Wat doet Habeko: de woningbouwvereniging? Avondje Duurzaamheid 14 november 2018 Wat doet Habeko: de woningbouwvereniging?

Inzet vanaf 2008: Realisatie convenant energiebesparing corportie sector reductie gasverbruik met 20% voor 2020 Habeko plan voor aanpak: - 1507 woningen - 10 jaar - € 5 mln prijspeil 2008 Geen huurverhoging bij bestaande huurders Voordeel energielasten bij huurders

Waar zetten we vooral op in:

Start 2008 2017 Gemiddeld 2 labels vooruit A B C D E F G 258 419 808 227 125 22 1

Sturing op energie-index Gemiddelde corporatiesector 1,72 Gemiddelde landelijk alle woningen: 2,1 Gemiddelde Habeko wonen 1,41

Zonnepanelen ten gunste van betaalbaarheid Sinds mei 2017: 2280 zonnepanelen op 380 eengezinswoningen 437 zonnepanelen op 8 appartementsgebouwen 66 zonnepanelen op kantoor Habeko wonen CO2 reductie tot nog toe (zie ook GHK): 211,461 Kg

Aanbod 6 panelen 18 euro p.m Gemiddeld financieel voordeel 120 euro per jaar Keuze via servicekosten geen verhoging Niet meer dan de buren zonder. Onze huren liggen lager dan bij de huren, daarom niet gratis

Nieuwe ambitie CO2 neutraal in 2050 Akkoord van Parijs

Visie Habeko wonen: Het is een van de grote maatschappelijke uitdagingen: een betaalbare, duurzame energievoorziening en –vraag die beheersbaar blijft in de toekomst. We streven naar een CO2-neutrale energievoorziening van de woningvoorraad We bereiken dit niet alleen. We doen dat met anderen. Dat kan op de woning maar ook buiten de woning om. We gebruiken alle mogelijkheden en energiedragers, dit is situatie afhankelijk. Doel: leg uit wat CO2 neutraal echt betekent. En aandacht voor sectorgedragen beeld.

Duurzaamheid corporaties Prestatieveld Duurzaamheid Energetische prestatie (Energie-index) CO2-uitstoot (CO2-uitstoot gasverbruik en warmtegebruik per m2) Doel : leren dat labels sturen niet meer het goede middel is.!! Hoe aedes daar in zal benchmarken

Doel: vraagstukken sturing, portefoliosturing en strategie duiden

Routekaart bestaande voorraad Basis voor verduurzamen woningen Gebaseerd op huidige kennis Financieel vertaald t/m 2050 Eigen plan voor 5 jaar in combi met Groot Onderhoud Totale kosten routekaart: € 92 mln: circa € 50,000 per woning ! Onbetaalbaar !!!

Nieuwbouw Meerkosten relatief beperkt, kosten nadien hoog. In elk geval gasloos Ambitie NOM Eengezinswoningen: haalbaar Appartementen: knelpunt zonnepanelen

Plan voor 5 jaar: we maken voorzichtige start Uitvoeren in combi met GO Totaal 176 woningen (88 HD) 75% BENG en 25% NOM Onzekerheden, installatietechnisch Niet voorop lopen, actief volgen Onderzoek naar nieuwe mogelijkheden

Technische start 2020 Communicatietraject 1e faseplan 2019 80 / 20 regel Start projectteam derden Start informatietraject begin 2019 Draagvlak creëren

Financiële bijdrage huurder? Beleid opstellen Te ontwikkelen huurprijsbeleid op basis van woonlasten EPV in bestaande bouw haalbaar? Financiële haalbaarheid afhankelijk van EPV? Strategisch effect bij eerste project, wat zijn de gevolgen

Evaluatie na 1e fase Projectmatig evalueren Klanttevredenheid meten Nazorg Volgen van nieuwe ontwikkelingen Tussentijds strategie aanpassen

Overzicht pakketten routes en no-regret Doel: vervolg routekaart meegeven

Uitdagingen: Habeko wonen Doel: CO2-neutraal Welke keuzes maken we? Doel: strategische uitdagingen in de TI duiden Huurder centraal Doel: Financiële continuïteit Hoe behalen we klantwaarde en draagvlak? Doel: Opschalen voor 2050 Hoe houden we de huren betaalbaar? Hoe borgen we snelheid van uitvoering?

