Zonder grondwater geen beken Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Zonder grondwater geen beken Over grondwater en geschiedenis van Veluwse beken

Over de betekenis van het grondwater op den Veluwe DEEL 1 Over de betekenis van het grondwater op den Veluwe

Grondwater op de Veluwe Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Strategische reserve Grondwater op de Veluwe

Waarde grondwater Veluwe Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Waarde grondwater Veluwe Meer dan bron van drinkwater

Blauwgraslanden: hotspots van biodiversiteit Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Blauwgraslanden: hotspots van biodiversiteit Door grondwater gevoed

Ecohydrologische gradiënten in zandlandschap Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Ecohydrologische gradiënten in zandlandschap

Over stroming van grondwater op den Veluwe DEEL 2 Over stroming van grondwater op den Veluwe

Verdamping grootste verliespost Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Verdamping grootste verliespost Opp. 1250 km2 Neerslag 830 mm/j – 1037 Mm3/j Overschot 360 mm 450 Mm3 Verdamping 470 mm 587 Mm3 43% 57% bron: Gehrels, 1999 Driesen, 2006

Recht-evenredig aan grondwateraanvulling Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Grondwaterstroming Recht-evenredig aan grondwateraanvulling

Complicatie: er kunnen meerdere drainageniveaus zijn Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Grondwaterstroming Complicatie: er kunnen meerdere drainageniveaus zijn Beek

Complicatie: de ondergrond is heterogeen Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Complicatie: de ondergrond is heterogeen Geologische schematisering Veluwe

Complicatie: er kunnen meerdere drainageniveaus zijn Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Grondwaterstroming Complicatie: er kunnen meerdere drainageniveaus zijn

De complexe ondergrond Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 De complexe ondergrond Schijnspiegels

Over den jammerlijke uitdroging der Veluwe DEEL 3 Over den jammerlijke uitdroging der Veluwe

Verdroging: waarnemingen (1/5) Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Verdroging: waarnemingen (1/5) Oorsprongbeek, bovenloop 1900 2008

Verdroging: waarnemingen (2/5) Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Verdroging: waarnemingen (2/5) Oorsprongbeek, middenloop 1900 2008

Verdroging: waarnemingen (3/5) Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Verdroging: waarnemingen (3/5) Gielenbeek, benedenloop, 19e en 20e eeuw (afvoer in 2008: 5 l/s) Maria Vos, ca. 1850 2008 Brutto vermogen ≈ Q x 10 x h Q = afvoer (l/s) h = overstorthoogte (m) Q = 5 l/s, h = 2,5 m Bruto: 125 W Netto: 80 W

Verdroging: waarnemingen (4/5) Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Verdroging: waarnemingen (4/5) Beken vallen droog Droogval in 2003

Verdroging van de Veluwe Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 Verdroging van de Veluwe Een eenvoudige hydro-historische analyse Beken op de Veluwe Twee molenvoedende beektakken

Verdroging van de Veluwe Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 Verdroging van de Veluwe Een eenvoudige hydro-historische analyse 55 molenvoedende takken Gemiddelde afvoer : 75 l/s Historische afvoer: 55x75x86,4x365= 220 duizend m3/jr Huidige afvoer: 40-50 duizend m3/jr Conclusie: de Veluwe is verdroogd! Nader onderzoek is gaande EU project BINGO Kelly Nijhuis (stagiair WUR)

Over den oorzaken der uitdroging DEEL 4 Over den oorzaken der uitdroging

Oorzaak verdroging (1/4) Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 Oorzaak verdroging (1/4) Ontwatering omgeving Verlaging (cm) door aanleg flevopolders (gehrels, 1999) Ontwateringssloot De rietkamp (ede) Een eeuwenoud verschijnsel Geldersche vallei IJsselvallei Betuwe Flevopolders

Oorzaak verdroging (2/4) Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 Oorzaak verdroging (2/4) Grondwaterwinning Hoeveelheden Drinkwater 100 Mm3 Industrie 30 Mm3 Verlaging (cm) door waterwiinning (gehrels, 1999)

