Verschillende ingrepen in wonen, pensioen en zorg tegen elkaar afgewogen WRR 28 september 2012

Overzicht Naar een heldere probleemstelling Een overzicht van problemen en mogelijke oplossingen Verschillende oplossingen tegen elkaar afgewogen Conclusie WRR 28 september 2012

Gebruik huis voor pensioen Flexibeler penisoen Uit de lopende discussies gerelateerd aan wonen, zorg en pensioen zijn drie (gepercipieerde) problemen te destilleren Funding gap Gebruik huis voor pensioen Flexibeler penisoen Meer investeren in Nederland Huishoudens onder water Zorgsparen Tinbergrn noemen: één beleidsinstrument per probleem. Er geldt wel: het ene probleem oplossen kan het andere probleem vergroten Misschien hier al interactie zoeken met de zaal: Wat missen we? Wat valt er niet onder deze drie problemen en is wel duidelijk een probleem waar WZP een oplossing voor kan bieden? Suboptimale kredietverlening Inflexibele vermogensopbouw Oplopende zorgkosten WRR 28 september 2012

Een integrale aanpaak van wonen, zorg en pensioen probeert deze drie (gepercipieerde) problemen op te lossen, maar er zijn alternatieven Probleem? Oplossing WZP Alternatief Pensioenfondsen moeten investeren in NL (vastgoed, hypotheken e.d) Verbeteren functioneren van kredietmarkten in NL, bijvoorbeeld door vergroten transparantie Suboptimale kredietverlening in NL Minder contractuele besparingen en/of volledige aflossen niet fiscaal verplichten Pensioen- en eigenwoningvermogen flexibeler aanwenden Vermogensopbouw is onvoldoende flexibel Een integrale aanpaak van wonen, zorg en pensioen probeert deze drie (gepercipieerde) problemen op te lossen, maar er zijn alternatieven. Om te toetsen om een integrale aanpak economische meerwaarde heeft zijn daarom de volgende stappen noodzakelijk: Feitelijke onderbouwing van het probleem: is er daadwerkelijk sprake van een probleem? Hoe kan WZP bijdragen aan een oplossing? Wat zijn voor en nadelen? Is er een alternatief wat wellicht een betere oplossing is voor het omschreven probleem? In ons essay lopen we deze stappen ook langs Concreet betekent dit: Analyseren of er daadwerkelijk sprake is van suboptimale kredietverlening Analyseren of veel gehoorde oplossing, pf meer investeren in NL, de beste oplossing is Analyseren wat voor en nadelen van alternatieven zijn, zoals vergroten transparantie Zelfde verhaal/opbouw voor probleem 2 en 3 In ons essay gaan we deze drie stappen per probleem langs, maar hiervoor is in deze presentatie helaas te weinig tijd. Daarom focus ik in de presentatie op de eerste twee problemen (i.e. suboptimale kredietverlening en inflexibele vermogensopbouw). Bij Q&A en discussie na presentatie ook nog mogelijk om op zorgsparen in te gaan. Oplopende zorgkosten Verschillende vormen van zorgsparen Eigen bijdrage verhogen zonder zorgsparen WRR 28 september 2012

Probleem 1: Is er een probleem in de kredietverlening en is een integrale aanpak van WZP de beste oplossing om mogelijke problemen bij de kredietverlening (van woon/zorgprojecten) tegen te gaan? Vraag 1: is er een probleem? Krediet groei is nog positief… De kredietgroei is wel lager dan voor de crisis, maar het is de vraag of dit komt door een beperktere vraag, of een stringenter aanbod. WRR 28 september 2012

De kredietgroei aan zowel huishoudens als bedrijven is de afgelopen jaren positief gebleven, ook tijdens het hoogtepunt van de crisis. Vraag 1: is er een probleem? Krediet groei is nog positief… De kredietgroei is wel lager dan voor de crisis, maar het is de vraag of dit komt door een beperktere vraag, of een stringenter aanbod (zie cijfers ECB lending survey). Verder is kredietverlening aan huishoudens minder belangrijk voor economische groei dan aan het bedrijfsleven. Bron: DNB WRR 28 september 2012

