Medische kennis Bijnieraandoeningen

Hiertoe behoren: Ziekte van Addison; Syndroom/Ziekte van Cushing; Adrenogenitaalsyndroom.

Bijnierschorshormonen Er zijn drie groepen bijnierschorshormonen (corticosteroïden of steroïden): De glucocorticoïden (waarvan de belangrijkste cortisol is (het stresshormoon)): zij bevorderen de werking van De mineralocorticoïden (waarvan de belangrijkste aldosteron is); De gonadocorticoïden (geslachtshormonen of androgenen).

Bijnierschorshormonen Er zijn drie groepen bijnierschorshormonen (corticosteroïden of steroïden): De glucocorticoïden (waarvan de belangrijkste cortisol is (het stresshormoon)): zij bevorderen de werking van glucose. De mineralocorticoïden (waarvan de belangrijkste aldosteron is): hebben invloed op water/zoutbalans van het lichaam. De gonadocorticoïden (geslachtshormonen of androgenen). Hierij produceren de bijnieren mannelijke of vrouwelijke geslachtshormonen.

Ziekte van addison (bronsziekte) Ontstaat door een ontsteking in de bijnieren, waardoor deze raken beschadigd. Hierdoor maken de bijnieren minder hormonen, zoals bijvoorbeeld het stresshormoon. Het minder aanmaken van een stofje wordt insufficiëntie genoemd. In dit geval is er dus sprake van bijnierinsufficiëntie.

Ziekte van addison (2) Klachten bij Addison: Moeheid; Bruine verkleuring van de huid; Enorme trek in zout voedsel; Bovenbuikklachten; Anemie; Bloeddrukdaling; Hyperkaliëmie; Spierpijn; Slechte eetlust, vermagering; Hypotensie waarbij duizeligheid bij opstaan (orthostatische hypotensie).

Ziekte van addison (3) Bij de ziekte van Addison maken de bijnieren zoals eerder gezegd te weinig van verschillende hormonen aan. Cortisol (stresshormoon): zorgt ervoor dat er genoeg brandstof in het bloed komt als dat nodig is, zoals bij stress, beïnvloedt het slaap- waakritme en is belangrijk bij de afweer tegen infecties. Aldosteron: zorgt ervoor dat je via de nieren niet teveel zout verliest. Zo zorgt dit hormoon ervoor dat de bloeddruk op peil blijft. Androgenen: spelen een rol bij de groei en seksuele ontwikkeling van mensen, bijvoorbeeld bij de lichaamsbeharing.

Oorzaken addison Vaak een auto-immuunziekte (ca. 80% van de gevallen); Tuberculose (20%); Amyloïdose (zelden); Bijnierschors-tumor (zelden); Bijwerking van corticosteroïden (o.a. prednison). Amyloïdose is de naam van een groep ziekten veroorzaakt door abnormale neerslag van eiwitten in weefsels en organen. Kan voorstadium zijn van beenmergkanker.

Behandeling addison Hormoonaanvulling (=substitutietherapie); Stressbehandeling: stressvermindering bij o.a. relatieproblemen, examen, tandheelkundige/medische ingrepen, etc. Addisonpatiënten kunnen niet goed tegen stress en moeten bij stresssituaties altijd een (huis)arts raadplegen voor de juiste medicatie. Acute Addison-crisis: crisissituaties kunnen levensbedreigend zijn voor Addisonpatiënten (bijv. overlijden van dierbare, ongeluk etc.). Daarom moeten Addisonpatiënten in een crisissituatie altijd z.s.m. een (huis)arts inschakelen. Mensen met de ziekte van Addison hebben een SOS-armbandje of –hanger waaraan mensen kunnen zien dat ze de ziekte van Addison hebben. Bij een bijniercrisis moet de patiënt zo snel mogelijk medicijnen innemen (hydrocortison of cortisonacetaat). Als dat niet meer lukt, moet de patiënt zsm een noodinjectie met hydrocortison krijgen.

Ziekte/syndroom van cushing Oorzaak: overproductie van corticosteroïden (cortisol/stresshormoon) als gevolg van: Tumor (adenoom) van de bijnierschors of een tumor van de hypofyse-voorkwab (hersenaanhangsel), waardoor een overmatige hoeveelheid ACTH wordt geproduceerd door de bijnierschors. Gebruik van medicijnen met cortisol erin.

Verschijnselen cushing Vollemaansgezicht; Moeheid; Emotionele labiliteit; Bloeddrukverhoging (hypertensie); Vetzucht (waarbij typische verdeling  meer vet rond de buik centrale obesitas en rond de nek buffalo hump) Botafbraak ( = osteoporose = botontkalking); Verhoogd glucosegehalte van het bloed (hyperglykemie); Puistjes (acné); Afbraak van spieren met als gevolg dunne armen en benen en minder spierkracht.

Behandeling cushing Welke behandeling iemand met de ziekte van Cushing krijgt, hangt af van de oorzaak. Komt het door medicijnen met cortisol? Dan in overleg met arts eventueel medicijnen minderen; Komt het door een gezwel in de hypofyse: dan kan een operatie plaatsvinden via de neus; Komt het door een gezwel in de bijnier: dan kijkoperatie om gezwel weg te halen. Is het gezwel te groot, dan ‘gewone’ operatie. Soms lukt het niet om de oorzaak van het teveel aan cortisol aan te pakken, dan zijn mogelijke behandelingen: Medicijnen om het cortisol in het bloed te verlagen; Verwijderen van beide bijnieren; Bestraling van de bijnieren (als de tumor bijvoorbeeld niet volledig weggehaald is bij de operatie)

Ziekte /syndroom van cushing In ca. 5-10% van de gevallen ontstaat na verwijdering van de bijnieren het zogenaamde syndroom van Nelson. Hierbij is de hypofyse vergroot waarbij er grote hoeveelheden hormonen (ACTH en MSH) worden geproduceerd. Hierdoor kan de huid donker kleuren. Zo nodig kan de hypofyse bestraald of operatief verwijderd worden. ACTH: adrenocorticotroop hormoon, stimuleert bijnieren om het stresshormoon cortisol aan te maken MSH: melanocytstimulerend hormoon (melanotropine). Wordt door hypofysevoorkwab geproduceerd. Het is een pigment die de kleur van de huid bepaalt.