De schildklier

De Schildklier TSH: Thyroïdstimulerend hormoon: hormoon dat in de hypofyse wordt geproduceerd. Regelt de aanmaak en afgifte van T4 en T3 in de schildklier. Hypofyse belangrijk hormoonklier ( beïnvloedt door Hypothalamus) omdat deze een groot aantal hormonen produceert, waardoor andere hormoonklieren worden aangezet tot productie van eigen hormonen. Zoals, groeihormoon, geslachtsklier stimulerend hormonen etc De hormonen die andere hormoonklieren stimuleren worden ook wel trope hormonen genoemd

De Schildklier: Glandula Thyroidea, Thyroïd De schildklier bevindt zich aan de voorzijde van de hals net onder het strottenhoofd ( Larynx) en voor de luchtpijp (Trachea) . De bijschildklieren liggen als knopjes achter tegen de schildklier. Zij controleren het calciumgehalte van het lichaam. Calcium is een onontbeerlijk mineraal, Niet alleen omdat het het belangrijkste element is voor de aanmaak van beenderen en tanden. maar ook om dat het een centrale rol speelt in de werking van spieren en zenuwcellen

De Schildklier De schildklier is een endocriene klier, d.w.z. dat de hormonen door het bloed worden opgenomen. De Schildklier produceert 2 soorten hormonen: T4> Thyroxine T3> Thyronine Deze worden afgegeven aan het bloed en vervoert naar andere cellen en organen (endocrien). Deze hormonen zijn belangrijk bij de stofwisseling van alle weefsels in het lichaam. T4 is een soort voorraad, T3 is een actief hormoon, naar behoefte van het lichaam, weefsels en cellen wordt T4 omgezet in T3. Dat gebeurt onder andere in de lever, de spieren en de hersenen.

De Schildklier Voor de vorming van deze hormonen is jodium nodig. Producten die jodium bevatten: Jodium , mineraal, is een essentieel element voor de productie van schildklierhormoon en normale ontwikkeling. Dit zit onder meer in verse vis, zeevruchten, melkproducten, kraanwater en bepaalde groenten. In regio’s waar die producten minder vaak op het menu staan komen vergrote schildklieren of kropgezwellen vaker voor. 2/3 bevindt zich in de schildklier de rest dient aangevuld te worden per dag geschat op een aanvulling van 200-300 mcg Brood: jodiumhoudend zout

De Schildklier Schildklierhormonen zijn belangrijk voor : De groei; Ontwikkeling van het verstandelijk vermogen; Vele stofwisselingsprocessen in het lichaam, Stofwisselingsprocessen: het opnemen van voedsel en het omzetten in energie. Kinderen in de tweede week van hun geboorte via hielprik getest 2 zeldzame aangeboren stofwisselingsziekten: PKU: phenylketonurie en CHT= congenitale hypothyreoïdie ( te weinig schilklierhormoon in het bloed. . Leiden beide tot zwakzinnigheid ( onbehandeld)

De Schildklier Hypothyreoïdie: tekort aan het schildklierhormoon thyroxine (T4). Ontstaat vaak geleidelijk. Oorzaak: meestal aandoening van de schildklier zelf. Auto-immuunziekte; Aangeboren afwijking ( CHT); Gebruik medicatie ( lithium); Na ( gedeeltelijk) chirurgische verwijdering; Minder hormoon aanmaak; Goedaardig gezwel in hypofyse. Hypothyreoidie: alles staat op een laag pitje. Auto immuunziekte: afweermechanisme gaat indringers te lijf, komt voor dat lichaam zich vergist en eigen lichaam te lijf gaat, maakt antistoffen tegen eigen cellen> auto-antistoffen, veroorzaken ontsteking aan schildklier levert beschadiging op ( ziekte van Hashimoto) Heel af en toe is de schildklier niet de oorzaak van hypothyreoïdie.Het kan zijn dat de hypofyse of de hypothalamus de oorzaak is. De hypofyse maakt dan te weinig TSH (= schildklier stimulerend hormoon). De oorzaak kan een adenoom (= goedaardig gezwelletje) zijn. Ook kan de oorzaak ernstig bloedverlies na een bevalling zijn (Sheehan-syndroom). Soms is er sprake van een aangeboren stoornis.   CHT: congenitale hypothyreoidie Lithium>manisch psychotisch