De kredietgroei aan zowel huishoudens als bedrijven is de afgelopen jaren positief gebleven, ook tijdens het hoogtepunt van de crisis. De kredietgroei is wel lager dan voor de crisis, maar het is de vraag of dit komt door een beperktere vraag, of een stringenter aanbod. Niveau kredietgroei is gelijk aan 2005, is dat laag? Wel verschillen tussen micro en macro niveau: bij MKB zijn signalen dat kredietverlening stokt. Wat ons betreft is dep fin gat een mogelijk risico, maar is het overdreven te stellen dat er op dit moment een credit crunch plaatsvindt Bron: DNB WRR 28 september 2012

Pensioengeld is een hedge Voor zo ver er dus al sprake is van een probleem, is het nog maar de vraag of pensioenfondsen de aangewezen partij zijn om dit op te lossen door meer te investeren in Nederland Pensioengeld is een hedge Pensioenfondsen moeten investeren op basis van risico/rendement-afwegingen Waarom investeren andere (buitenlandse) beleggers niet in NL als dit aantrekkelijk is? Vraag 2: is integrale aanpak goede oplossing? Antwoord: we hebben onze vraagtekens (=nee) Het staat pensioenfondsen vrij om meer te investeren in Nederland. Voor zo ver er al sprake is van een probleem op de kredietmarkt, is het echter de vraag of pensioenfondsen wel de aangewezen partij zijn om dit probleem op te lossen door meer te investeren in Nederland: Huishoudens zijn via hun baan en hun huis al afhankelijk van de ontwikkeling van de Nederlandse economie. Pensioengeld beleggen in het buitenland is zo beschouwd een logische hedge. Pensioenfondsen moeten investeren op basis van risico/rendement-afwegingen, niet op basis van politieke/maatschappelijke overwegingen die daar niet mee stroken. Hierbij is risicospreiding van beleggingen essentieel, zowel qua type beleggingen als geografisch. Als de investeringen in MKB-leningen, (zorg)vastgoedprojecten en infrastructuur daadwerkelijk een goede risico rendement verhouding hebben, waarom spelen andere (buitenlandse) investeerders hier dan niet op in? Concluderend is het logisch dat fondsen niet in Nederland investeren als dit onvoldoende rendabel is. Er is daarom ook geen reden om fondsen te stimuleren of te verplichten meer te investeren in Nederland. Verplichting is niet in lijn met de IORP, stimuleren (bijvoorbeeld via garanties) is risicovol voor de overheidsfinanciën en kan problemen opleveren met de Europese regels op het gebied van staatssteun. WRR 28 september 2012

