Thema 18: Brainwave 18.2 en 18.3

Zenuwstelsel vs Hormoonstelsel Vervoer via zenuwen Werkt snel, maar kortdurig Hormoonstelsel Hormonen via bloed Werkt langzaam, maar langdurig effect

Zenuwstelsel Centrale zenuwstelsel (CZ): Grote hersenen Indeling op basis van ligging: Centrale zenuwstelsel (CZ): Grote hersenen Kleine hersenen Hersenstam Ruggenmerg Perifere zenuwstelsel: Zenuwen (motorische en sensorische)

Zenuwen vanuit het ruggenmerg

Werking CZ Prikkel Receptor (zintuig) impuls via conductor (zenuw) Centraal zenuwstelsel reactie door effector (spier of klier) Prikkel = invloed uit de omgeving van een organisme Impuls = elektrisch signaal

Bouw van een zenuw Axon (Neuriet) = uitloper die impuls van het cellichaam af geleidt Dendriet = uitloper die impuls naar cellichaam toe geleidt

3 soorten zenuwcellen Sensorische zenuwcel - Van receptor naar CZ - 1 lange dendriet / 1 korte axon - Cellichaam ligt vlakbij CZ Motorische zenuwcel - Van CZ naar effector - Meerdere korte dendrieten / 1 lange axon - Cellichamen in CZ Schakelcellen - Geleiden binnen het CZ schakelcel Sensorische zenuwcel Motorische zenuwcel Bron: Biologie voor Jou

3 soorten zenuwen Zenuwcellen liggen bij elkaar in zenuwen. Hier omheen ligt bindweefsel 1. Gevoelszenuw: alleen uitlopers van sensorische zenuwcellen 2. Bewegingszenuw: alleen uitlopers van motorische zenuwcellen 3. Gemengde zenuwen: bevat beide

Impulsgeleiding Impuls = elektrisch stroompje ontstaat als prikkel sterk genoeg is – boven de prikkeldrempel impulssterkte is altijd gelijk bij sterkere prikkel worden meer impulsen per tijdeenheid doorgegeven - de impulsfrequentie neemt toe zenuwcel heeft na ieder impuls een korte herstelperiode nodig; kan dan niet geprikkeld worden = absoluut refractaire periode Impulsfrequentie neemt af als bepaalde prikkel lang aanhoudt (gewenning)

Zenuwcel in rust  - lading aan binnenkant celmembraan Actiefase  binnenkant krijgt gedurende korte tijd + lading Herstelfase  celmembraan kan gedurende korte tijd geen impulsen geleiden Door myelineschede  sprongsgewijze impulsgeleiding

Cel van Schwann Depolarisatie Cellichaam Myeline schede Axon Insnoering (van Ranvier)

Impulsgeleiding Inzoomen op synapsen Bron: Biologie voor Jou

Synaps = contactplaats van zenuwcellen, waar impulsen chemisch worden doorgegeven INZOOMEN

Synaps Rust: Neurotransmitters in blaasjes opgeslagen Ca2+-poort dicht

Synaps Actiepotentiaal komt aan: Door depolarisatie membraan (impuls) Ca2+-poort open Ca2+ stroomt naar binnen Hierdoor smelten neurotransmitter- blaasjes samen met presynaptische membraan

Synaps Neurotransmitter komt in synapsspleet en bindt aan receptormoleculen = exocytose

Synaps Membraanpotentiaal hersteld in axon Bij voldoende stimulatie receptoren genoeg natriumpoorten open impuls doorgegeven

Neurotransmitters Stimulerend (exciterend) en remmend (inhiberend) Drugs en veel pijnstillers werken op dit systeem! Remmend: morfine, alcohol, cannabis Stimulerend: nicotine, cocaine, XTC Leidt soms tot gewenning of verslaving