Depressie in de terminale fase Dr. Hannes Blockeel Dr. Piet Snoeck

Dr. Blockeel Vrouw van 81 jaar Woont thuis met (slechtziende) echtgenoot 1 zoon en 2 dochters Weigerachtig versus medische wereld

Medische context 2001: rectumcarcinoom – T2N0M0: R/ anteriorresectie – chemoradiotherapie 2002: longletsel – vergrote rechter bijnier R/ afwachtende houding – opvolgen CEA 2011: oplopen CEA met duidelijke toename longmetastasen: R/ Xeloda 2012: osteolytische metastase L1 – re femur: R/ antalgische radiotherapie

Na thuiskomst radiotherapie: resem vage klachten: Anorexie ‘Het gaat niet’ Huilt veel Herkent kleinkinderen niet meteen Pijnvrij Weinig spraakzaam: moeilijke communicatie

Probleemstelling 1 – Dr. Pype Kunnen we hier spreken van een depressie?

Opties Ja: dit is een depressie Neen: dit is een normaal rouwproces Neen: dit zijn hersenmeta’s Neen: dit is een paraneoplastisch cognitief syndroom  VOTING

Dr. Snoeck Hoe met stress kanker omgaan ?

1. AANPASSINGSSTOORNIS : Het ontstaan van emotionele en gedragssymptomen in reactie op (een) herkenbare stressveroorzakende factor(en) binnen drie maanden na het begin van de stressveroorzakende factor(en). Het lijden is ernstiger dan op basis van de stressveroorzakende factor verwacht kan worden of er zijn belangrijke beperkingen in beroepsmatig of sociaal functioneren. De stoornis voldoet niet aan de criteria van een andere psychische stoornis (zoals bijvoorbeeld de depressieve stoornis of de dysthymie). De klachten duren niet langer dan zes maanden na het stoppen van de stressveroorzakende factoren.

2. DEPRESSIE Hogere prevalentie bij kankerpatienten Vaak gemist , belang screenen ! Cfr : www.zorgpad-depressie.be Majeure depressie : somatische vs psychologische sympt, cavé gevolg ziekte -behandeling vs normaal gevolg levensbedreigende situatie. Kwantiteit, ernst, impact op alle levensdomeinen ! Stemmingsstoornis door kanker ( hersentumor, proinflammatoire cytokines die metabolisme beinvloeden van monoamines, tryptofaan en schildklier)

Medicatie geinduceerde depressie Corticosteroiden, hormonen, exogene cytokines en chemotherapie kunnen depressie veroorzaken

3. ZELFMOORDGEDACHTEN -Gradaties : Passief, vraag naar versnelde dood (eutanasie) en actief. -Vooral als palliatief, veel pijn, delier, hopeloosheid, hogere leeftijd of depressie -Risico 2 keer hoger dan normaal -Altijd navragen naar concrete plannen -Frequent miskende depressie

4. DELIER EN COGNITIEVE DYSF Tot 85% in terminaal stadium. Vooral hypoactieve variant stelt problemen. Afname interesse en motivatie, zelfzorg, concentratie en cognitieve veranderingen, stoornissen in bewustzijn en waarneming. Beinvloeden van redeneren en correct inschatten ernst ziekte. Samen met depressie hoofdoorzaak van weigering tot behandeling !

Dr. Blockeel Druk van de familie: patiënte moet eten! Stabiele toestand, communicatie blijft moeilijk verlopen. Opstart mirtazapine 15 mg /dag

Probleemstelling 2 – Dr. Pype Wat is hier de meest optimale behandelingsstrategie?

Opties Psychotherapie is nutteloos bij palliatieve patiënten, dus enkel medicatie Psychotherapie + anxiolytica Psychotherapie + antidepressiva Psychotherapie + Rilatine  VOTING

Dr. Snoeck PSYCHOLOGISCHE ONDERSTEUNING Doel : reduceren stress, copingvaardigheden verhogen en steunsystemen versterken. Welke : psychoeducatie, zelfhulp(groepen), relaxatie, mindfulness, individuele behandeling ( ondersteunend, CBT, IPT, PST, zingeving), relatie- en gezinstherapie, groepstherapie. Terminaal : waardigheidsbehoudende, existentiële, en zingevende interventies. Ondersteunende, validerende en niet-oordelende aanwezigheid.

PSYCHOFARMACOLOGISCH Benzo’s bij slaap en angstproblemen bij aanpassingsstoornis. Antidepressiva bij ernstige depressie of bij angstklachten. Cavé : medicalisatie van levensgebeurtenissen. Zingeving belangrijk

Antidepressiva bij somatische klachten Vermoeidheid : Wellbutrin, Edronax Naussea, anorexie : Remergon, Lerivon, Redomex Pijn : Cymbalta, Venlafaxine, Redomex Slaapproblemen : Remergon, Lerivon, Trazolan, Redomex Hotflashes : Venlafaxine Risico SSRI : Hyponatremie en GI-bloedingen, zeker in combinatie met NSAIDS en Aspirine Psychostimulantia ( Rilatine): werken snel op gemoed , moeheid, anorexie, verhogen concentratie, verlagen pijn. Cavé cardiale ptn

Antwoord van specialist

Dr. Blockeel Weinig opklaring algemene toestand Heel beperkte eetlust, apathische toestand Maakt zich zorgen over achterblijvende echtgenoot Communicatie dooft verder uit

Probleemstelling 3 – Dr. Pype Hoe kunnen we deze fase zin geven?

Opties Te laat voor zingeving, best benzo’s opdrijven Priester bellen Familie stimuleren om patiënte emotioneel niet te triggeren Het gesprek met patënte over zingeving aangaan  VOTING

Dr. Snoeck ZINGEVING Via religie of spiritualiteit betere outcome Bij worstelen met geloof door de ziekte zijn er meer nevenwerkingen en lagere levenskwaliteit

Hoe screenen en wie ?

ROL VAN DE FAMILIE Ook een moeilijke periode voor de omgeving van pt. die naast steun ook zelf moet verwerken wat er gebeurt. Belang om hen goed te informeren en te ondersteunen. Thema’s : zorgen, toekomstig verlies en existentiële vragen. Hoe : promoten van een optimistische houding, onzekerheid verminderen, verhogen van open communicatie tussen de verschillende familieleden

Besluitvorming – Dr. Pype Peter vult nog aan