HFC is hier al een project mee gestart op het gebied van RMBS Alternatieve oplossingen zijn het beter laten werken van kredietmarkten of het verlagen van de pensioenambitie Beter laten functioneren van kredietmarkten kan bijvoorbeeld door de transparantie te vergroten middels standaardisatie. HFC is hier al een project mee gestart op het gebied van RMBS Andere ontwikkeling is Standaard Bedrijfs Rapportage en ideeën voor het opstellen van kredietrating voor MKB Het verminderen van de contractuele besparingen is ook een mogelijk alternatief om meer ‘pensioengeld’ in de Nederlandse economie te investeren. De sector is onder leiding van Holland Financial Centre een project gestart om de transparantie en standaardisatie van RMBS (Residential Mortgage Backed Securities, gesecuritiseerde pakketten woninghypotheken) te vergroten. Hierdoor worden beleggers beter in staat gesteld om de onderliggende risico’s van de RMBS te beoordelen. Dit maakt het aantrekkelijker en gemakkelijker voor beleggers, waaronder pensioenfondsen, om deze RMBS te kopen. Voor bedrijfsleningen ziet de Nederlandse accountantsbranche kansen om kleinere bedrijven te voorzien van een kredietrating, zoals dat ook in Duitsland en Oostenrijk gebeurt. Verder is op initiatief van de overheid, in nauwe samenwerking met marktpartijen, het Standaard Bedrijfs Rapportage (SBR)-programma gestart. Met SBR maken ondernemers gebruik van één set gegevens die gebruikt kunnen worden om rapportages te versturen naar banken, de Belastingdienst, de Kamer van Koophandel en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Met SBR zijn ondernemers minder tijd en geld kwijt aan het opstellen van verplichte bedrijfsinformatie. Daarnaast wordt door het standaardiseren van informatievoorziening een aanvraag voor een banklening ook eenvoudiger en goedkoper te beoordelen door banken. Doordat de beschikbaarheid en vergelijkbaarheid van bedrijfsinformatie op die manier verbetert, wordt het voor pensioenfondsen ook eenvoudiger een goede risico-inschatting te maken. Toelichting pensioenambitie: Het verlagen van de pensioenambitie is overigens een simpel alternatief om meer ‘pensioengeld’ in de Nederlandse economie te investeren. Huishoudens kunnen het geld dat hiermee vrijkomt gebruiken om meer te consumeren – wat goed is voor binnenlandse bestedingen -  of om meer te sparen/af te lossen – waarmee geld terecht komt bij Nederlandse financiële instellingen Kanttekening: verlagen pneisoenambitie betekent dat geld geleidelijk in NL economie stroomt, dus geen boost wat wel kan als fondsen ineens veel meer gaan investeren. Deze alternatieven hebben onze voorkeur. WRR 28 september 2012

Stelling Pensioenfondsen moeten zelf beslissen of zijn meer in Nederland willen investeren, hier is geen rol weg gelegd voor de overheid WRR 28 september 2012

Probleem 2: Vormt de inflexibele vermogensopbouw van Nederlandse huishoudens een probleem en is een integrale aanpak van WZP de beste oplossing om vermogens te flexibiliseren? WRR 28 september 2012

Een groot deel van het vermogen van Nederlandse huishoudens is niet liquide, want het is belegd in huizen en via pensioenen (%bbp) Bron: CPB WRR 28 september 2012

Daarnaast is het vermogen niet proportioneel verdeeld over de verschillende leeftijdscohorten Bron: Het pensioen staat als een huis, (2012) Vereniging eigen huis WRR 28 september 2012

Een mogelijke trend naar meer eigen betalingen in de zorg Dit hoeft geen probleem te zijn, maar twee ontwikkelingen leiden tot een toenemende behoefte aan flexibiliteit om schokbestendigheid te vergroten Grote hypotheekschulden in combinatie met de dalende huizenprijzen (daling van 16% t.o.v piek in 2008). Een mogelijke trend naar meer eigen betalingen in de zorg Met onvoldoende liquide vermogen kunnen huishoudens daarom minder goed schokken (ontslag, arbeidsongeschiktheid, ziekte) opvangen Openstaande vraag: hoe bereiken we meer flexibiliteit? Schuiven tussen bestaande potjes of meer vrije besparingen? De prijzen van verkochte bestaande koopwoningen lagen in augustus ongeveer op het niveau van ruim acht jaar geleden. Ten opzichte van augustus 2008, toen de huizenprijzen een piek bereikten, bedraagt de prijsdaling bijna 16 procent. Verder van belang vraag extra of flexibeler hard op tafel te leggen en te benadrukken dat bestaande inflexibiliteit een reden heeft, in ieder geval bij pensioen (verzekering icm averechtse selectie, omslagelement, myopia). WRR 28 september 2012

Veel oplossingen zijn gericht op het verschuiven van geld in het ene potje naar het andere potje zonder de vrije besparingen te verhogen Pensioen Pensioen Gevolg van deze route: nieuwe potjes kunnen welvaartverminderend werken door beperking keuzevrijheid WRR 28 september 2012

