De vakbeweging als hefboom voor waardig werk in Afrika ? Zin en onzin van syndicale ontwikkelings-samenwerking in Afrika of hoe staat het met de vakbeweging in Afrika als karretrekker van het project van ‘waardig werk voor een waardig leven voor allen’? ACV INTERNATIONAAL

Waardig werk in Afrika? Enkele socio-economische feiten op een rij Een bevolking van om en bij 944 miljoen – veel jongeren: 12% van wereldbevolking Natuurlijke rijkdommen: mineralen (ijzer, diamant, goud, coltan, cobalt,gas, fosfaat, uranium) en olie & gas, landbouw exportproducten Maar Afrika blijft in de marge van de wereldeconomie: 2 % van globaal BNP ACV INTERNATIONAAL

Waardig werk in Afrika? Enkele socio-economische feiten op een rij Informele economie 40 tot 90% Van de 49 MOL zijn er 34 in Afrika Alleen Mauritius en Tunesië niet bij landen laagste Menselijke Ontwikkeling in HDI 2008 35 tot 60% van de bevolking onder de armoededrempel Lage toegang tot essentiële sociale en openbare diensten Werkloosheid 20 tot 40% van actieve bevolking ACV INTERNATIONAAL

Waardig werk in Afrika? Enkele politieke feiten op een rij Continent van oorlogen en vluchtelingen – 17 miljoen Wel zekere vooruitgang in politieke democratisering maar toch lijst van landen met slecht bestuur en mensen-rechten-schendingen: Zimbabwe, Guinee, Niger, Gambia, Madagascar, DR Kongo, Sudan, Somalië, Swaziland ACV INTERNATIONAAL

Waardig werk in Afrika? 200 miljoen werklozen Leefbare lonen? 2/3de verdient minder dan 2$ per dag 70% kwetsbare jobs (geen arbeidsrechten of arbeidscontract, geen sociale bescherming, geen leefbare loon, slechte veiligheid en gezondheid) Sociale bescherming: amper 10% van de werknemers 200 miljoen kinderarbeiders Bestaan van slavernij (1000den in Sahel zone Niger, Mauritanie, Sudan) ACV INTERNATIONAAL

De vakbeweging in Afrika als Hefboom voor waardig werk De vakbeweging in Afrika als Hefboom voor waardig werk? Een beetje geschiedenis… Geschiedenis relatief kort – vanaf jaren ‘30 strijd voor erkenning als werknemer (‘neen aan de dwangarbeid’) en vanaf jaren ‘50 strijd voor gelijkberechtiging met blanken door koloniale overheid In de jaren ‘50 eerste overwinningen van de vakbeweging: Code de travail in Françafrique en in Congo Belge 1947 recht tot oprichting eigen vakbewegingen ACV INTERNATIONAAL

De vakbeweging in Afrika als Hefboom voor waardig werk De vakbeweging in Afrika als Hefboom voor waardig werk? Een beetje geschiedenis… Eerste doorbraak – arbeidsrechten voor Afrikaanse werknemers –ook door inspanningen vakbeweging uit ‘moederlanden’. Verspreiding verschillende vakbondsmodellen. British trade unionism – pragmatisch, vooral industrial relations, één vakbondsfront vs Frans syndicaal pluralisme. In Congo oprichting CSC Congo met steun ACV, later UTC, belangrijkste vakbond en FGTN opgericht met steun van FGTB, leunt aan bij Mouvement National Congolais, P Lumumba ACV INTERNATIONAAL

De vakbeweging in Afrika in het koloniale tijdperk – strijd voor onafhankelijkheid Afrikaanse vakbonden gaan in laatste decennium voor onafhankelijkheid op zoek naar een eigen authentieke Afrikaanse syndicale weg… pogingen tot oprichting van een eigen Afrikaanse regionale vakbondskoepel, vrij van internationale [lees imperialistische] syndicale aansluitingen [lees inmenging] bij internationale vakbondskoepels IVVV, ICV, WVV Niet alleen strijd voor syndicale onafhankelijkheid ook strijd voor politieke onafhankelijkheid – bondgenootschappen met politieke partijen Afrikaanse vakbondsleiders nemen voortouw in onafhankelijkheidsbeweging (Sékou Touré Guinee, Kwame Nkrumah Ghana…) ACV INTERNATIONAAL

