Mimiek al waarnemend leren voor mensen uit het autisme spectrum Katja Carstensen ©

Wij mensen uit het autisme spectrum hebben problemen met sociale interactie. Een deel van deze problemen komt doordat wij dikwijls niet in staat zijn om mimiek en gebaren te interpreteren. Ik geloof, dat voor autisten de weg naar de emoties van medemensen via de mimiek duidelijker wordt. Stemmodulatie en gebaren zijn voor de meesten van ons net zo moeilijk als mimiek, mimiek vind ik echter het gemakkelijkst van deze drie te leren. Mimiek alleen is – al is het moeizaam – voor ons herkenbaar. Gebaren of geluidsmodulatie (stem) op zich is voor velen van ons nauwelijks te leren en kan op zich ook geen specifieke emotie uitdrukken. Als de mimiek goed geleerd kan worden, hebben we nog met maar twee onbekenden te doen, gebaren en stemgeluid, die dan op basis van de afgelezen mimiek een plaatsje vinden en wellicht daardoor op den duur ook aangeleerd kunnen worden.

gezichtsspieren Een gezichtsuitdrukking is objectief te beschrijven, als je meldt welke gezichts-spieren daarvoor worden gebruikt. Er zijn 17 in gebruik bij lachen en 43 om boos te kijken. afbeelding: belangrijke gezichtsspieren (van Marc Jean Bourgery, 1830 - 1844) 1 = voorhoofdspier 2 = oor- en slaapspier 3 = oogkringspier 4 = ooglidspier 5 = kauwspier 6 = mondkringspier 7 = lachspier 8 = onderste vierhoekige lipspier

grote jukbeenspier __ (M. zygomaticus major) voorhoofdsspier slaapbeenspier trompetterspier M. buccinator is een skeletspier, die eigenlijk de wang vormt. Hij zit onder de ooglidspier en de jukbeenspier en is op deze afbeelding door het omliggende bindweefsel onzichtbaar_____________________ oogkringspier grote jukbeenspier __ (M. zygomaticus major) bovenlipspier______________ M.levator labii superioris _______________ kauwspier mondkringspier____________ lachspier M.Orbicularis oris mondhoekspier kinspier (M.cutaneus) platte huidspier: spreid lippen

de in 1965 overleden toneelspeler Stan Laurel meester van de mimiek de in 1965 overleden toneelspeler Stan Laurel

gezichtsuitdrukking en de actieve spieren PLEZIER mondhoekspier (wangspier) en ooglidspier licht gespannen de grote jukbeenspier spreidt zich, de lachspieren trekken zich samen, evenals de mondhoek(hef) spier en trompetterspier

Er zijn twee verschillende soorten lachen Er zijn twee verschillende soorten lachen. Op nevenstaande foto zien we echt plezier, de kringspier om de ogen is aangetrokken er ontstaan rimpeltjes in de oog-hoeken en het onderste ooglid is gespannen. Het buitenste deel van de oogkringspier kan maar door ongeveer 10% van de mensen willekeurig gebruikt worden. Bij de andere circa 90% is het een kenmerkend teken van echt van harte lachen. Dan is er nog glimlachen, waaraan de kringspier nauwelijks of maar zwak meedoet, dat is bij beleefdheidslachen het geval.

verdriet oogkringspier, mondhoekspier (platte halsspier, naar beneden) en de mondkringspier trekken samen de jukbeenspieren en de oogspieren spannen zich, evenals de bovenlip optilspier, terwijl de mond-hoekspier (naar beneden) samentrekt

Verdriet komt in een gezicht als volgt naar voren: Vaak worden de wangen opgetrokken en de mondhoeken gaan naar beneden. De kinpunt is van voren dikwijls aangerimpeld, wat door het omhoogtrekken van de wangen ontstaat; ook dit is goed op de foto te zien. Verdriet komt in een gezicht als volgt naar voren: Een erg karakteristiek en betrouwbaar teken is de opwaartse neiging van de binnenzijde van de wenkbrauwen. Het is zo betrouwbaar, omdat maar weinig mensen deze beweging opzettelijk kunnen maken. Op nevenstaande foto is dat duidelijk te zien en ook op de foto‘s van de vorige dia, zei het met een wisselend aanzien. De houding van de wenkbrauwen trekt de oogleden in de vorm van een driehoek samen, vaak is dat, het enige herkenbare teken van verdriet.

Probeer de volgende oefening eens om gevoel te krijgen welke spieren bij verdriet in bedrijf zijn. Tip: Volgens Paul Ekman kan er bij deze oefeningen een gevoel van verdriet ontstaan. open je mond trek je mondhoeken naar beneden probeer met naar beneden getrokken mondhoeken je wangen op te trekken, alsof je je ogen dichtknijpt; daarmee oefen je een beetje druk uit op je mondhoeken houd deze spanning tussen de licht opgetrokken wangen en de naar onder getrokken mondhoeken kijk naar beneden en laat je oogleden zakken (oefening van Paul Ekman uit het boek „Gefühle lesen“)

subtiele uitdrukkingen van verdriet verdrietig erg verdrietig

afschuw Afschuw ontstaat voornamelijk bij ruiken, zien en proeven. De bovenlip is opgetrokken, de onderlip is ook opgetrokken en schuift lichtjes naar voren. De vouwen, die van de neusvleugels naar beneden tot de mondhoeken loopt ziet er ingegraven uit en vormt een omgekeerde U. De neusvleugels zwellen op. De opgetrokken wangen en de gezakte wenkbrauwen laten in de ooghoeken kleine vouwtjes ontstaan. Dat is op de foto‘s goed te zien.