Het opnemen van pensioengeld uit een solidair en collectief pensioenfonds is niet zo simpel… Kern van het probleem: Solidair stelsel kent netto betalers en netto ontvangers. Toestaan om geen premie in te leggen/geld uit de pensioenpot te halen, is vooral aantrekkelijk voor netto betalers: Gebruik pensioengeld voor woning: Vanwege doorsneestelsel zullen jongeren opt out kiezen en individueel gaan sparen via aflossing -> zet systematiek onder druk In slechte tijden wil iedereen geld uit het fonds halen -> herstelvermogen onder druk Gebruik pensioengeld voor zorg: Minder gezonde mensen gebruiken pensioenvermogen voor zorg -> ‘sterftewinst’ niet gebruikt voor financiering lang levenden. Minder tijd om rendement te maken op pensioenvermogen -> gat in financiering aanspraken en herstelvermogen onder druk. Eerste vraag: lost dit het probleem eigenlijk op: jo Het introduceren van de mogelijkheid om pensioenpremies te gebruiken voor het aflossen van de eigen woning, zal ertoe leiden dat vooral jongere werknemers, die meer betalen dan zij opbouwen vanwege de doorsneesystematiek, hier gebruik van willen maken. Hierdoor ontstaat een gat in de financiering van de premies van oudere werknemers. Het is de vraag of het handhaven van de doorsneesystematiek nog mogelijk zal zijn. Het toestaan van het opnemen van pensioenvermogen voor de pensioengerechtigde leeftijd zal ertoe leiden dat vooral in slechte tijden deelnemers pensioenvermogen willen opnemen; het afnemen van het vermogen zal het herstel voor het fonds bemoeilijken. Voor het gebruik van pensioen voor zorg gelden vergelijkbare argumenten: juist minder gezonde mensen zullen vaak pensioenvermogen gebruiken voor zorg, waardoor de zogenoemde ‘sterftewinst’ niet bij het collectief belandt. De financiering van het pensioen voor lang levenden wordt daarmee moeilijker. Bovendien wordt de pensioenaanspraak gemiddeld korter. Een kortere beleggingshorizon betekent minder mogelijkheden om de pensioenaanspraak te financieren via rendement op het vermogen van gepensioneerden, en kan leiden tot minder herstelkracht voor het fonds in slechte tijden. WRR 28 september 2012

