PIJN Door: Elly Oudemans pijnverpleegkundige St Jansdal ziekenhuis consulent regionaal Palliatief Consult Team 13-11-2013

Stelling 1 Het is het beste om zo lang als mogelijk te wachten met het gebruik van morfine.

Stelling 2 Als paracetamol en/of een NSAID niet meer voldoende is voeg je een zwak opiaat toe

Stelling 3 Eenmaal gestart met morfine heb je steeds meer nodig om de pijn te bestrijden

Morfine kun je op geleide van de pijn steeds blijven verhogen Stelling 4 Morfine kun je op geleide van de pijn steeds blijven verhogen

Bij opstart morfine kun je het best met een pleister starten Stelling 5 Bij opstart morfine kun je het best met een pleister starten

Morfine werkt verslavend Stelling 6 Morfine werkt verslavend

Als je morfine gebruikt mag je geen auto besturen Stelling 7 Als je morfine gebruikt mag je geen auto besturen

Morfine is de beste pijnstiller voor alle pijnen Stelling 8 Morfine is de beste pijnstiller voor alle pijnen

Pijn is een natuurlijk beschermingsmechanisme zonder kunnen we niet overleven

Pijn bij kanker 30%-40% matige tot ernstige pijn 40%-70% tijdens de behandeling 70%-90% in vergevorderd/terminaal stadium 11

Oorzaken van de pijn Door directe doorgroei van de tumor Door metastasen Door de behandeling Door bijkomende ziekten Door andere factoren 12

Gevolg van pijn Minder actief zijn Verminderde eetlust, gewichtsverlies Terugtrekken uit sociaal contact Veranderde lichaamshouding: beschermen en/of vasthouden van pijnlijk lichaamsdeel Veranderde psychische gesteldheid: somberheid, depressie, angst, boosheid Verstoord slaappatroon, vermoeidheid Veranderde spierspanning: spierzwakte, spierpijn, stijfheid of krampen

Onderrapportage van de pijnklachten Door onvoldoende kennis van hulpverleners Door weerstand bij de patiënt om pijn te melden Angst voor gebruik pijnmedicatie (morfine) 14

1. Anamnese 2. Beoordeling van pijn 3. Plannen en uitvoeren van zorg 4. Evaluatie

pijnanamnese oorzaak van de pijn soort pijn incidentie van de pijn pijn beïnvloedende factoren

Doel van pijnbehandeling Pijn op een acceptabel niveau te brengen Aanvaardbare bijwerkingen Bij optimale behandeling kan dit doel bij ca 90% van de patiënten worden bereikt 17

soorten pijn nociceptieve pijn neuropatische pijn

nociceptieve pijn pijn door weefsel schade * somatische pijn (botten, gewrichten, spieren, huid) goed lokaliseerbaar * viscerale pijn (ingewanden, kan soms op een andere plaats gevoeld worden) niet goed lokaliseerbaar omschreven vaak als scherp en snijdend of drukkend

neuropatische pijn pijn door beschadiging zenuwweefsel pijn door druk op zenuwweefsel meestal niet scherp gelokaliseerd uitstralend vaak beschreven als flitsend schietend, brandend

Gemengde pijn Nociceptieve pijn (pijn door weefselschade) Neuropathische pijn (pijn door het zenuwstelsel zelf) Bij ca 30% is er sprake van gemengde pijn 21

andere belangrijke begrippen incident pijn doorbraak pijn total pain

Totale pijn Fysisch welbevinden Psychisch welbevinden TOTALE PIJN Sociaal welbevinden Geestelijk welbevinden

Medicamenteuze behandeling WHO ladder Stap 1: paracetamol en zm een NSAID 24

gewone pijnstillers Paracetamol NSAID (ibuprofen, diclofenac e.a.) maagbescherming standaard geven van medicatie (by the Clock)

Medicamenteuze behandeling WHO ladder 1: paracetamol en zm een NSAID (2: toevoegen van een zwak opiaat) 3: paracetamol,zm een NSAID + een opiaat 26

opiaten langwerkend kortwerkend per os transdermaal druppels in de wangzak, neusspray sub cutaan intra veneus intratecaal

werking van morfine Beste pijnstiller Werkt tegen benauwdheid Pijndrempel verhogend Verhoogd de draagkracht (Geen plafondwerking)

drie-ledig voorschrift bij morfine basis medicatie (vaste tijden, langwerkend) escape medicatie laxans

Balans tussen pijnbehandeling en bijwerking Als bijwerkingen van morfine bestaan kan behandeling hiervan nodig zijn Checklist: obstipatie maagpijn misselijkheid/braken droge mond slaperigheid hallucinatie/dromen verwardheid myoclonieën duizeligheid (spierkrampen)

Neuropathische pijn Vaak NIET goed reagerend op de meeste opioïden Co-analgetica: anti-depressiva, anti- epileptica Zenuwblokkades 31

behandeling van neuropatische pijn co-analgetica anti epileptica anti depressieva voorlichting effect pas na 1 tot 2 weken medicatie trouw

Evaluatie De taak van de verpleegkundige eindigt niet bij de toediening van pijnmedicatie. Een voortdurende evaluatie en bijsturing van de pijnbehandeling is noodzakelijk De beoordeling van de pijn ligt bij de patiënt zelf.

meten is weten VAS score Repos

Terug naar de morfine stellingen