Hypothyreoïdie Klachten: Traag; Snel koud; Slechte eetlust , maar gewicht neemt toe; Langzame hartactie, ademhaling en spijsvertering vertraagd; Obstipatie; Pafferig opgeblazen uiterlijk; Haaruitval; Lage stem; Aangeboren : dwerggroei en vertraagd geestelijk vermogen.

Hyperthyreoïdie Hyperthyreoïdie: teveel aan het schildklierhormoon thyroxine (T4). Oorzaak: Auto-immuunziekte; Overmatig gebruik van jodium (kelp); Toxische multinodulair struma/toxische struma. Ziekte van Plummer: toxisch multinodulair struma Kelp: soort zeewier, bevordert de werking van de schildklier Ziekte van Plummer: toxische multinodulair struma : Nodulair betekent knobbelig; struma is een vergrote schildklier.  De aandoening komt vaak in de familie voor. De knobbels zijn gebiedjes die zich niets aantrekken van TSH (= schildklier stimulerend hormoon). Deze gebiedjes gaan hun eigen gang en maken steeds meer schildklierhormoon.  Als er slechts één (hyper)actieve knobbel is, noem je dit een toxisch adenoom of nodus.  

Hyperthyreoïdie Klachten: Hartkloppingen, ritmestoornissen Opgejaagd gevoel, nervositeit Beven Diarree Transpireren Vermagering Goede eetlust Toegenomen warmtegevoel Warme huid Begint vaak met vermoeidheid, gespannen gevoel. Uiteindelijk kan door het stijgen van de stofwisseling sprake zijn van gewichtsverlies, het snel warm hebben, trillen, overmatig transpireren, angst, hartkloppingen en/of diarree. Vaak ook uitpuilende ogen door zwelling achter ogen: exophthalmus

Hyperthyreoïdie Ziekte van Graves-Basedow Ongeveer 70-80% van de patiënten met hyperthyreoïdie is bekend met ziekte van Graves. De snelle werking van de schildklier ontstaat door antistoffen tegen het TSH Deze antistoffen doen de werking na van TSH (= schildklier stimulerend hormoon). Zo wordt de schildklier extra gestimuleerd schildklierhormoon te maken.  De ziekte van Graves komt meestal voor zonder of met een gering struma (= verdikking van de schildklier).  Soms komt de ziekte voor samen met de oogziekte van Graves (oftalmopathie). Oftalmopathie: Dit is een ontsteking van de oogspieren en het omliggende weefsel, waarschijnlijk door een auto-immuunreactie. Hierdoor zwellen de oogspieren en het weefsel op waardoor er te weinig ruimte is in de oogkassen voor de oogbollen. Deze kiezen de makkelijkste weg naar ruimte: naar voren!

Hyperthyreoïdie Struma: vergroting van de schildklier, zegt niets over de werking kan ook normaal zijn ( euthyreoot, hypo of hyperthyreoïdie zijn) 

Onderzoek Anamnese; Bloedonderzoek; Lichamelijk onderzoek; Echografie schildklier; Schildklierscintigrafie: scan, radioactief jodium ingespoten. Echo: bij knobbel> tumor? Scintigrafie: nucleaire geneeskunde, stof die licht radioactief is gemaakt, zichtbaar op afbeelding, niet vaak aangevraagd, duur, en ingewikkeld. 

Behandeling Hypothyreoïdie: Vervanging van schildklierhormoon Levothyroxine ( Thyrax, Eltroxin, Euthyrox); Liothyronine ( Cytomel); Bijwerkingen: Te hoge dosis of te snel opvoeren van de dosering kunnen tot verschijnselen van hyperthyreoïdie leiden. Te snel opvoeren van de dosering kan hartproblemen veroorzaken.