Gebruik woning voor pensioen/zorg zonder drukken zorgkosten: Het gebruik van de eigen woning voor wonen/zorg is mogelijk, maar ingewikkeld… Gebruik woning voor pensioen/zorg zonder drukken zorgkosten: Kan via omkeerhypotheek of verzilveringconstructies Maar informatieasymmetrie, moral hazard, averechtse selectie mogelijk problemen Beleidrol voor de overheid? Gebruik woning om collectieve zorgkosten te drukken, zonder meer flexibilisering mogelijk te maken Eigen woning mee nemen in vermogenstoets voor langdurige ouderenzorg Leidt tot hogere private bijdrage voor woningbezitters (remgeld) Aandachtspunt: ongeveer een op de drie Nederlanders heeft geen eigen woning Hoe kan hogere eigen bijdrage voor woningbezitters worden gefinancierd? Actieve rol overheid? Het gebruik van de eigen woning als aanvulling op het pensioen is mogelijk, maar vaak alleen met complexe producten (omkeerhypoyheken, verzilverconstructies) waarbij de aanbieder (mogelijk voor een onevenredig groot deel) winst maakt als het gevolg van informatieasymmetrie. Omkeerhypotheek -> probleem niet alleen asymmetrische info, maar ook moral hazard (onderhoud) en averechtse selectie (mensen met korte levensverwachting kiezen er niet voor). Gegeven al deze problemen wel de vraag of er geen rol is voor de overheid! Maar overheid kan niet echt wegnemen, waardoor altijd afwenteling op collectief risico blijft. Daarom wel een rol voor de overheid, maar geen beleidsperspectief dat problemen oplost, denk ik. Om de eigen woning te benutten voor zorguitgaven ligt het voor de hand om een vermogenstoets in te voeren waarin het vermogen in de eigen woning wordt meegenomen. Op basis van deze toets wordt de private bijdrage bepaald. Deze vorm van ‘zorgsparen’ is vooral geschikt voor financiering van de langdurige zorg van ouderen in verpleeginstellingen. Ouderen hebben vaak vermogen in de eigen woning opgebouwd, wat nu niet wordt benut om de zorgkosten meer privaat te financieren. Een aandachtspunt hierbij is dat ongeveer een op de drie Nederlanders geen eigen woning heeft, daarvoor zal een alternatief arrangement moeten blijven bestaan. Eigen woningbezitters de eigen bijdrage die volgt uit de vermogenstoets financieren uit hun (pensioen)inkomsten. Het is echter ook mogelijk het eigenwoningvermogen liquide te maken, bijvoorbeeld door een omkeerhypotheek. De overheid kan er voor kiezen om hierbij een actieve rol aan te nemen, zoals in Ierland. Dit land kent een Nursing Homes Support Scheme: een regeling uitsluitend voor zorg met langdurig verblijf in verpleeginstellingen. Na toelating d.m.v. indicatiestelling wordt een eigen bijdrage vastgesteld op basis van zowel inkomen als vermogen. De overige kosten komen voor rekening van de Health Service Executive (HSE). De eigen bijdrage aan de kosten van langdurige verpleegzorg is 80% van het inkomen plus 5% van de waarde van het vermogen per jaar tot een maximum van de eerste 3 jaar van verblijf in de verpleeginstelling. Bij de vermogenstoets wordt eigen woningvermogen en grondbezit mee in aanmerking genomen, evenals bezittingen in het buitenland. De eerste €36.000 van het vermogen wordt vrijgesteld (€72.000 voor echtparen). Betaling van de 5% vermogensbijdrage kan worden uitgesteld tot na overlijden. De HSE leent in dat geval dit bedrag aan de cliënt. Dit is de Nursing Home Loan. De schuld wordt in beginsel maximaal 12 maanden na overlijden voldaan uit de opbrengst van de woning of het grondbezit. Is er een overlevende partner of zijn er kinderen jonger dan 21 jaar, dan kan deze afbetaling worden uitgesteld zodat er geen gedwongen woningverkoop hoeft plaats te vinden. Ongeveer 15% van de mensen die verblijven in zorginstellingen maakt gebruik van de Nursing Home Loan.   Er zijn verschillende varianten op het Ierse model mogelijk. Zo kan er gevarieerd worden met de bovengenoemde vrijstellingen (meer of minder dan €36.000), percentages (meer of minder dan 80% van het inkomen en 5% van het vermogen), het maximaal aantal jaren waarover je een bijdrage uit je vermogen moet doen (meer of minder dan 3 jaar) etc. Daarnaast is het in ook mogelijk om een ‘Nursing Home Loan’ te verplichten. Wel een fairness issue WRR 28 september 2012

Daarom lijk het alternatief om meer mogelijkheden te bieden voor vrije besparingen sparen meer voor de hand te liggen. Minder contractuele besparingen Niet langer fiscaal verplichten tot volledige aflossing Pensioen Hierbij opmerken dat meer vrije besparingen wel kunnen bijten met andere ideeën, zoals vermogenstoets die dan minder effectief wordt. WRR 28 september 2012

Zeker omdat de vrije besparingen (% beschikbaar inkomen) negatief zijn, wat de schokbestendigheid van huishoudens onder druk zet. Nederland heeft al een hoge pensioenambitie en gaat daarnaast in nieuwe gevallen bolledig aflossen op het huis. Iets meer vrije besparingen zullen daarom waarschijnlijk niet direct leiden tot ondersparen. Wel is fiscale behandeling van vrije besparingen een aandachtspunt: als de afnemae van de verplichte besparingen alleen leidt tot meer consumptie en niet tot hogere vrije besparingen is de schokbestendigheid van huishoudens hier niet mee gediend. Bron: CPB WRR 28 september 2012

