Zoeken en gebruiken van Workshop Zoeken en gebruiken van informatiebronnen in het onderwijs Justine Post-Smithuis (Wageningen University & Research - Library) Relatiedag Groen Kennisnet 2018

De ‘facts’ Docent ontwikkelt graag zelf (aanvullend) lesmateriaal Groen Kennisnet speelt hierop in met dossiers, kennisbank, leermateriaal, vakbladartikelen, Wiki’s Docenten hebben al eigen zoekstrategieën (die wel of niet naar tevredenheid werken) Docenten zijn niet altijd op de hoogte van regels voor gebruik van bronnen Vragen wie denkt goed op de hoogte te zijn van spelregels

Wat gaan we doen? Tips en advies om snel & effectief te zoeken en materiaal te gebruiken Opdrachten en quizjes Informatie-uitwisseling: wat kan GKN doen om beter op behoeften in te spelen? Relatie tot andere workshops vanmiddag: zelf je lesmodules maken via een Wiki Groen Kennisnet achtergronden van en laatste info over educatieve metadatering en inrichten docentenpagina’s gebruik van dossiers (>150!) in het onderwijs Hier: meer in het algemeen over zoekstrategieën om lesmateriaal te zoeken en hoe je dat materiaal gebruikt. (ook hoe je eigen lesmateriaal openbaar kunt maken via cc-licentie?) Laatste misschien via een nieuwe wiki voor informatievaardigheden (voor docenten aoc’s en mogelijk hbo).

Informatievaardigheid Weten welke informatie je nodig hebt en waarom Weten waar en hoe je informatie kunt vinden (effectief zoeken) Informatie/bronnen kunnen beoordelen (zijn ze geschikt voor mijn doel?) Informatie kunnen bewaren en gebruiken op een ethische manier Mijn eigen achtergrond: docent informatievaardigheden voor studenten aan WUR, veel eerstejaars maar ook masterstudenten Informatievaardigheid = de vaardigheid om met grote hoeveelheden informatie om te gaan waarvoor bedoeld? Bijv lesmateriaal; niet te specialistisch, geschikt om te tonen of praktisch mee te oefenen, kennis overdragen – ook nadenken over trefwoorden om mee te zoeken waar: hier zometeen verder op ingaan, kan tegenwoordig goed online, maar wel weten waar/hoe je zoekt beoordelen: op nut, maar ook op betrouwbaarheid. Bijv. vaktijdschrift is meer journalistiek; evt informatie controleren door te kijken naar de wetenschappelijke bron opslaan van informatie en gebruik zonder copyrightrechten te schenden of plagiaat te plegen. Dus bronverwijzingen belangrijk.

Waar zoeken? www.groenkennisnet.nl www.greeni.nl = bibliotheek voor het groene HBO www.wur.eu/library Google 5 min. GKN is grootste Nederlandstalige verzameling actuele en betrouwbare kennisbronnen voor het domein voedsel en groen: vakbladartikelen, rapporten, video’s, leermateriaal, presentaties en meer maakt o.a. gebruik van databank Groenekennis (beheerd door WUR Library) links naar portalen, netwerken, hogescholen etc. Greeni is bibliotheek voor groene HBO (locaties AERES, HAS, VHL) Greeni Global Search doorzoekt Greeni-collectie (boeken, tijdschrifttitels, av-materiaal uit catalogus), inhoud van databanken, geselecteerde OA-bronnen die vrij op internet te vinden zijn. “Je gebruikt Greeni Global Search voor een snelle oriënterende zoektocht naar (wetenschappelijke) informatie.” Voor specifieke zoekacties verwezen naar databanken: lijst van 62, waaronder Google Scholar, GKN, Groenekennis, Tuin etc. Zijn er nog meer? Welke gebruiken ze? Er zit overlap in deze tools, door onderlinge links naar databases etc. Google (of andere zoekmachine) kan altijd.