De vakbeweging in Afrika in de greep van de politiek (1960-1990) Na de onafhankelijkheid Afrikaans syndicalisme in de greep van politieke partijen, merendeel eenheidspartijen in autoritaire regimes (1960-1990) Afrikaanse leiders willen geen strijdbare en onafhankelijke vakbeweging – vakbondseenheid of eenheidsvakbond opgelegd olv éénheidspartij van de staat. Vakbonden als woordvoerders van overheden ipv vertegenwoordigers van werknemers. Vakbondslidmaatschap automatisch Vakbonden als bureaucratische organisaties – verlies van onafhankelijke tegenstem en controle van de werknemers – slecht economisch bestuur meer regel dan uitzondering ACV INTERNATIONAAL

De vakbeweging in Afrika in de greep van de politiek (1960-1990) Toch ook in deze periode vakbonden die zich niet laten inlijven door autoritaire regimes. Notoire voorbeelden Marokko en Zuid-Afrika In deze periode (1960-1990) ‘isolatie’ van de Afrikaanse vakbeweging – eigen Afrikaanse regionale vakbondskoepel, opgericht door Afrikaanse staatshoofden. ACV en WS investeren nog wel in vorming van Afrikaanse syndicalisten Sinds jaren ’90 crisis van het Afrikaanse continent maar vernieuwing van Afrikaanse vakbeweging ACV INTERNATIONAAL

De vakbeweging in Afrika in de greep van de politiek (1960-1990) Sinds jaren ’90 crisis van het Afrikaanse continent maar vernieuwing van Afrikaanse vakbeweging Na 20 jaren groei (1960-1980), in jaren ’80 desastreuse economische toestand door slecht economisch bestuur maar ook door ongewijzigde economische afhankelijkheidsrelaties met Noorden. Grote schuldenlast -dwingen regeringen in Afrika leningen aan te gaan bij WB en IMF In jaren ’80 desastreuse economische toestand door slecht economisch bestuur maar ook door ongewijzigde economische afhankelijkheidsrelaties met Noorden – uitvoerder van grondstoffen. Ruilvoet grondstoffen / afgewerkte producten evolueert in ongunstige zin voor Afrika. Ook stijging van interestvoeten op leningen. ACV INTERNATIONAAL

Crisis van het Afrikaanse continent maar vernieuwing van de vakbond sinds 1990 Afrikaanse staten gedwongen tot leningen bij WB en IMF, op voorwaarde van ‘hervormingen’ of SAP’s voor gezonde overheidsfinanciën en macro-economisch beleid Ingrediënten SAP’s in 30 landen: liberalisering en deregulering, ontmanteling staatsbedrijven en knippen in overheidsbudgetten, ook essentiële sociale diensten (onderwijs, gezondheid) Sociale gevolgen: uitgesproken verslechtering van arbeids- en levensomstandigheden van de bevolking – leiden in vele landen tot volksbewegingen voor sociale maar ook voor politieke hervormingen. ACV INTERNATIONAAL

Crisis van het Afrikaanse continent maar vernieuwing van de vakbond sinds 1990 Democratische en onafhankelijke vakbonden nemen voortouw binnen democratiseringsbeweging. Syndicaal pluralisme (naast partijpluralisme) wordt terug hoeksteen van democratische samenleving). Grote ontwikkeling van vrije onafhankelijke vakbeweging Afrikaanse vakbeweging knoopt terug aan bij internationaal syndicalisme. 1993 oprichting ODSTA regionale koepel van WVA; ook koepel ORAF van IVVV. In 2006 ééngemaakte IVV-Afrika regionale met 16 miljoen leden, 87 vakbonden uit 47 landen : vertegenwoordigt amper 5 % van actieve bevolking ACV INTERNATIONAAL

