Falen in het onderwijs Een loopbaanbenadering over zittenblijven, schoolmoeheid, en ongekwalificeerde uitstroom Prof. dr. Jannick Demanet Onderzoeksgroep CuDOS Vakgroep Sociologie Universiteit Gent

Falen in het onderwijs

Proloog Cijfers Bron: Vroegtijdig schoolverlaten in het Vlaams secundair onderwijs. Maart, 2018

Proloog Cijfers Bron: Vroegtijdig schoolverlaten in het Vlaams secundair onderwijs. Maart, 2018

Proloog Bron: Vroegtijdig schoolverlaten in het Vlaams secundair onderwijs. Maart, 2018

Proloog Aanpak Bron: Lamote, 2013

Een loopbaanbenadering? Bron: Vroegtijdig schoolverlaten in het Vlaams secundair onderwijs. Maart, 2018

Een loopbaanbenadering? Deze lezing: Preventie en interventie tijdens studieloopbaan Waar liggen de wortels? Zittenblijven Schoolmoeheid

Zittenblijven

Achterliggende redenering Lineaire groei Leeftijd en capaciteit Voor iedereen gelijk Gevolg: Klassen per leeftijd Assumptie van homogeniteit Maar: soms heterogeniteit Oplossing: Zittenblijven Homogeniseert Vergemakkelijkt lesgeven

Zittenblijven in Vlaanderen Vlaanderen in cijfers Lagere school: 17% In lagere school met 1 klas per leerjaar 1 volledige klas zittenblijvers 7% in eerste jaar Eind secundaire school: 35 tot 40% zittenblijvers Vlaanderen in Europa?

Vlaanderen en Europa Bron: Euridyce, 2011

Vlaanderen en Europa Bron: Euridyce, 2011

Vlaanderen en Europa Waarom zo veel? Kwalitatief onderzoek bij CLB en leerkrachten Veronderstelde vaardigheid, uitblijvende resultaten “nog niet klaar”  schoolrijpheid Externe omstandigheden Gedrag Taalachterstand Belangrijke rol voor leerkracht, ouders minder beslissingsmacht Subjectieve perceptie ipv standaardtoetsen Pygmalion effect?

Pygmalion in de mythologie

De Pygmalion-studie Experiment in basisschool Test voorgelegd aan leerlingen Zogezegd test om ‘bloeiers’ te vinden Eigenlijk IQ-test Leerkrachten kregen namen van ‘bloeiers’ Eigenlijk ad random gekozen 8 maanden later: Opnieuw IQ-test ‘Bloeiers’ hogere groei Verwachtingseffecten?

Algemeen Voorbeeld van ‘etiketteerperspectief’ Iemand krijgt een label Aan dat label hangt een oordeel vast Men conformeert gaandeweg aan het label Wanneer label ‘foutief’: self-fulfilling prophecy Voorspelling die leidt tot het uitkomen van de voorspelling Bv. Clever Hans

Pygmalion-effect Impressies van leerkracht Accuraat? Inaccuraat? Rol van academisch presteren Inaccuraat? Rol van achtergrondkenmerken SES Geslacht Etniciteit Structuren? Onderwijstypes

Wie blijft zitten?

Wie blijft zitten? Lager onderwijs Secundair onderwijs

Wie blijft zitten? Secundair onderwijs

Wie blijft zitten? Secundair onderwijs

Wie blijft zitten? Schoolfactoren Attitudes tegenover zittenblijven SES-compositie

Gevolgen van zittenblijven Effectiviteit? Cognitieve gevolgen Socio-emotionele bijwerkingen? Non-cognitieve gevolgen

Gevolgen van zittenblijven Cognitief Korte termijneffecten: Prestaties: “grade-replacement effect” Homogeniserende werking?

Gevolgen van zittenblijven Cognitief Lange termijneffecten Ongekwalificeerde uitstroom Bron: Vroegtijdig schoolverlaten in het Vlaams secundair onderwijs. 2018

Gevolgen van zittenblijven Non-cognitief “Wat zijn je grootste angsten”? Lager Onderwijs: 1ste leerjaar: niet genoemd 3de leerjaar: vierde plaats 6de leerjaar: eerste plaats “Ben je ooit blijven zitten”? 57% van de zittenblijvende meisjes geeft dit toe 81% van de zittenblijvende jongens geeft dit toe “Hoe voelde je je daarbij” 84%: “verdrietig”, “slecht”, “ontdaan” 6%: positieve gevoelens

Gevolgen van zittenblijven Bron: Klasse, 2011

Gevolgen van zittenblijven Belang context Stigma Hoe meer zittenblijvers, hoe ‘normaler’ Implicaties voor vriendschapsrelaties

Schoolmoeheid

Ik word daar zo moe van… 3 vormen van schoolmoeheid Cognitief Emotioneel Gedragsmatig

Loopbaanbenadering? Zittenblijven en schoolmoeheid

Loopbaanbenadering? Gemeten bij LO leerlingen VOOR de transitie naar SO!!!