Oorzaak verdroging (3/4) Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 Oorzaak verdroging (3/4) Vernieling ondergrond Boven de sprengkop van de oorsprongbeek Het NIOO gebouw in wageningen Bouwputten Riolen (lekkend) Wegenaanleg (knooppunt Waterberg) Natuurontwikkeling

Oorzaak verdroging (4/4) Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 Oorzaak verdroging (4/4) Verdamping ET en grondwateraanvulling bij neerslag P=830 mm/jr Douglas ET= 680 mm R = 150 mm (18%) Eikenbos ET= 520 mm R = 310 mm (37%) Kaal zand ET= 200 mm R = 630 mm (75%) Duinstruweel ET= 480 mm R = 350 mm (42%) Watercycle Research Institute

Oorzaak verdroging (4/4) Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 Oorzaak verdroging (4/4) Toename verdamping Meer bos Minder stuifzand en hei Christiaan sGrooten, 1558-1559

De Veluwe tussen Harskamp en Hoenderloo Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 1850 De Veluwe tussen Harskamp en Hoenderloo

De Veluwe tussen Harskamp en Hoenderloo Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 1900 De Veluwe tussen Harskamp en Hoenderloo

De Veluwe tussen Harskamp en Hoenderloo Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 1960 De Veluwe tussen Harskamp en Hoenderloo

De Veluwe tussen Harskamp en Hoenderloo Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 2016 De Veluwe tussen Harskamp en Hoenderloo

De Veluwe tussen Harskamp en Hoenderloo Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 1900 De Veluwe tussen Harskamp en Hoenderloo

Oorzaak verdroging (4/4) Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 Oorzaak verdroging (4/4) Toename verdamping Meer bos Minder stuifzand en hei Toename opbrengsten landbouw Boschatlas van de ondergrond

Oplossingen ter bestrijding des onheils DEEL 4 Oplossingen ter bestrijding des onheils

Maatregelen tegen verdroging (1/4) Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 Maatregelen tegen verdroging (1/4) Alle verliesposten op een rij Opp. 1250 km2 Neerslag 830 mm/j – 1037 Mm3/j Kwel 216 mm – 270 Mm3 Verdamping 470 mm 587 Mm3 57% Beken en Sprengen 40 mm – 50 Mm3 Particuliere onttrekkingen 24 mm – 30 Mm3 57% Drinkwateronttrekkingen 80 mm – 100 Mm3 bron: Gehrels, 1999 Driesen, 2006

Maatregelen tegen verdroging (2/4) Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 Maatregelen tegen verdroging (2/4) Breng het stuifzand terug 15 % van stuifzand terugbrengen Verdampingsverschil 300 mm/jr Dan is dat 56 Mm3 meer aanvulling 1878 1888 1966

Maatregelen tegen verdroging (4/4) Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 Maatregelen tegen verdroging (4/4) Zet naaldbos om in loofbos Ook goed voor de biodiversiteit Stijging door verlovering (cm) (gehrels, 1999)

Maatregelen tegen verdroging (4/6) Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 Maatregelen tegen verdroging (4/6) Infiltreer oppervlaktewater

Eenige voorlopige conclusies en aanbevelingen DEEL 5 (slot) Eenige voorlopige conclusies en aanbevelingen

Conclusies en aanbevelingen Flip Witte, Wenum,22 juni 2017 Conclusies en aanbevelingen Verdroging op de Veluwe is een sluipmoordenaar Het is een onbedoeld gevolg van menselijk handelen waarbij vele actoren zijn betrokken Verdroging: Kan vermeden worden Kan bestreden worden (vier voorbeelden in deze presentatie) Aanpak vraagt een centrale regie

Zonder grondwater geen beken Flip Witte, Wenum, 22 juni 2017 Zonder grondwater geen beken Vragen?