Uitdagingen voor de Afrikaanse vakbeweging vandaag en morgen Méér ontwikkeling als basisbeweging. Wars van bureaucratie en machthebbers maar actief aanwezig op elke werkvloer en volkswijken als stem en verdediger van werknemers. Vakbondsvrijheid in vele landen nu wettelijke verworvenheid maar moet op elke werkvloer afgedwongen worden. Goede voorbeelden: comités locaux op de markten van Kin en bureaux de proximité van CSC Congo Verbreding van de basis nodig! Oorzaak van beperkte representativiteit zeker ook vanwege verloedering van formele economie. Vb in Kongo in 1960 3 miljoen loontrekkenden nu amper 800.000 ACV INTERNATIONAAL

Uitdagingen voor de Afrikaanse vakbeweging… Nood aan organisatie van de werknemers in de formele economie maar ook in informele economie Veel goede voorbeelden in West-Afrika. Vb Togo en Benin vakbond van taxi-moto’s met diensten van mutualiteit, vorming, prijzenafspraken… Ook nood aan verjonging – Afrikaanse jongeren in een wanhopige situatie van werkloosheid die 65 tot 80% van de jongeren treft. Goede voorbeelden – Zuid-Afrika vraag naar basisinkomen ACV INTERNATIONAAL

Uitdagingen voor de Afrikaanse vakbeweging… Nood aan vervrouwelijking: vrouwen amper 40% van actieve bevolking maar duidelijk armere helft. Vrouwen gemiddeld slechts 10% van vakbondsleden.Vakbonden als voortrekkers van vrouwenrechten nodig! Ook goede voorbeelden vb CNTG Guinee – Mevrouw Rabiatou als vakbondsleidster frontvrouw van de volksbeweging Nood aan samenwerking met civiele samenleving en NGO’s rond thematieken die ‘werkplek’ overstijgen… aangezien vakbeweging toch beperkt is… vb coalitie ‘contre la cherté de la vie’ – Sociaal forum ; toegang tot openbare diensten – nuts diensten ACV INTERNATIONAAL

Uitdagingen voor de Afrikaanse vakbeweging: Opkomen voor waardig werk in sociale dialoog Sociale dialoog en syndicale vrijheid nog niet overal verworven, nog grote schendingen van syndicale rechten in Zimbabwe, Guinee, Niger, Gambia, Madagascar, DR Kongo, Sudan, Somalië, Swaziland Maar in vele landen Sinds jaren ‘90 terug (enige) ruimte voor overleg tussen vakbonden, werkgevers en regeringen! Slechts als vakbonden echt representatief zijn als basisbeweging kunnen ze hun onafhankelijke stem laten horen via sociale dialoog in ontwikkelingsbeleidsplannen die boven hun hoofd worden uitgedokterd. (IMF, WB, EU) én armoede te bestrijden die er uitvoortvloeit. Waardig werk centraal in ontwikkelingsstrategieën van nationale en internationale overheden! Zie EPA’s en onderhandelingen WHO ACV INTERNATIONAAL

Uitdagingen voor de Afrikaanse vakbeweging: opkomen voor goed democratisch bestuur als hefboom voor waardig werk Voor Afrikaanse vakbeweging goed bestuur is: democratie, sterke instellingen, rechtstaat, respect voor mensen- en syndicale rechten, en participatie van sociale partners, strijd tegen corruptie én waardig werk en sociale bescherming voor allen Vele vakbonden nemen ook vandaag voortouw in strijd voor goed democratisch bestuur als basis voor waardig werk: zie Guinee, Zimbabwe, Niger, Mauritanië In tal van landen ook specifieke campagnes rond corruptie, ook goed bestuur van natuurlijke rijkdommen; vb herziening mijncontracten in Guinee, Liberia, DR Kongo en verplichtingen tot transparantie en fiscaliteit ACV INTERNATIONAAL