Opdrachtjes Ga naar Groen Kennisnet (www.groenkennisnet.nl): Zoek de docentenpagina’s over Pluimvee Zoek naar een recent thema dossier met informatie over Fairtrade Zoek een video over kringlooplandbouw Zelf laten zien na ca. 5 minuten – zet groenkennisnet.nl open Misschien als wedstrijdje: wie is eerste klaar? 1. Docentenpagina’s onder Leermateriaal (bevatten links naar relevant lesmateriaal, vakbladen, dossiers,...) 2. Fairtrade: je komt bij dossier Veranderend Eetpatroon uit 2017 (samengesteld door WUR) 3. Video zoeken kan op verschillende manieren! via kennisbank, video-filter (button), kringlooplandbouw als trefwoord via kennisbank, trefwoord kringlooplandbouw, filteren op video (of scrollen) via leermateriaal, trefwoord kringlooplandbouw Correctie: Leernetwerk Food

15 min. Manieren om bronnen in GKN te benaderen via verschillende ingangen (zit overlap tussen): - (Kennis)portalen: info en nieuws over een specifiek thema binnen domeinen Plant, Dier, Voeding, Leefomgeving, Regioleren, Leven lang leren (=links naar andere websites, bijv. van hogescholen, netwerken) - Kennisbank: vinden van actuele kennisbronnen op gebied van voedsel en groen - Leermateriaal: zoeken in Onderwijscollectie van Groen Kennisnet (= gemetadateerde deel dat geschikt is voor onderwijs) - Vakbladen: zoeken op online artikelen in groene vakbladen - Dossiers: info per thema - Nieuws: selectie van berichten uit nieuwe kennisbronnen en leermaterialen. - Wiki.groenkennisnet.nl voor wiki’s over thema’s (hier zou ook nieuwe wiki over infovaardigheden kunnen komen) NB: Groenekennis is ongeveer ARTIK+ (met nog openbare deel uit Staff Pub)

Hier vooral aandacht voor zoeken in leermateriaal, maar wijze zoeken zelfde als in andere onderdelen. Leermateriaal is selectie vanuit kennisbank, nl. items die geschikt zijn voor leermateriaal. Gemetadateerd op niveau onderwijs. Onder leermateriaal deze zoekbox. Toegankelijk gemaakt op dit moment in Onderwijscollectie: o.a. Artik+, Ontwikkelcentrum ECC, Groen Kennisnet Content, Wikiwijs, GroenGelinkt, Teleblik en Passie voor Horeca.

Hoe zoeken? Voorbeeld kringlooplandbouw: heb je alle relevante bronnen gevonden? JA NEE 20 min. Kringlooplandbouw: 5 resultaten in GKN leermateriaal, 1 op niveau MBO (rest geen level gegeven). Eventueel ook uitwerken: voorbeeld Fairtrade: hoe breder zoeken? Bijvoorbeeld zoeken op Fairtrade (laat zien!): 4 resultaten, op niveau MBO en VMBO. Over eetpatronen en in hoeverre consumenten voor fairtrade kiezen; over verschillende systemen van certificering. Misschien wil je dus breder zoeken, om meer resultaten te krijgen.

Hoe zoeken? Voorbeeld kringlooplandbouw: heb je alle relevante bronnen gevonden? JA NEE ⱱ

Meer vinden Hoe kun je meer vinden over het onderwerp ‘kringlooplandbouw’? Bedenk meer zoektermen over het onderwerp Gebruik handige trucs om meer te vinden met één zoekactie: AND, OR, NOT (operatoren) jokerteken * Opdracht: ga aan de slag met ‘kringlooplandbouw’ en bedenk meer termen om mee te zoeken Kringlooplandbouw: 5 resultaten in GKN leermateriaal, 1 op niveau MBO (rest geen level gegeven). Voorbeelden AND, OR, NOT: hond AND kat hond OR kat kat NOT ... Termen bedenken kan ook door te googlen of enkele bronnen te lezen. Waarom één zoekactie? beter omdat je dan niet door verschillende lijsten resultaten heen hoeft, met misschien veel overlap. Beste is dus integreren van meerdere zoektermen/varianten in één zoekactie. Opdracht: Laat deelnemers eerst zelf termen aandragen.

