FOCUS ENERGIE EN CO2 REDUCTIE VERDUURZAMING MIRT FOCUS ENERGIE EN CO2 REDUCTIE Why Klimaatverandering Schaarste grondstoffen Parijs akkoord Klimaatakkoord DuLO doelstellingen IenW Duurzaamheid MIRT > Waar gaan we het over hebben? How Verduurzaming MIRT Handreikingen ROF Aanpak duurzaam GWW Omgevingswijzer, Energiewijzer What DuMo, reductie gebruiker Reductie CO2 aanleg, energiebesparing Duurzame energie Simon Lubach 24 januari 2019 RWS Bedrijfsinformatie

WHY?

SCOPE DUURZAAMHEID EN LEEFOMGEVING Energie en Klimaat “Parijs waarmaken” Circulaire Economie “Economie zonder afval” Duurzame Gebiedsontwikkeling “Nederland groen, Functioneel, schoon en mooi” Vanaf 2020 is alles wat RWS doet duurzaam: klimaatneutraal en -bestendig, circulair ontworpen, meervoudig gebruikt, samen ontwikkeld, bijdragend aan de omgeving. Vanaf 2020 is alles wat RWS doet duurzaam: klimaatneutraal en -bestendig, circulair ontworpen, meervoudig gebruikt, samen ontwikkeld, bijdragend aan de omgeving. Eventuele voettekst

Pijler 1 : 113 Kton CO2 / 1,3 PJ Pijler 2 : ca 1100 kTon Co2 Pijler 3 : Gebruikers netwerken ca 20.000 ton CO2 + Energiepotentie Zon, wind, Aquathermie xxx PJ

Waar denk je aan (in tweetallen, 1 min) Ophalen en wordcloud aanvullen Klimaatakkoord Verduurzaming MIRT Regionale_Energie_Strategie Zonnevelden Energieneutraal Klimaatneutrale GWW Aanpak Duurzaam GWW Handreiking_verduurzaming_MIRT Handreiking Energie en klimaat Richtinggevende_Opdracht_Formulering Duurzame Leefomgeving Duurzame mobiliteit Circulair Energiebesparing Strategie energieneutraal Fiets CO2-reductie Voorbeelden Praktijk Energiewijzer Tools Omgevingswijzer Ambities Opdrachtgever opdrachtnemer mobiliteitsfonds inspiratielijst Hernieuwbare_Energie_Opwekking RES DuBoCalc

HOW?

Verduurzaming MIRT Duurzaamheid = Nieuwe normaal IenW traject verduurzaming MIRT DGMo, DGWB, DGMI, RWS & ProRail Sturingslijn MIRT: MIRT Spelregels (2016) Handreiking Energie & klimaat in MIRT (2017) Handreiking Verduurzaming MIRT (2017) Richtinggevende Opdracht Formuleringen (2018) Strategie Energieneutraal IenW (2018)

Handreiking Verduurzaming MIRT Opdrachtgever & Opdrachtnemer Link Handreiking verduurzaming MIRT Link Leerplatform MIRT

Verdiepende Handreiking Energie & Klimaat Energie/CO2 en Klimaatadaptatie Handvat voor projecten die met de thema’s Energie/CO2 en Klimaatadaptatie aan de slag gaan (uitvoeringsgericht) Inspiratielijst en voorbeelden Te vinden via Werkwijzer RWS en op het Leerplatform MIRT Verdiepende Handreiking Circulaire Economie in de maak.

Richtinggevende Opdracht Formuleringen Richtinggevend voor opdrachtgevers bij beleidskern (HWN, HWS, HWN, OVS). Beslisinformatie over bijdrage aan duurzaamheidsdoelen; Bereikbaarheidsprogramma’s, verkenning, planuitwerking Geen doelen of ambities; aansluiten bij wat er is aan rijksbrede doelen en ambities;

WHAT?

