Systeem aarde Hfd 2

Systeem aarde Hfd 1: hoe wordt de aarde gevormd? Hfd 2: hoe wordt de aarde afgebroken? Hfd 3: weer en klimaat Hfd 4: natuurrampen

Systeem aarde 2.1

De aardkorst Bestaat uit diverse soorten gesteentes: 1. Stollingsgesteente 2. Sedimentgesteente 3. Metamorfgesteente

Stollingsgesteente Gevormd door afkoelend magma. Dit is 95% van de aardkorst.

Sedimentgesteente Als los (gesedimenteerd) materiaal (bijv zand) in elkaar wordt gedrukt en nieuw gesteente vormt.

Metamorf gesteente Gesteente dat door chemische processen veranderd. Bijv diamanten

Verwering Gesteente wordt voortdurend afgebroken (verwering) door: - water - wind - ijs - temperatuursverschillen - planten

Verwering Mechanisch Chemisch Organogeen

Mechanische verwering Ontstaat door temperatuursverschillen. Hierdoor zet gesteente uit en krimpt het. Er ontstaan scheuren waardoor de steen uiteenvalt.

Chemische verwering Ontstaat als gesteente oplost door chemische reactie. Kalksteen lost bijvoorbeeld op door zure regen (karstlandschappen)

Karstlandschap Door chemische reacties lost een deel van het gesteente op.

Organogene verwering De wortels van planten kunnen het gesteente uiteen doen vallen.

Massabewegingen Door verwering kan het materiaal gaan schuiven (massabeweging). Een lawine of aardverschuiving is een goed voorbeeld.

Systeem aarde 2.2

Verwering -> erosie Als het verweerde materiaal wordt verplaatst, spreek je van erosie. - Wind blaast zandkorrels mee - Rivier vervoert kiezels - IJs vervoert grote stenen - Zee geeft en neemt

Erosie -> sedimentatie Wanneer materiaal ergens neergelegd wordt, spreek je van sedimentatie.

Afbraak door rivieren In het gehele stroomgebied van een rivier, breekt het water gesteente af. Een rivier meandert.

Meanderen: slingeren van de rivier In de buitenbocht erosie In de binnenbocht sedimentatie Zo schuift de loop langzaam op.

Meanderen

Sedimentatie van de rivier Vaak legt hij kleine beetjes klei en zand neer. Harde stroming: zand. Zachte stroming: klei

Sedimentatie van een rivier: puinwaaier

Rivieren creëren valleien

Afbraak door de zee: klifkust

Afbraak door de zee

Sedimentatie door de zee: aanslibbingskust

Afbraak door ijs

Gletsjer IJsmassa’s die zich langzaam verplaatsen en daarbij dalen uitschuren. Smelten snel door klimaatverandering.

Groei en krimp

Warme tijden en ijstijden Interglaciaal - ijs smelt - meer stromend water - zeespiegel stijgt - meer sedimentatie en erosie Glaciaal - meer ijs en gletsjers - zeespiegeldaling - minder erosie en sedimentatie.

Sedimentatie door ijs Morenemateriaal Grote keien die door het ijs vermalen worden tot een klei-achtig materiaal. Laat nauwelijks water door. Ligt in Noord-Nederland.

Erosie door wind (deflatie)

Sedimentatie door wind

Allemaal onderdeel van de gesteentekringloop

Systeem aarde Waterstromen

Waterkringloop

Begrippen water Evapotranspiratie Transpiratie Evaporatie