Algemene Muziekleer Hoofdstuk 9 Klankkleur In de meest gebruikte indeling van muziekinstrumenten wordt gekeken, hoe de trilling tot stand komt. Er zijn zes hoofdgroepen met onderverdelingen: Snaarinstrumenten. De trilling van snaren veroorzaakt geluid. Deze instrumenten heten chordofonen Blaasinstrumenten. De trilling van een luchtkolom veroorzaakt geluid. Deze instrumenten heten aërofonen Slaginstrumenten met een vel. De trilling van een gespannen vel veroorzaakt geluid. Deze instrumenten heten membranofonen. Slaginstrumenten zonder vel. De trilling van het materiaal zelf veroorzaakt geluid. Deze instrumenten heten idiofonen. Elektrische instrumenten. De trilling wordt via elektriciteit opgewekt. Deze instrumenten heten electrofonen. De menselijke stem. De trilling wordt in het strottenhoofd opgewekt.

Hoofdgroep 1, Snaarinstrumenten a. Gestreken: -  viool, altviool, cello, contrabas;  viola da gamba; b. Getokkeld: harp; akoestische gitaar, luit; -  klavecimbel. elektrische gitaar Basgitaar c. Aangeslagen: - piano.

1a. Gestreken snaarinstrumenten: gamba Vijf tot zeven snaren (meestal zes) Voorloper van de cello Gespeeld in 16e en 17e eeuw https://youtu.be/IP0YrMKZhkM

1a. Gestreken snaarinstrumenten: Viool Gestemd in kwinten Ontstaan 1550 in Italië Antonio Stradivari Klassiek, volksmuziek Elektrische viool, moderner https://youtu.be/aRrD0bNle0o

1a. Gestreken snaarinstrumenten: Altviool Kwint lager dan viool Ondersteunend Gespeeld door beroemde componisten Verschil viool en altviool is hier duidelijk: https://youtu.be/XugQ9qYn82U

1a. Gestreken snaarinstrumenten: Cello Octaaf lager dan altviool 16e eeuw Italië Popular in Jazz, pop en metal https://youtu.be/PP37hRfpeZs

1a. Gestreken snaarinstrumenten: Contrabas In kwarten gestemd Basso continuo Klassiek, Jazz, Rockabilly Pizzicato (geplukte bas) https://youtu.be/EP_LugjZLLE

1b. Getokkelde snaarinstrumenten: harp Pedaalharp (concertharp): 46 of 47 snaren + 7-tal pedalen Haakjesharp (Keltische harp): 34 snaren, kleiner dan de pedaalharp https://youtu.be/5mHL4iXd6C8

1b. Getokkelde snaarinstrumenten: Akoestische gitaar en de luit Spaans: soft string = nylon snaren. Western: stalen snaren 12 string: 6 paar identieke snaren. Plectrum Stemming van hoog naar laag: e-b-g-d-a-e Populair in de middeleeuwen, renaissance en barok Snaren in koren (paren) aangeslagen 10-20 snaren Arabisch en Perzisch https://www.youtube.com/watch?v=lEqaCvxrl-s

1b. Getokkelde snaarinstrumenten: Klavecimbel Dokje van een klavecimbel: 1. Snaar 2. Tongas 3. Tong 4. Plectrum 5. Demper https://youtu.be/0BLr7Yt_ehw Voor het eerst in Italië gebouwd

1c. Aangeslagen snaarinstrumenten: piano Tussen 1698 en 1709 in Florence uitgevonden Erg belangrijk in de westerse klassieke muziek, jazz, films en op tv https://youtu.be/vFXBIFyG4tU

Gr0oep 2: Blaasinstrumenten a. Houtblazers: 1. Fluiten blokfluit, dwarsfluit, piccolo, panfluit; a. Houtblazers: 2. Enkelriet instrumenten klarinet, saxofoon (sopraan-, alt-, tenor-, baritonsax) a. Houtblazers: 3. Dubbeliet instrumenten  hobo, althobo, fagot; b. Koperblazers: - trompet, trombone, hoorn, tuba.   c. Instr. ,et eern vrij beweegbaar riet - orgel, accordeon, - mondharmonica.

Vroeger van hout. Heette toen “traverso”. 2a Houtblazers, fluiten: Blokfluit 2a Houtblazers, fluiten: Dwarsfluit Vroeger van hout. Heette toen “traverso”. https://youtu.be/BLpfKLofjRA Naam komt van blok uit het mondstuk Wervelwindjes zetten de luchtkolom in trilling.

Bestaat uit buizen van verschillende lengtes. 2a Houtblazers, 1 fluiten, Panfluit 2a Houtblazers, 1 fluiten, Piccolo Bestaat uit buizen van verschillende lengtes. Naam komt van de Griekse god Pan die erop speelde. Iedere buis geeft zijn eigen toon. Kleine fluit Dezelfde grepen als een dwarsfluit, maar octaaf hoger

Holle buis met gaten, afgedekt door vingers en kleppen. 2a2 Houtblazers, enkelriet, Saxofoon 2a2 Houtblazers, enkelriet, Klarinet Holle buis met gaten, afgedekt door vingers en kleppen. Uiteinde is klankbeker Hout, metaal, kunststof https://youtu.be/ S-6n9zgsJzM Ontwerper: Adolphe Sax. Ontstaan in de 19e eeuw Kruising tussen vingertechniek van fluit en mondstuk van klarinet.