Meer vrije besparingen gaan echter gepaard met een risico op ondersparen, maar dit risico lijkt in Nederland beperkt. Nederland heeft al een hoge pensioenambitie en gaat daarnaast in nieuwe gevallen bolledig aflossen op het huis. Iets meer vrije besparingen zullen daarom waarschijnlijk niet direct leiden tot ondersparen. Wel is fiscale behandeling van vrije besparingen een aandachtspunt: als de afname van de verplichte besparingen alleen leidt tot meer consumptie en niet tot hogere vrije besparingen is de schokbestendigheid van huishoudens hier niet mee gediend. WRR 28 september 2012

Daarnaast is de totale omvang van de besparingen van de gehele economie groot, zie overschot op lopende rekening Nederland heeft al een hoge pensioenambitie en gaat daarnaast in nieuwe gevallen bolledig aflossen op het huis. Iets meer vrije besparingen zullen daarom waarschijnlijk niet direct leiden tot ondersparen. Wel is fiscale behandeling van vrije besparingen een aandachtspunt: als de afname van de verplichte besparingen alleen leidt tot meer consumptie en niet tot hogere vrije besparingen is de schokbestendigheid van huishoudens hier niet mee gediend. WRR 28 september 2012

Discussiepunten Loopt Nederland nu het risico te veel te sparen? Hoe dit te bepalen? Wat is een optimaal macro spaarniveau? WRR 28 september 2012

Suboptimale kredietverlening: Conclusie: De problemen zijn niet altijd helder, terwijl oplossingen gepaard gaan met negatieve bij effecten: focus op directe oplossingen Suboptimale kredietverlening: Er zijn risico´s, maar er is geen sprake van een credit crunch Pensioenfondsen kunnen een rol spelen, maar verhouding tussen risico en rendement staat voorop Daarom ook naar alternatieven kijken, zoals verbeteren transparanties/ standaardisatie Inflexibele vermogensopbouw Een beter onderbouwd probleem Oplossingen die een integrale aanpak van WZP bieden gaan echter gepaard met veel negatieve bij effecten en zijn soms omslachtig Het ligt daarom meer voor de hand op de vrij besparingen en schokbestendigheid te vergroten Aandachtspunt is fiscale behandeling vrije besparingen WRR 28 september 2012

Vragen WRR 28 september 2012

Discussiepunten Zijn alle discussies omtrent WZP echt terug te voeren tot drie problemen? Missen we iets? voettekst

Stelling Combineren vermogenspotten is in theorie een mooi concept, maar de praktisch vormgeving en doelstelling van bestaande regelingen maken dat in praktijk nadelen integratie groter zijn dan voordelen. voettekst

Back up: Vormen de stijgende zorguitgaven een probleem en is een integrale aanpak van WZP (zorgsparen) de beste oplossing? WRR 28 september 2012

De oplopende zorg uitgaven vormen een probleem, omdat ze sneller groeien dan de welvaart en daarmee andere uitgaven verdrukken WRR 28 september 2012

Gebruiken bestaand vermogen: huis/pensioen Zorgsparen bestaat in twee varianten en kan in combinatie met een hogere private bijdrage de zorgkosten drukken Gebruiken bestaand vermogen: huis/pensioen Huis/pensioen wordt dan aangewend voor financiering hogere private bijdrage (huis voor langdurige zorg, pensioen bv in combinatie met eigen bijdrage in WMO) Al besproken onder flexibilisering 2) Extra sparen Een nieuwe spaarpot bouwen om hogere private bijdrage te financieren Doel: hogere eigen bijdrage faciliteren voettekst

