ Meer dan 1/2 van staatsobligaties (2,2 biljoen dollar van de 4,3 biljoen) zijn in buitenlandse handen. Daarvan is zowat 60 % in officiële handen, vnl. centrale banken.

CH 2 Chinese officials signaled plans to diversify the nation's $1.43 trillion of foreign-exchange reserves in response to a falling U.S. currency. “We will favor stronger currencies over weaker ones, and will readjust accordingly,” Cheng Siwei, vice chairman of China's National People's Congress, told a conference in Beijing. “The dollar is losing its status as the world currency,'' Xu Jian, a central bank vice director, said at the same meeting.

In de volledige Amerikaanse kapitaalmarkt bedraagt het aandeel van niet- Amerikanen ongeveer 15 procent, dit is heel wat minder dan in de markt van overheidsobligaties. Ze hebben 10 procent van de Amerikaanse aandelen en 20 procent van de bedrijfsobligaties in handen. De toename in de totale hoeveelheid van alle lange-termijn investeringsinstrumenten in de VS kwam tussen 2000 en 2005 bijna volledig in buitenlandse handen.

6. Nieuwe krachtsverhoudingen Einde dollar als reservemunt ? Financiële en economische macht naar Oosten Geldreserves, economisch groeipotentieel Contracten in Midden-Oosten, Afrika, Latijns-Amerika Opkopen banken, bedrijven, investeringen in Westen door staatsfondsen China, Rusland, Koeweit, Saoedi-Arabië, Singapore en Zuid-Korea (3.000 miljard $) Invloed stijgt internationale instellingen  Militaire avonturen VS uitzichtloos. Politieke weerslag: Mc Cain/Obama ?

7. Scenario's 1. Gedaan met de dollar-bubbles  DW-schuldbubble en crisis in jaren '80  Aziatische bubble en crisis in 1997  Technologische bubble en crisis 1999  Immobiliën bubble en crisis in Rampscenario dollar – cfr VPRO-reportage 3. Gecontroleerde landing ? Dilemma: groei stimuleren = dollar verzwakken. Dollar doen dalen is goed voor export maar brengt dollar nog meer in diskrediet Tussenkomst ECB tvv dollar? Dreiging inflatie? Aziatische landen als motor? Als kapitaalbuffer? 4. Versnelde internationale machtsverschuiving leidt tot nieuwe Amerikaanse militaire avonturen