Kiezen en verliezen Over de rol van het B-attest in de sociale reproductie van onderwijsverschillen naar een breder debat over onderwijskeuzes Bram Spruyt, Ilse Laurijssen & Yolis Van Dorsselaer Vakgroep sociologie Onderzoeksgroep TOR 17/07/2019 | pag. 1

Situering onderzoek Onderwijsongelijkheid is de resultante van Verschil in prestaties Verschil in onderwijskeuzes Vanaf midden jaren ’90 toegenomen aandacht voor onderwijskeuzes Vooral aandacht voor collectieve onderwijskeuzes Bv. Overgang basis naar secundair of secundair naar tertiair onderwijs Titel van de presentatie 17/07/2019 | pag. 2

Het B-attest als onderwijskeuze Niet-collectief Koppelt het aantal keuzes aan het niveau van prestaties Leerlingen die het minder goed doen, moeten meer kiezen Gevolg van vroege en strakke differentiatie in secundair onderwijs Titel van de presentatie 17/07/2019 | pag. 3

B-attest: voorkomen Leerjaar Type onderwijs 1 A-stroom 9,9 B-stroom 0,0 2 10,6 6,3 3 ASO 8,5 TSO 14,2 BSO 1,4 4 13,6 15,2 3,1 Titel van de presentatie 17/07/2019 | pag. 4

Kans om ooit een B-attest te krijgen Opleiding ouders % ooit een B-attest Totaal Mensen die in A-stroom gestart zijn Laag 31,2 34,2 Midden 25,5 25,8 Hoog 19,9 19,8 Titel van de presentatie 17/07/2019 | pag. 5

Onderzoeksvragen Kiezen leerlingen die een B-attest krijgen anders afhankelijk van hun sociale achtergrond? Hoe evolueren die verschillen in functie van het jaar waarin men een B-attest krijgt(levensloophypothese) Wat is de impact van de keuze bij een B-attest op de kans op doorstromen naar hoger onderwijs? Titel van de presentatie 17/07/2019 | pag. 6

Data SONAR Retrospectieve bevraging van onderwijsloopbaan in het secundair onderwijs Gepoolde dataset 3 cohorten. Aggregatie naar 1ste B-attest N: (2460) Titel van de presentatie 17/07/2019 | pag. 7

Resultaten Odds (ratios) Overzitten/Veranderen Constant 0,17** Opleiding ouders (Medium / Laag) 1,47** Opleiding ouders (Hoog / Laag) 1,37* Studiejaar (Tweede / Eerste) 1,23 Studiejaar (Derde / Eerste) 1,95** Studiejaar (Vierde / Eerste) 2,08** Onderwijsvorm (TSO / ASO) 1,30 Onderwijsvorm (BSO/ASO) * p < 0,05; ** p < 0,01; met controle voor geslacht (n: 2460) Titel van de presentatie 17/07/2019 | pag. 8

Van twee naar drie opties Opleiding ouders Overzitten versus veranderen zonder vorm overgang Overzitten versus veranderen met vormovergang Medium (Laag= ref.) 1,10 ns 2,21 ** Hoog (Laag= ref.) 0,88 ns 1,94 ** Alleen 3de en 4de jaar ASO of TSO (n: 1014) * p < 0,05; ** p < 0,01; met controle voor geslacht, studiejaar, onderwijsvorm Titel van de presentatie 17/07/2019 | pag. 9

Belang keuze B-attest doorstroming hoger onderwijs Odds (ratios) Deelnemen HO/Niet deelnemen HO Constant 0,89 Beslissing na eerste B-attest (Zittenblijven/Afstromen) 1,29* * p < 0,05; ** p < 0,01; met controle voor opleiding ouders, geslacht Titel van de presentatie 17/07/2019 | pag. 10

Het belang van het B-attest vanuit een reproductieperspectief Waarom is het B-attest zo belangrijk? Omdat het verschillen in prestaties koppelt aan het aantal keuzes Omdat het de ‘beter presterende’ leerlingen van de klassiek kwetsbare groepen treft. Omdat het ‘weinig zichtbare’ maar belangrijke gevolgen heeft. Titel van de presentatie 17/07/2019 | pag. 11

“Omdat de maatschappij meer respect heeft voor de intellectuele capaciteiten dan voor technische vaardigheden, staan de theoretische richtingen uit het algemeen secundair onderwijs (ASO) aan de top.” “Veel ouders – en ook leerkrachten uit de lagere school – Blijven denken dat alleen algemeen secundair onderwijs leidt tot beroepen die in onze maatschappij worden gewaardeerd. […] Andere onderwijsvormen dan het ASO zijn, volgens deze ouders, dan ook per definitie minderwaardig.[…] Het probleem zit bij de maatschappij die het witteboordenwerk als moeilijker en complexer blijft kwalificeren. Terwijl het gewoon anders is.” Titel van de presentatie 17/07/2019 | pag. 12

Het belang van het B-attest in een breder perspectief Rol met het watervalsysteem ‘Hoog mikken en veranderen als het niet lukt’ institutioneel wordt mogelijk door B-attest In zekere zin wordt het ook aangemoedigd. Het B-attest als een advies Secundair gevolg: perceptie onderwijsvormen Titel van de presentatie 17/07/2019 | pag. 13