Waarom geen andere variant? Vrijwillig individueel sparen kan al Indien voor een vorm van extra zorgsparen wordt gekozen ligt verplicht individueel zorgsparen voor de hand Waarom deze variant? Doordat het gaat om een individuele spaarpot waar je boven een bepaald bedrag niet meer hoeft in te leggen en waarbij de spaarpot uiteindelijk ook eigendom is, ontstaat een rem op de zorguitgaven. Waarom geen andere variant? Vrijwillig individueel sparen kan al Collectieve varianten hebben geen remwerking: je betaalt immers niet met je eigen geld, maar met collectief geld. Voor welk type zorg? Deze variant is vooral geschikt voor kosten die zich waarschijnlijker voordoen en niet al te hoog zijn. Binnen extra sparen biedt de optie verplicht individueel zorgsparen de meeste mogelijkheden om het probleem van de zorguitgaven aan te pakken. Mensen leggen dan elk jaar een beetje in, waarna na een aantal jaar een eenmalige grote tegenvaller kan worden opgevangen die te groot zou zijn om uit het betreffende jaarinkomen te betalen. Ook kan hiermee een beroep worden gedaan op mensen die vroeger een hoog inkomen hadden maar daarna een inkomensval hebben meegemaakt. Verplicht collectief zorgsparen wordt ook als mogelijkheid genoemd, daarbij ontbreekt echter de rem op de eigen zorguitgaven. Een apart collectief spaarprogramma is dan een omvangrijke operatie met beperkt nut, waarom niet gewoon via de staatsschuld? Deze mogelijkheid laten we verder buiten beschouwing. Bij hoge zorgkosten die met een kleine kans optreden is het risico op een mismatch groot; dat wil zeggen dat een groot aandeel van de mensen te veel spaart terwijl de mensen die de meer zeldzame zorgkosten te maken krijgen te weinig spaart. Het onderscheid tussen hoge zorgkosten met een kleine kans en lage kosten met een grotere kans kan het meest eenvoudig worden gemaakt door een hoger eigen risico in te voeren. Daarmee worden de kosten automatisch gemaximaliseerd en lopen lage kosten ook mee. WRR 28 september 2012

Individueel verplicht zorgsparen kent echter een aantal kanttekeningen Een generatie betaalt dubbel Het draagkrachtprobleem voor de onderkant dat kan spelen bij vergaande verhoging van de eigen bijdragen wordt hiermee niet geheel opgelost Er wordt nog meer huishoudvermogen illiquide, waardoor andere financiële schokken niet meer kunnen worden opgevangen Nadeel van extra sparen is dat een groep dubbel betaalt, hebben een kortere aanlooptijd om te sparen, terwijl zij doorgaans sneller en meer van de zorg gebruik maken. Daarom zullen zij een forse verhoging van de eigen bijdrage niet in alle gevallen kunnen dragen. Dit kan opgevangen worden door deze groep te blijven financieren via een omslagstelsel. Gevolg hiervan is dat er één generatie dubbel betaalt: zij betalen voor de ouderen via een omslagstelsel en moeten ondertussen zelf sparen voor hun eigen (toekomstige) zorguitgaven. Dat probleem is minder groot bij uitgaven die zich met grotere waarschijnlijkheid voordoen, daarbij neemt ook het nut van de extra spaarpot weer af. WRR 28 september 2012

Draagkrachtprobleem voor de onderkant Alternatief is om private bijdrage te verhogen zonderzorg sparen in te voeren, hoewel dit ook nadelen kent Draagkrachtprobleem voor de onderkant Hiermee kan geen beroep worden gedaan op mensen die vroeger een hoog inkomen hadden maar daarna een inkomensval hebben meegemaakt. Bij zorgsparen kan dit wel. Toch een meer voor de hand liggende optie? Nadeel van extra sparen is dat een groep dubbel betaalt, hebben een kortere aanlooptijd om te sparen, terwijl zij doorgaans sneller en meer van de zorg gebruik maken. Daarom zullen zij een forse verhoging van de eigen bijdrage niet in alle gevallen kunnen dragen. Dit kan opgevangen worden door deze groep te blijven financieren via een omslagstelsel. Gevolg hiervan is dat er één generatie dubbel betaalt: zij betalen voor de ouderen via een omslagstelsel en moeten ondertussen zelf sparen voor hun eigen (toekomstige) zorguitgaven. Dat probleem is minder groot bij uitgaven die zich met grotere waarschijnlijkheid voordoen, daarbij neemt ook het nut van de extra spaarpot weer af. WRR 28 september 2012