Kringlooplandbouw Circulaire landbouw Duurzame landbouw Circulaire economie Kringlooplandbouw Lokale productie Voedselketens Sectoren: Veehouderij Glastuinbouw Visserij Natuurbeheer ... 25 min. Termen: sommige breder, sommige specifieker, hangt van doel af. Echte synoniemen het handigste (in blauw). Meer focus kan meteen (geel), of in later stadium. Hier waarschijnlijk niet alle termen genoemd. Ben ik wat belangrijks vergeten? Onderwerpen: Bemesting Bodembeheer Reststromen Emissie ...

Meer vinden Onderwerp: kringlooplandbouw kringlooplandbouw OR “circulaire landbouw” OR “circulaire economie” OR ... kringloop* OR circulair* : 51 resultaten in Leermateriaal kringlooplandbouw OR circulair* geeft 19 resultaten Beter werken met kringloop* of met kringlooplandbouw? Let op: “...” voor exacte match Laat zoekactie eventueel live zien.

Focussen (kringloop* OR circulair*) AND mest*: 14 resultaten (kringloop* OR circulair*) AND natuurbeheer: 8 resultaten OF gebruik filters aan linkerzijde bijv. type bestand (video, pdf,...) trefwoord Bij eerste query: informatie over circulaire rundermest, circulaire boerderij, ammoniak en veehouderij etc. VRAAG: (kringloop* OR circulair*) AND mest* geeft 14 resultaten (kringloop* OR circulair*) mest* geeft 208 resultaten

Zoekhulp Zoekregel Wat doet het (niet) AND of spatie Geeft resultaten met beide termen OR, NOT Geeft resultaten met één van beide termen (OR) of zonder een bepaalde term (NOT) “...” Geeft exacte match (in die volgorde) bijv. “water management” * (joker) = 0 of meer tekens, bijv. paard* Zoekhulp 30 min. Zoektips op een rijtje (table maken): - dubbele aanhalingstekens voor samengestelde woorden (“...”) - AND of spatie (zoals in Google) - OR, NOT - gebruik haakjes om de volgorde aan te geven! - * = 0 of meerdere tekens bijv. aardappel* (aardappel, aardappelen, aardappels, aardappelteelt, ...) - filters

Opdracht Zoek in Groen Kennisnet naar leermateriaal over een eigen onderwerp gebruik meerdere zoektermen gebruik joker * (waar handig) Heb je iets gevonden dat je daadwerkelijk zou willen gebruiken? Deze opdracht laten vallen bij tijdgebrek

Nog meer vinden... Achtergrondinformatie uit vakbladen, wetenschappelijke teksten, rapporten, beleidsdocumenten...: Via Groen Kennisnet: Vakbladen, Kennisbank, Portalen Wiki’s: https://wiki.groenkennisnet.nl/ Greeni Global Search, WUR Library Search Google, YouTube Tip: gebruik zo veel mogelijk originele of primaire bronnen. 35 of 40 min. Primaire bron bijv. het visiestuk van Ministerie LNV “Waardevol en verbonden” Bij lesmateriaal mag je ervan uitgaan dat juiste kennis wordt overgedragen, maar let op bij nieuwsberichten, vakbladen, hits via Google etc. Let op welke links je voorrang geeft.

Quiz Via het Leermateriaal van Groen Kennisnet vind je de pdf “Educatieve les groente en fruit” voor het VMBO/MBO. Er staat geen informatie in over copyright/auteursrechten. Wat is waar? Je mag het materiaal vrij gebruiken en bewerken voor je eigen onderwijs, want alles op Groen Kennisnet is vrij toegankelijk voor iedereen. Je mag het materiaal alleen gebruiken als je netjes verwijst naar de makers ervan (bronverwijzing). Je mag het material alleen met toestemming van de makers gebruiken voor je eigen onderwijs. 45 min. Laat zien via GKN: geen colofon, dus onduidelijk record in GKN: Open Access icoon, klikken op meer > toegang public, kosten no, copyright yes, all rights reserved VMBO De Groene Welle etc. Conclusie: wel open/vrij toegankelijk, maar niet vrij te gebruiken/delen! Dus antwoord C. Toestemming nodig, evt. kosten. Antwoord B: bronverwijzing moet altijd, ook indien vrij te gebruiken.