Naam komt van dubbelgevouwen buis. Dubbelriet zorgt voor de klank 2a3 Houtblaasinstr, dubbelriet Fagot Naam komt van dubbelgevouwen buis. Dubbelriet zorgt voor de klank Laag maar ook redelijk hoog Nasale klank https://youtu.be/ gzEQ6LUm0jk

Dubbelriet instrument. Vroeger basis van hout, nu kunststof. 2a3 Houtblaasinstr, dubbelriet Hobo Dubbelriet instrument. Vroeger basis van hout, nu kunststof. Beide rietbladen trillen, voor een mooie klank is ervaring nodig. https://youtu.be/VtN3lCGn0aI

2b Koperblazers: Hoorn 2b: Koperblazers:Tuba Eerst voor de jacht gebruikt. Smal mondstuk, koperen buis, beker. 4 meter Conisch: meer omfloerste klank dan cilindrisch https://youtu.be/35vV7IB9FAo 3 of 4 ventielen. Conisch: meer omfloerste klank dan cilindrisch Moet vaak in het basregister opvullen. https://youtu.be/BNISfoO3IWQ

2b Koperblazers: Trompet 2b KoperblazersTrombone Geluid  lippen worden in trilling gebracht. Vrij hoog, heldere doordringende toon. Lengte wordt aangepast voor stemmen. Trechtervormig eindstuk Cilindrische buis  scherpe klank https://youtu.be/p5s51DjuBBA Italiaans: grote trompet Lengte wordt aangepast voor stemmen. De lippen worden in beweging gebracht  luchtkolom trilt. Cilindrische dus scherper https://youtu.be/65OZXj5Dkto

Orgel Accordeon Mondharmonica Meerde losse pijpen Meer manualen plus pedalenrij. Verschillende orgelsoorten: kerkorgel huisorgel theaterorgel concertorgel dansorgel Blaasinstrument vanwege hoe het geluid wordt geproduceerd. Toetsinstrument vanwege de toetsen aan de zijkant. Zelfde principe als mondharmonica: vrij trillende metalen plaatjes. Een van de kleinste instrumenten. Geluid door geblazen of gezogen lucht. Over de hele wereld verspreid. Eerste instrument in de ruimte.

3. Membranofonen: Bassdrum (kick) conga's, bongo's, djembé floortom grote trom snaartrommel (kleine trom) pauken, tamboerijn tomtoms 4. ldiofonen: beatring bekken (cymbal) bekkens buisklokken; cabasa, guiro (rasp); castagnetten; claves, woodblock, cowbell hi-hat (gesloten en open) klokkenspel, celesta, maracas, shaker tamtam/gong triangel, vibrafoon; xylofoon (marimba); latin percussion: cabasa, guiro/rasp, claves, cowbell, maraca(‘s) / shaker, bongo('s) conga(‘s) Drumstel bestaande uit: Bassdrum (kick), cymbals/bekkens, floortom, hi-hat, snaredrum, tomtoms

Drumstel is combinatie idiofoon en membranofoon. Een (basis) drumstel bestaat uit: Een bass drum Een snaredrum Twee Tom-toms Een Floor tom Een Hihat Twee bekkens (ride en crash) Drumstel is combinatie idiofoon en membranofoon.

Vanaf linksboven met de klok mee: 2x marimba, carillon, cabasa, klokkenspel, vibrafoon

https://youtu.be/FMs3LTtgwY8 De djembé is een vaastrommel die afkomstig is uit West-Afrika. Omdat djembés een geluid kunnen produceren dat kilometers verderop nog te horen is, werd deze trommel traditioneel gebruikt om met andere dorpen te kunnen communiceren. Hiervoor ontwikkelden stammen een soort codetaal met Ritmische patronen. https://youtu.be/FMs3LTtgwY8

Elektronische en elektrisch versterkte instrumenten: - keyboard, synthesizer; - elektrische gitaar, basgitaar; drumcomputer.

De menselijke stem: sopraan, alt, tenor, bas

Orkesten/ensembles: vocale ensembles (koren): achtergrondkoor/backing vocals, gemengd koor, kinderkoor, mannenkoor vrouwenkoor Instrumentale ensembles (orkesten): harmonie, fanfare, brassband. strijkorkest, Symfonieorkest kleinere en gemengde ensembles, duet duo Trio strijkkwartet bigband Jazzcombo rockgroep/popgroep

Instrumentale ensembles

Instrumentale ensembles Bigband

Instrumentale ensembles Fanfare

Instrumentale ensembles Harmonieorkest

Instrumentale ensembles Gamelan groep uit Bali

Instrumentale ensembles Het Haydn Jeugd Strijkorkest

Zie voor alle instrumenten deze twee sites: http://static.digischool.nl/mu/leerlingen/mt/instrumenten/instrum1.htm http://muze.hwc.nu/Instrumentenkennis

Deze verschillen hoef je niet te kunnen horen: tamboerijn - beatring, cabassa-guiro-rasp claves – woodblock maraca’s –shaker tamtam - gong klokkenspel - celesta, Xylofoon - marimba bongo’s - conga’s/djembé, luit – gitaar (tot 1750), viola da gamba – cello (tot 1750) Keyboard - synthesizer Mezzosopraan – sopraan/alt Countertenor – sopraan/alt Bariton – tenor/bas