Bereikbaarheidsprogramma’s Bepaal kwantitatief de CO2 uitstoot voor keuzes over modaliteiten, alternatief ontwikkeling en maatregelpakketten. Neem verminderen, verschuiven en vergroenen mee in het bepalen van maatregelpakketten op zowel de korte als de lange termijn (bv. laadinfra, zero emissie voertuigen, fiets, vestigingsbeleid, etc.) waarbij je stuurt op CO2 reductie. In het MIRT-Onderzoek Bereikbaarheid Rotterdam-Den Haag is bijvoorbeeld onderzocht of hoogwaardig OV past bij de te verwachte stedelijke verdichting, en wat de bijdrage is van een fietspakket voor de mobiliteitsknelpunten. Bij de verkeerscentrale Rotterdam is door het regionale verkeersnet af te stemmen op de doorstroming van de snelweg 15% meer doorstroming bereikt. Provincie Utrecht zet in op het verbeteren van 50 OV knooppunten, waardoor overstappen soepeler kan verlopen.

Verkenning Bepaal kwantitatief de CO2-uitstoot van de verschillende alternatieven (inclusief het niet-infra alternatief bij wegen). Analyse Mobiliteit, Materiaalgebruik en energiegebruik Voorbeeld Corridorstudie Amsterdam Hoorn Noot: De knoppen voor CO2 reductie in de verkenningsfase zijn: Verminderen en verschuiven van mobiliteit binnen te onderzoeken modaliteit (CO2 uitstoot gebruikers), voorkomen of verminderen van materiaalgebruik in aanleg- en gebruiksfasen, verminderen van energieverbruik beheerfase.

Verkenning Verken en faciliteer met omgevingspartners de meekoppelkansen voor energieopwekking door derden, sluit bijvoorbeeld aan bij de Regionale Energie Strategie in het gebied. Bepaal je rol in het vervolgproject. Voorbeeld InnovA58: Samenwerking met Regio over Energiecorridor Noot: De knoppen voor CO2 reductie in de verkenningsfase zijn: Verminderen en verschuiven van mobiliteit binnen te onderzoeken modaliteit (CO2 uitstoot gebruikers), voorkomen of verminderen van materiaalgebruik in aanleg- en gebruiksfasen, verminderen van energieverbruik beheerfase.

Planuitwerking Bepaal kwantitatief de CO2-uitstoot van de varianten op het voorkeursalternatief Project Zeesluis Terneuze: Milieu Kosten Indicator Breng het energieverbruik in beeld voor de ontwerpvarianten en zet in op besparing Noot: De knoppen voor CO2 reductie in de planuitwerkingsfase zijn: voorkomen of verminderen van materiaalgebruik in aanleg- en gebruiksfasen, en mogelijk in een volgende levenscyclus verminderen van energieverbruik beheerfase.

Planuitwerking Werk in opdracht van derden de kansen voor energieopwekking uit het voorkeursalternatief verder uit, of faciliteer derden dit te doen. A6 zonneweg binnen pilotprogramma EZK Noot: De knoppen voor CO2 reductie in de planuitwerkingsfase zijn: voorkomen of verminderen van materiaalgebruik in aanleg- en gebruiksfasen, en mogelijk in een volgende levenscyclus verminderen van energieverbruik beheerfase.

AANPAK DUURZAAM GWW Veranker duurzaamheid in je proces. Daar hebben we vast al een instrument voor. Check! Aanpak duurzaam GWW. Een mooi instrument en ontworpen voor de MIRT-sturing, dus nog niet fit-for-purpose als het gaat om de SLA-sturing. Dus dat is de ontwikkelopgave: een aanpak, werkwijze, good practices, kaders en kennisorganisatie, competenties en cultuur om de zorg voor ons fundament te verankeren in het proces OAM. Waar begin je? Eventuele voettekst

DE ENERGIEWIJZER Gebruik Transport Opslag Opwek Meer Info: energieontwikkelaar.nl

Klimaatakkoord 49% CO2 reductie in 2030 Opgave mobiliteit 7,3 Mton Mobiliteitsfonds, Regionale mobiliteitsplannen Schoner, Slimmer, Anders Prijsprikkels Benutten MIRT voor DuMo: Fiets en OV hubs. Fiets in scope + aanbesteding 50% CO2-reductie zakelijk reizen bij 500 werkgevers in 2030 Gemeentelijk parkeerbeleid irt MIRT Klimaatneutrale en circulaire GWW Zero-emissie bouwlogistiek Nationale agenda laadinfra (1,8 mjn laadpunten + H2) Regionale Energie Strategie Elektriciteit, Mobiliteit optioneel