De Vrijheid van onderwijs vanuit Vlaams en Europees perspectief Twitter: @JohanLievens_ Email: j.lievens@vu.nl

onderwijsvrijheid (1 januari tot … 1 april)

Actieve vrijheid van onderwijs Vrijheid van oprichting Vrijheid van inrichting Vrijheid van richting

Actieve vrijheid van onderwijs Vrijheid van oprichting Vrijheid van inrichting Vrijheid van richting

Actieve vrijheid van onderwijs Vrijheid van oprichting Vrijheid van inrichting Vrijheid van richting

Juridische aanknopingspunten

Juridische aanknopingspunt 1: eindtermen Grondwettelijk Hof 76/1996, 19/1998 en 49/2001 Kunnen omwille van financiering Kunnen omwille van gelijkwaardigheid onderwijs en diploma’s Vergen afwijking indien meer dan “minimale” doelen Belgische Raad v State: Bais Rachel RvS XIIe k., 12/7/2005, nr. 147.579 RvS XIIe k., 9/6/2009, nr. 194.013) EHRM 7/12/1976, Kjeldsen e.a. t. Denemarken “In particular, the second sentence of Article 2 of Protocol No. 1 does not prevent the States from disseminating in State schools, by means of the teaching given, objective information or knowledge of a directly or indirectly religious or philosophical kind. It does not even permit parents to object to the integration of such teaching or education in the school curriculum, for otherwise all institutionalised teaching would run the risk of proving impracticable. […].” “it is not for the Court to rule […] solution may legitimately vary according to the country and era”

Juridische aanknopingspunt 2: huisonderwijs Grondwettelijk Hof 107/2009, 168/2009 en 80/2014 en 60/2015 Inspectiecontrole op onderwijspraktijk en “leerplan light” Examens bij centrale examencommissie Grondwettelijk Hof: recht op onderwijs en belang v/h kind primeren Belgische Raad van State? RvS XIIe k., 12/7/2005, nr. 147.579 RvS XIIe k., 9/6/2009, nr. 194.013) ECRM 6/3/1987, Jordebo t. Zweden: kwaliteitstoets EHRM 11/9/2006, Konrad t. Duitsland: “avoiding the emergence of parallel societies based on separate philosophical convictions […]” EHRM 10/1/2019, Wunderlich t. Duitsland: “The Court finds that the enforcement of compulsory school attendance, to prevent social isolation of the applicants’ children and ensure their integration into society, was a relevant reason for justifying the partial withdrawal of parental authority.” EHRM 29 juni 2007, Folgerø e.a. t. Noorwegen: “the second sentence of Article 2 of Protocol No. 1 does not embody any right for parents that their child be kept ignorant about religion and philosophy in their education”

Passieve vrijheid (vrije keuze) Belang van het kind Recht op onderwijs Passieve vrijheid (vrije keuze) Belang van het kind Legaliteits-beginsel Gelijkheids-beginsel

Passieve vrijheid (vrije keuze) Belang van het kind Recht op onderwijs Passieve vrijheid (vrije keuze) Belang van het kind Legaliteits-beginsel Gelijkheids-beginsel

Impact EHRM? Meer of Minder bescherming? Geen verankering onderwijsvrijheid Actief – EHRM 23/7/1968, Belgische taalzaak: no “right to education as would require [States] to establish at their own expense, or to subsidise, education of any particular type or any particular level.” Passief – ECRM 28/2/1996, Cohen t. VK: geen recht op gratis vervoer als dichterbij gelegen school niet botst met overtuigingen ouders (Vrijheid van eredienst?) Geen verplichting levensbeschouwellijk onderricht EHRM 30/11/2004, Bulski t. Polen: “cet article ne saurait s’interpréter comme permettant aux parents d’exiger de l’État qu’il organise un enseignement donné, en l’occurrence celui d’éthique” (EHRM 9/3/2011, Crkava t. Kroatië) EHRM 7/12/1976, Kjeldsen e.a. t. Denemarken: “the right of parents to enlighten and advise their children, to exercise […] natural parental functions as educators or to guide their children on a path in line with [their] own convictions” Geen recht op “bescherming” EHRM 6/10/2009, Appel-Irrgang e.a. t. Duitsland: “it is not possible to deduce from the Convention a right not to be exposed to convictions contrary to one’s own” Maar: EHRM 9/10/2007, Hasan en Eylem Zengin t. Turkije: Verplichte deelname aan lesactiviteiten vanuit een levensbeschouwing vereist vrijstelling

Impact Grondwettigheidstoetsing? Meer of Minder bescherming? (Codex secundair onderwijs) Volkskrant 12 maart 2019 EHRM 25/2/1982, Campbell en Cosans t. VK: “such convictions as are worthy of respect in a ‘democratic society’ […] and are not incompatible with human dignity” Grondwettelijk Hof 131/2003

Heeft de onderwijsvrijheid toekomst?

Case study 1: onderwijsdoelen 2.0 & modernisering secundair onderwijs Voornaamste wijzigingen? “Modernisering” secundair onderwijs Hervorming onderwijsdoelen Basisgeletterdheid Afwijkingsmogelijkheid behouden Attitudes Leerplannen genuanceerd Interlevensbeschouwelijke competenties + mensenrechten Lessen voor Nederland? Inspectie levensbeschouwelijke vakken Mensenrechten eerbiedigen

Case study 2: centrale toetsen   Vrijblijvend In kader van kwaliteitszorg, geen deel studievoortg. In kader van kwaliteitszorg, evt. deel studievoortg. Verplicht deel van individuele studievoortg. Dwingend in kader van individuele studievoortg. Gevalideerde toetsen (bottom-up) “Gevalideerde toetsen” Vrijblijvende Toetsen-set (Top-down) “Épreuves d’évaluation” Uniforme toetsen (top-down) “Évaluation externe” CE1D-proeven (wel kwaliteitszorg) CESS-proeven (geen kwaliteitszorg, geen afwijking) CEB-toets (geen kwaliteitszorg) Lage vrijheid Hoge vrijheid Hoge vrijheid Lage vrijheid

Case study 3: levensbeschouwelijke doelen – een kwestie van LEF? Buiten de godsdiensturen Scholen zelf Eindtermen? Binnen de godsdiensturen Interlevensbeschouwelijke competenties + mensenrechten Een lesuur, cf. “CPC”? Vrijstellingsregeling: “piratenversie”

Twitter: @JohanLievens_ Email: j.lievens@vu.nl J. Lievens, De vrijheid van onderwijs, Antwerpen, Intersentia 2019, 594 p. Studiedag 25 april 2019: https://intersentia.be/nl/vrijheid-van-onderwijs.html