Uitdagingen voor de Afrikaanse vakbeweging: syndicaal pluralisme als hoeksteen van democratische samenleving? Belang van erkenning van pluralisme en onafhankelijkheid van partijen en vakbonden als basiselementen van de democratie. In Arabische wereld is eenheidsvakbond olv eenheidspartij nog steeds gangbare model… … Maar nu van syndicaal pluralisme naar versnippering van de vakbeweging. 18 erkende vakbonden in Senegal en 400 in Kongo. Syndicats jaunes… syndicat maisons et syndicats malettes… ACV INTERNATIONAAL

Werkplan van IVV Afrika Verdediging mensen- en syndicale rechten Socio-economische capaciteitsversterking en lobby-werk Gendergelijkheid Sociale bescherming, veiligheid en gezondheid op het werk, HIVAIDS ACV INTERNATIONAAL

ACV – WSM Ontwikkelingsprogramma’s met Afrikaanse vakbonden vandaag: Waar? Noord-Afrika – alleen in Marokko (CDT en UGTM) en in Mauritanië (CLTM) West-Afrika véél belangrijker: Burkina Faso (CNTB), Ivoorkust (Dignité), Benin (CGTB), Togo (CSTT), Niger (CNT), Guinee (CNTG) Ook Centraal Afrika zeer belangrijk: Gabon (COSYGA), Kameroen (USLC), Ruanda (COTRAF) en Kongo (CSC Congo eerste en belangrijkste partner van ACV Oostelijk en Zuidelijk Afrika ook minder belangrijk: Alléen vast partnerschap met Zuid-Afrika (CONSAWU) en in mindere mate met Mauritius (NTUC) en Namibië (TUCNA) Ook IVV Afrika is structurele partner oa regionale seminaries ACV INTERNATIONAAL

ACV – WSM Ontwikkelingsprogramma’s met Afrikaanse vakbonden: hoe proberen wij vakbonden te ondersteunen? Met financiële steun, begeleiding en vormingen de ontwikkeling van de organisatie bevorderen: minimale materiële infrastructuur en personeel om te kunnen functioneren, structurering van de organisaties in beroepscentrales en verbonden, juridische dienstverlening aan leden, financiëel - en ledenbeheer Inzet van experten – oud-vakbondsleiders zoals Willy Peirens of Jules Ernoux die rol opnemen van ‘coach’ of begeleider van vakbonden in Afrika, vooral raadgever voor de leiding van de vakbonden, voor hun ontwikkeling ACV INTERNATIONAAL

ACV – WSM Ontwikkelingsprogramma’s met Afrikaanse vakbonden: hoe proberen wij vakbonden te ondersteunen? Met financiering,begeleiding en vorming de initiatieven in sociale economie ondersteunen: spaar- en krediet-coöperatieven, mutualiteiten, creatie van werk & dienst aan de gemeenschap (vb ophalen vuilnis & recyclage in Bénin). Voor ons: middelen in directe armoedebestrijding maar ook hefboom voor opbouw sterke sociale bewegingen. Zie bv Kongo-boot in Kongo, aankoopcoöperatieve voor theeplantages in Ruanda ACV INTERNATIONAAL

ACV – WSM Ontwikkelingsprogramma’s met Afrikaanse vakbonden: Duurzaam en structureel partnerschap Duurzaam en structureel partnerschap staan in onze syndicale ontwikkelingsprogramma’s vooraan. Zie gezamelijke actie- en prioriteitenprogramma internationale vakbeweging waar vakbonden in N en Z samen aan hebben gewerkt vb tussen EVV en IVV-Afrika tov EPA’s, Europees ontwikkelings- en handelsbeleid. Ook van belang in bilaterale relaties: vb CSC Congo moeilijke punten kunnen aan de orde gesteld worden binnen onze dialoog omdat ze weten dat ze onze partners bleven in goede en kwade tijden sinds 50 jaar en meer… ACV INTERNATIONAAL

Waardig Werk campagne –regulering van MNO’s – bijdrage aan waardig werk in Afrika? Internationale Ondernemingsraden en internationale kaderakkoorden… Duurzaamheidsrapportage of informatie mbt productketen? Fair trade – cacao, snijbloemen… Initiatieven rond ‘Schone Kleren’, Clean Diamonds… Schone grondstoffen… ACV INTERNATIONAAL