VERACHTING de mondhoek- en de onderlip (zuurkijker) trekken samen, de neusvleugel en bovenlip optrekker spreiden, de oogleden zakken ietsje Zeg maar: bah Verachting hebben we steeds voor mensen of voor menselijk handelen. De uitdrukking heeft voornamelijk in één gezichtshelft plaats. Een mondhoek wordt aangetrokken en iets omhoog gebracht. Bij een sterker gevoel staat de ene kant van de lippen iets open. De neus kan gerimpeld zijn. Dikwijls is verachting ook met plezier verbonden, dat zie je goed op de onderste foto. Aan de mond zie je een begin van een lach, die zelfgenoegzaamheid aanduidt. Dat ontstaat bijvoorbeeld als de verachting berust op het feit, dat men zichzelf als beter, mooier of verstandiger ziet.

TOORN of DRIFT Karakteristiek hiervoor zijn de donkere tezamen getrokken wenkbrauwen, vaak vergezeld van een stekende blik. De kaak is samengebeten en er worden vaak in de ware zin van het woord de tanden getoond. De lippen kunnen bij toorn twee verschillende posities innemen, rechthoekig geopend zoals op het tweede beeld of vast samengeklemd zoals op de eerste foto.

Probeer de volgende oefening om gevoel te krijgen welke spieren bij toorn gebruikt worden. Tip: Volgens Paul Ekman kan bij deze oefeningen een gevoel van toorn ontstaan. Trek je wenkbrauwen samen en naar beneden; let op dat ze aan de binnenkant naar beneden, naar de neus wijzen. Houd je wenkbrauwen in deze stand en probeer tegelijkertijd je ogen wijd open te sperren, zodat je oogleden tegen je wenkbrauwen aankomen; staar strak voor je uit. Zodra je zeker bent dit correct te kunnen doen, ontspan je je bovenste gezichtshelft en concentreer je je op het onderste deel. Klem je lippen vast op elkaar en trek de spieren aan; niet optrekken, maar alleen stijf op elkaar persen. Zodra je deze beweging machtig bent, voeg je die met de eerste samen. (oefening uit het boek „Gefühle lesen“ door Paul Ekman)

driftig geërgerd moedwillig

ANGST De oogleden worden zo ver mogelijk opgetrokken, de ogen wijd open. De wenkbrauwen zijn opgetrokken en in het midden gerimpeld, de lippen horizontaal vertrokken en de kin teruggeschoven. Al deze karakteristieke kentekens zie je op bijgaande foto. Op de onderste is het minder duidelijk te zien, het ziet er eerder angstig of verrast uit.

Probeer de volgende oefening om een gevoel te krijgen welke spieren bij de uitdrukking van angst aan het werk zijn. Tip: Volgens Paul Ekman kan bij deze oefening een gevoel van angst ontstaan. Til je oogleden zo ver mogelijk op en span de spieren onder je ogen, zo mogelijk; als die beweging botst met die van je oogleden, dan laat je het bij het optrekken alleen. Laat je kaak zakken en span je lippen horizontaal in de richting van je oren. Als dat niet lukt, houd het dan alleen bij de gezakte kaak. Probeer, met een star gerichte blik daarbij - de al opgetrokken oogleden - ook de wenkbrauwen zo ver mogelijk op te trekken; probeer ze dan ook nog samen te trekken. Lukt dat niet ineens dan laat je het bij de opgetrokken wenkbrauwen en oogleden. (oefening uit het boek „Gefühle lesen“ door Paul Ekman)

bang geschrokken

ONGERUSTHEID Hier worden de wenkbrauwen net zoals bij angst opgetrokken maar er wordt niet gefronst. De ogen staan wijd open. De mond is licht geopend, zoals op de beide foto‘s hiernaast. Ook hier zie zoals bij angst ietsje van verassing. Als het verontrust zijn meer naar toorn neigt dan naar verassing zijn de lippen licht op elkaar geperst, zoals op de onderste foto‘s te zien is. In het beeld links onder zien we ook nog een spoor van verachting, herkenbaar aan de licht opgetrokken rechte wenkbrauwen.

TELEURSTELLING Teleurstelling ontstaat als we boos zijn of verdrietig over de handelswijze van iemand, waarvan we het niet verwacht hebben. Links op de foto kunnen we een licht verdrietige uitdrukking aan de mond en de ogen zien, en een lichte ergernis. Op af-beelding 7 van de fotopagina kun je de licht opgetrokken mondhoeken goed herkennen. Hier is ook nog wat verachting in het spel.

TELEURSTELLING

fantasiebeelden eigen geschiedenis eigen muziek ♪♪ kijken naar ouverture … ♫ leuk als dat gebeurt denken of piekeren

Hartelijk dank voor je aandacht en veel succes bij het oefenen. Deze serie behoort bij het gelijknamige cursusboek van Katja Carstensen ©