Cognitieve schoolmoeheid Extrinsieke versus intrinsieke motivatie Externe motivatoren Straf, Beloning, Schuld, Schaamte, Examens MOETEN Interne motivatoren Plezier, Passie, Interesse WILLEN

Cognitieve schoolmoeheid Intrinsieke motivatie stimuleren Autonomy Belonging Competence

Cognitieve schoolmoeheid Intrinsieke motivatie stimuleren: het ABC-model Autonomie Een gevoel van zelfbeschikking Autonomie versus controle Hoe ontwikkelen? Verantwoordelijkheid geven Input in lessen Discussie Het “waarom” Keuze over leerstof of taken Druk over ‘presteren’ verminderen

Cognitieve schoolmoeheid Intrinsieke motivatie stimuleren: het ABC-model Relatie (Belonging) Het gevoel erbij te horen, een verschil te maken Ingebed in school, relaties met ouders, leerkrachten, leerlingen Hoe ontwikkelen? Coöperatieve opdrachten Huiswerk samen met familielid Extra-curriculaire activiteiten Leerkracht-leerling relaties (!) Instrumenteel Affectief

Cognitieve schoolmoeheid Intrinsieke motivatie stimuleren: het ABC-model Competentie Succeservaringen, vooruitgang Falen genereert falen Hoe ontwikkelen? Ruimte creëren voor succes Ook bij falende leerlingen Sturing wegnemen Gevoel van zelfverwezenlijking Feedback Positieve zaken zoeken én meegeven

Emotionele schoolmoeheid Verbondenheid met School Leerkrachten Leerlingen Iedere leerling moet erbij horen Geslacht SES Etniciteit en taal Hoe ontwikkelen? Ingroup – outgroup vermijden Verantwoordelijkheid en inspraak

Gedragsmatige schoolmoeheid Verschillende vormen: Inzet tijdens lessen Probleemgedrag Belangrijke perspectieven Deprivatie Vergelijking met anderen Gelijke kansen Affectieve relaties met school

Schoolmoeheid Verhogen via 3 domeinen Autonomie Belonging Competentie Cognitief Emotioneel Gedrag Verhogen via 3 domeinen Autonomie Cognitief, emotioneel Belonging Cognitief, emotioneel, gedragsmatig Competentie Cognitief, gedragsmatig

Experiment schoolmoeheid Prof. Dylan Wiliam Experiment in één klas, 1 semester Radicale ommezwaai van praktijken 10 minuten fysieke activiteit Geen handopsteking, random gekozen of bordjes Verkeerslicht-systeem Groen, Oranje, Rood Punten geven wordt afgebouwd Feedback en opmerkingen in plaats van punten The secret student-techniek https://youtu.be/J25d9aC1GZA?t=12m57s https://youtu.be/1iD6Zadhg4M?t=11m11s

Experiment schoolmoeheid Effecten na semester: ‘zwakkere’ leerlingen zelfzekerder en sterker ‘sterkere’ leerlingen: Initieel zware tegenstand, ommezwaai gedrag https://youtu.be/J25d9aC1GZA?t=54m34s Klassfeer verbetert Inspraak en controle verhoogt

Besluit: Ongekwalificeerde uitstroom

Determinanten Heel vaak individueel verhaal Maar: structurele factoren Persoonlijke problemen, familiale problemen, … Individuele oplossingen Maar: structurele factoren Sociale risicofactoren Geslacht Etnisch-culturele minderheden Sociaal-economische status Academische risicofactoren Prestaties Schoolmoeheid  Individuele problematische schoolloopbanen

Determinanten Systeemfactoren Schoolfactoren Leerkrachten (!) Zittenblijven Onderwijstypes Selectie in onderwijstypes Verkeerde oriëntering hoofdreden van uitstroom Schoolfactoren SES-compositie Leerkrachten (!)

Leerkrachtenculturen Gedeelde opvattingen Bij leerkrachten van dezelfde school Ontstaan Informele informatie-uitwisseling Gelijke werkomstandigheden Compositie en leerkrachtencultuur Respons op leerlingen Stereotypes Accuraat Cultuur van verwachtingen

Leerkrachtenculturen Schoolfactoren Zittenblijvers-compositie

Leerkrachtenculturen Schoolfactoren Leerkrachtenverwachtingen

Leerkrachtenculturen

Leerkrachten

Besluit Falen genereert falen Zittenblijven Schoolmoeheid Uitstroom Compensatie versus versterking Zittenblijven Illusie van homogeniteit Schoolmoeheid Autonomie, belonging, competentie Uitstroom Compositie, leerkrachten

Falen in het onderwijs Een loopbaanbenadering over zittenblijven, schoolmoeheid, en ongekwalificeerde uitstroom Prof. dr. Jannick Demanet Onderzoeksgroep CuDOS Vakgroep Sociologie Universiteit Gent