Uitdagingen: Habeko Organisatie Wijkaanpak Samenwerking Doel: CO2-neutraal Welke keuzes maken we? Huurder centraal Doel: Financiële continuïteit Hoe behalen we klantwaarde en draagvlak? Doel: Opschalen voor 2050 Hoe houden we de huren betaalbaar? Hoe borgen we snelheid van uitvoering?

Uitdagingen: Habeko Op en aan de woning Bronnen uit de wijk Eigen gedrag Uitdagingen: Habeko Doel: CO2-neutraal Welke keuzes maken we? Huurder centraal Doel: Financiële continuïteit Hoe behalen we klantwaarde en draagvlak? Doel: Opschalen voor 2050 Hoe houden we de huren betaalbaar? Hoe borgen we snelheid van uitvoering?

Techniek Hoe behalen we een CO2-neutrale energievoorziening van de voorraad? Woning Duurzame bronnen Eigen gebruik

Gedrag Huurder  Meest reductie te realiseren / per te investeren € Welke rol pakt Habeko wonen? Bewustwording Inzet energie coaches Voorlichting campagnes i.s.m. bijv. dorpsoverleggen Delen gebruikservaring Slimme thermostaten :

Techniek Individueel gas Hoge temp warmtenet Lage temp warmtenet Elektrisch (warmtepomp) Groen gas Biomassa Warmtepomp bodem Geothermie/ H2 gas/riothermie Collectief gas Hoe behalen we een CO2-neutrale energievoorziening van de voorraad? Warmtenet Woning Duurzame bronnen Eigen gebruik Aansluiten op warmtenet, tenzij Wat zijn de randvoorwaarden voor een warmtenet? Prijs/energielasten huurder => niet meer dan nu Kosten => vergelijken we 2x cvketel of NOM? Duur => max 15 jaar? CO2 => afspraken over reductie naar nul

Techniek Beng 1: Isoleren < 50 kWh/m2 Hoe behalen we een CO2-neutrale energievoorziening van de voorraad? Werkelijke reductie van de energievraag Toekomst proof (no-regret)/NOM-ready Aansluiting bij Portefeuillestrategie NOM-elektrisch + EPV ? Woning Duurzame bronnen Eigen gebruik Sloop? Verkoop? Monument? VvE !!

Uitdagingen: Habeko Klantwaarde Huurder en regie Draagvlak Doel: CO2-neutraal Welke keuzes maken we? Huurder centraal Doel: Financiële continuïteit Hoe behalen we klantwaarde en draagvlak? Doel: Opschalen voor 2050 Hoe houden we de huren betaalbaar? Hoe borgen we snelheid van uitvoering?

Uitdagingen: Portaal Doel: Dieper inzicht in uitdagingen fin. Cont. Huur en EPV Innovatie Subsidies Rendementen Doel: CO2-neutraal Welke keuzes maken we? Doel: Dieper inzicht in uitdagingen fin. Cont. Huurder centraal Doel: Financiële continuïteit Hoe behalen we klantwaarde en draagvlak? Doel: Opschalen voor 2050 Hoe houden we de huren betaalbaar? Hoe borgen we snelheid van uitvoering?

Vraag : 58% van de Nederlandse huishoudens heeft groene stroom Vraag : 58% van de Nederlandse huishoudens heeft groene stroom. Waar komt deze groene stroom voornamelijk vandaan? Het grootste gedeelte komt vanuit de bestaande waterkracht centrales in Noorwegen Het grootste gedeelte komt vanuit de Nederlandse windparken op land en op zee Het grootste gedeelte komt vanuit de kerncentrales uit Frankrijk Het grootste gedeelte komt uit biomassa bijstook van Canadese bomen

Het grootste gedeelte komt vanuit de bestaande waterkracht centrales in Noorwegen Het grootste gedeelte komt vanuit de Nederlandse windparken op land en op zee Het grootste gedeelte komt vanuit de kerncentrales uit Frankrijk Het grootste gedeelte komt uit biomassa bijstook van Canadese bomen Doel: snappen wat vergroenen echt betekent (anders dan goedkope groene stroom kopen) Snappen hoeveel geld nl aan verduurzaming uitgeeft en hoe beleid overheid met name financiert (heel anders dan in de sector!)

