Zonnestroom in Friesland volop kansen voor (kleine) installateurs Jadranka Cace, RenCom 19 maart 2013 Informatiebijeenkomst ROC Friese Poort

Ambities en stimuleringskader landelijk Doelstelling rijksoverheid: 16% duurzame opwekking in 2020 • Green Deals: wegnemen wettelijke belemmeringen • Subsidies: – SDE+ 2013: ≥ 15 kWp, > 3x80 A, apr-nov, 6 fases, 7 – 14,8 ct/kWh (basis 5,5 ct/kWh) – Subsidie asbest eraf zonnepanelen erop voor boeren • Fiscale maatregelen: – EIA, VAMIL, KIA, MIA, 50% extra fiscaal aftrek in 2013 – Verlaagd BTW-tarief (6%) voor montagewerkzaamheden • Kortingen op energiebelasting – Salderingsregeling voor kleinverbruikers – Verlaagd tarief in de eerste schijf van de energiebelasting voor coöperaties • Geen bouwvergunning nodig tenzij… • Certificering installateurs 2J. Cace, RenCom,

Ambities en stimuleringskader Friesland J. Cace, RenCom, Friesland: 50 MWp in 2015 w.v. 15 MWp in Leeuwarden Provincie • Subsidies: −Uitvoering subsidie Asbest eraf, zonnepanelen erop (v.a. juni) −Subsidieregeling Transitiefonds Water en Energie 2013 • Leningen: Provinciale Energiefonds (in voorbereiding) • Opwekking en handel: Energie coöperatie Fryslân (EKF, in ontwikkeling) Gemeenten • Leeuwarden: Stimuleringsregeling 'Duurzaam bouwen nieuwbouw‘ • Een aantal gemeenten: duurzaamheidslening via SVN

J. Cace, RenCom, Uitgangspunten Sinestroom Friesland • Complete dienstverlening (ontzorging) • Voldoen aan EU, IEC, NEN normen • Garanties • Plaatsing door gecertificeerde installateurs • Prijsstelling ≤ aan het huidige stroomtarief • Bijdrage aan de versterking van lokale economie • Esthetisch verantwoord • Identiteitsbehoud

J. Cace, RenCom, Financiële haalbaarheid afhankelijk van elektriciteitstarief Jaarverbruik kWh/jaar leveringenergiebelasting opslag duurzame energie totaal ≤ ct/kWh11,65 ct/kWh0,11 ct/kWh18,76 ct/kWh > ≤ ct/kWh4,24 ct/kWh0,14 ct/kWh11,38 ct/kWh > ct/kWh1,13 ct/kWh0,04 ct/kWh6,17 ct/kWh Bedragen exclusief BTW. Leveringstarief varieert per product en per leverancier.

J. Cace, RenCom, Kansen voor installateurs Marktsegmenten en PMC • Kleinverbruikers: koop, lease, huur • Medewerkers van bedrijven en instellingen: pv-privé • Publieke gebouwen: koop, lease of ESCO • Woningcorporaties (huurders): i.o.m. corporaties • Middelgrote verbruikers (MKB, agrarische bedrijven): koop, lease of ESCO • Grootverbruikers: collectieve installaties via coöperaties

• Marksegment/doelgroep • Soort dienstverlening • Soort hardware • Alleen of in samenwerking • Certificering/opleidingen/trainingen • Up to date blijven J. Cace, RenCom, Keuzemogelijkheden aanpak

Verticale integratieHorizontale integratie J. Cace, RenCom, Soort dienstverlening Alleen of in samenwerking? Verticaal of horizontaal? Waar ben je sterk in? Productie Import Groothandel Kleinhandel Engineering Rekenmodellen Conceptontwikkeling Financiering Contracten Onderzoek Advies Communicatie Verkoop Dakmontage Monitoring Onderhoud Administratie Elektrische installatie Projectontwikkelaars- bouwbedrijven- isolatiebedrijven- asbest verwijderaars- dakdekkers……..

J. Cace, RenCom, Soort hardware Nederlandse markt: • 814 type zonnepanelen • prijs 25% gedaald • prijsverschillen 5% – 50% • 229 types omvormers • prijs 5% gedaald • prijsverschillen 10% – 50% Panelen uit China worden verplicht geregistreerd. EC denkt na over de invoering van anti-dumping heffing. Bron:

• EU Richtlijn hernieuwbare energie (RES) • KBI maakt een NL interpretatie van RES • OTIB maakt opleidingsmaterialen • meerdere instellingen laten zich certificeren voor het geven van opleidingen en trainingen • In 2013 komt een landelijke register voor erkende opleidingen, gecertificeerde installatiebedrijven en gekwalificeerde installateurs • ROC Friese Poort bezig met voorbereiding J. Cace, RenCom, Opleidingen en certificering

• • gastel-eg-media-op-weg-naar-het-zonnetijdperk.html gastel-eg-media-op-weg-naar-het-zonnetijdperk.html J. Cace, RenCom, Up to date blijven