Quiz Via het Leermateriaal van Groen Kennisnet vind je de pdf “Educatieve les groente en fruit” voor het VMBO/MBO. Er staat geen informatie in over copyright/auteursrechten. Wat is waar? Je mag het materiaal vrij gebruiken en bewerken voor je eigen onderwijs, want alles op Groen Kennisnet is vrij toegankelijk voor iedereen. Je mag het materiaal alleen gebruiken als je netjes verwijst naar de makers ervan (bronverwijzing). Je mag het material alleen met toestemming van de makers gebruiken voor je eigen onderwijs. 45 min. Laat zien via GKN: geen colofon, dus onduidelijk record in GKN: Open Access icoon, klikken op meer > toegang public, kosten no, copyright yes, all rights reserved VMBO De Groene Welle etc. Conclusie: wel open/vrij toegankelijk, maar niet vrij te gebruiken/delen! Dus antwoord C. Toestemming nodig, evt. kosten. Antwoord B: bronverwijzing moet altijd, ook indien vrij te gebruiken.

Gebruiken van materiaal Toegang tot bronnen Publiceren/delen van bronnen Bewerken van bronnen (Bijna) alle bronnen via Groen Kennisnet gratis en publiek toegankelijk Let op copyright informatie/licentie; altijd bronverwijzing! Let op licentie; altijd bronverwijzing! Auteursrecht Toegang vrij met uitzondering van enkele collecties van educatieve uitgevers. Via Greeni idem? (collecties van bibliotheken deels beperkt toegankelijk?) WUR Library Search: deels vrij (Open Access/Free Access), deels via account (abonnementen) Google: niet alles wat gepubliceerd wordt via Google is rechtmatig gedeeld. Let op licenties/copyright aanduidingen.

Copyright = Alles waar geen Creative Commons-licentie op staat of wat niet Open Access is (wetenschappelijke bronnen) Bronverwijzing en toestemming nodig om te delen; bewerken mag niet Wel opletten waar het staat. Bijvoorbeeld in GKN onder “meer info”. Dus lang niet altijd aangegeven in het lesmateriaal zelf (zou wel moeten eigenlijk).

Creative Commons Geheel vrij/open, met bronverwijzing Niet bewerken Alleen met zelfde licentie delen Geen commercieel gebruik Hoe minder icoontjes je ziet, hoe meer er mag. www.creativecommons.nl

Voorbeelden Artikel uit krant of vakblad: over het algemeen niet vrij te delen; toestemming nodig Wetenschappelijke publicatie, boek: Open Access = vrij, andere bronnen meestal niet vrij te delen Foto/video (Google Images, YouTube etc.): afhankelijk van licentie Google: via Settings – Advanced Search – CC licenses YouTube: via Filter ‘Creative Commons’ Zoek ook CC-materiaal via creativecommons.nl (onderwijs) Plus onder GKN “meer info” Vallen MBO’s etc onder een Readerregeling? Handout!

Bronverwijzing Auteur(s) indien beschikbaar, of organisatienaam Titel Publicatiejaar of -datum Evt. titel tijdschrift (met jaargang, pagina’s), titel boek (met uitgever, plaats uitgave) Foto/video/website: url met link Tip: Gebruik hyperlink in je materiaal in plaats van copy-paste van pdf of filmpje Waarom linken: copyright issues vermijden, want je verwijst naar originele bron (let wel op toegankelijkheid voor leerlingen/studenten).

Kennis delen Eigen lesmateriaal: Maak keuze en vermeld duidelijk copyright informatie of CC-licentie (icoon) Deel via Groen Kennisnet Materiaal van anderen: Check copyright informatie of vraag toestemming aan auteur/organisatie Zo ja: deel via Groen Kennisnet

Wiki informatievaardigheden Wat wil je weten / kunnen terugzoeken? Welke onderwerpen zouden er in moeten? Wie wil meedenken en als klankbord fungeren? 55 min. inhoud bijv. - zoektips - regels gebruik materiaal - informatie over selecteren/evalueren van bronnen E-mailadres achterlaten bij mij of naam noemen.