Vraag : Het nieuwe kabinet heeft zich het groenste kabinet ooit verklaard en wil bijvoorbeeld de Europese doelen voor duurzame energie in 2030 verhogen van 49% naar 55%. Hoeveel % duurzame energie heeft Nederland op dit moment? En op welke plek van de 28 Europese landen staan wij? Nederland heeft 30% duurzame energie en staat op plek 4 onder Denemarken. Nederland heeft 15% duurzame energie en staat op plek 15 net onder het gemiddelde van de 28 landen Nederland heeft 8% duurzame energie en staat op plek 23 net boven België Nederland heeft 5% duurzame energie en staat één na laatste en is vorig jaar ingehaald voor Malta

Doel: inzicht geven dat we in NL in tegenstelling tot wat meeste mensen denken, niet goed doen. We lopen helemaal niet voorop. Denken dat je kan en mag afremmen in sturing en beleid is geen optie. Ook leren dat nederland voor een gasland is voor opwek warmte en stroom. Daarmee wordt ook duidelijk waarom groningen en aardgasloze wijken zo promiment naar voren komen in overheidsaanpak/sturing Nederland heeft 30% duurzame energie en staat op plek 4 onder Denemarken. Nederland heeft 15% duurzame energie en staat op plek 15 net onder het gemiddelde van de 28 landen Nederland heeft 8% duurzame energie en staat op plek 23 net boven België Nederland heeft 5% duurzame energie en staat één na laatste en is vorig jaar ingehaald voor Malta

Vraag : Wat is momenteel effectief de goedkoopste manier om te investeren en CO2 te reduceren? In energiebesparende maatregelen in huis (isolatie) Opkopen van CO2-rechten Windmolens op land Zonnepanelen op eigen dak

In energiebesparende maatregelen in huis (isolatie) Opkopen van CO2-rechten Windmolens op land Zonnepanelen op eigen dak Doel: De CO2handel in EU attenderen. Aangeven dat dat EU grootste marktsturing is voor industrie. De afspraken daar zijn anders dan gebouwde omgeving.Ook aangeven dat handel niet goed werkt nog (ook EU beleid) Leren dat we allemaal een taak hebben en investeren als corporatie in goedkopere windmolens (dat willen sommige bestuurders vanwege financieringoverwegingen) goede oplossing is voor een corporatie : koop dan co2rechten (wat wil je echt bereiken??) en geen kerntaak, moet ook niet worden = commercieel

Vraag : Energie in de woning gebruik je zowel voor warmte (douchen en verwarming) als elektriciteit (koelkast, tv).  Voor welke vorm  gebruiken we in Nederland de meeste energie en wat is de gemiddelde verhouding? Een huishouden in Nederland verbruikt 5 x meer energie aan warmte dan aan elektriciteit Een huishouden in Nederland verbruikt 2 x meer energie aan warmte dan aan elektriciteit Een huishouden in Nederland verbruikt net zoveel energie aan warmte als aan elektriciteit Een huishouden in Nederland verbruikt 2 x meer energie aan elektriciteit dan aan warmte

Doel leren waar huurders meeste energie last hebben en hoe die mogelijk ontwikkeld. En dat in relatie tot mogelijkheden van maatregelen voor corpo om CO2 neutraal te worden. (besparen gas of elektra) Een huishouden in Nederland verbruikt 5 x meer energie aan warmte dan aan elektriciteit Een huishouden in Nederland verbruikt 2 x meer energie aan warmte dan aan elektriciteit Een huishouden in Nederland verbruikt net zoveel energie aan warmte als aan elektriciteit Een huishouden in Nederland verbruikt 2 x meer energie aan elektriciteit dan aan warmte