Behandeling: Hyperthyreoïdie: Thyreostatica : remmen de werking van de schildklier. Carmibazol Thiamazol (Strumazol) Bij onvoldoende werking: radioactief jodium, deels verwijderen van de schildklier Bijwerkingen: Hypothyreoïdie Allergische reactie ( huiduitslag en jeuk) Leverfunctiestoornissen

Bijnieraandoeningen

Hiertoe behoren o.a. Ziekte van Addison Syndroom/ziekte van Cushing Adrenogenitaalsyndroom

Bijnieren Hypofyse

Bijnierschorshormonen Er zijn drie groepen bijnierschorshormonen (corticosteroïden of steroïden): 1. De glucocorticoïden (waarvan de belangrijkste cortisol(stresshormoon) is) 2. De mineralocorticoïden (waarvan de belangrijkste aldosteron is) 3. De gonadocorticoïden (geslachtshormonen of androgenen)

Ziekte van Addison (bronsziekte) Primaire bijnierschorsinsufficiëntie Een tekort van alle hormonen die er gevormd worden aldosteron-tekort: verstoring de water- en zout- huishouding van het lichaam en daarmee de regulatie van de bloeddruk cortisol-tekort: verstoring van het eiwit-, koolhydraat- en vetmetabolisme androgenen-tekort: abnormale veranderingen in de uiterlijke geslachtskenmerken

Klachten bovenbuik-klachten - misselijkheid en braken , - diarree - duizeligheid bij opstaan (als gevolg van lage bloeddruk) - slechte eetlust en vermagering - bloedarmoede (= anemie) - vermoeidheid - overgevoeligheid voor koude - bloeddrukdaling (= hypotensie) - verhoogd kaliumgehalte van het bloed (= hyperkaliëmie) - spierpijn - (soms) brons-achtige verkleuring van de huid (= 'bronsziekte') met witte huidplekken (= vitiligo)- door overmatige pigmentvorming (ook zonder zon- of UV-licht). - bijnierschors-verschrompeling, geleidelijke (in ca. 80% van de gevallen) - zwarte sproeten op voorhoofd, gelaat en schouders, - blauwzwarte verkleuringen rond tepels, lippen, mond, rectum, scrotum en vagina - spierpijn,

Oorzaken auto-immuunreactie (ca. 80% van de gevallen): al of niet aangeboren afweerreactie tegen bijnierschorscellen - tuberculose (ca. 20%) - amyloïdose (zelden) - bijnierschors-tumor (zelden) - bijwerking van corticosteroïden (o.a. prednison)

Behandeling - hormoon-aanvulling (= substitutie-therapie) - Plenadren (tablet met vertraagde afgifte) - fludrocortisonacetaat (= Florinef®) - hydrocortison en andere corticosteroïden - DHEA (di-hydro-epi-andosteron, prasteron) - stress-behandeling met Stressvermindering bij o.a. relatieproblemen, examen, tandheelkundige/medische ingrepen, etc.: Addison-patiënten moeten bij stress altijd een (huis)arts raadplegen voor de juiste medicatie. - acute Addison crisis (bijv. overlijden van dierbare, ongeluk, etc.): Omdat crisis-situaties levensbedreigend kunnen zijn, moeten Addison-patiënten in crisis-situaties altijd zo snel mogelijk een (huis)arts inschakelen!

Syndroom/ziekte van Cushing Oorzaak: overproductie van corticosteroiden als gevolg van: Tumor (= adenoom) van de bijnierschors of een tumor van de hypofyse-voorkwab (hypofyse = hersenaanhangsel), waardoor een overmatige hoeveelheid ACTH (= adrenocorticotroop hormoon) wordt geproduceerd door de bijnierschors.

Verschijnselen Cushing Vollemaansgezicht, moeheid, emotionele labiliteit, bloeddrukverhoging (= hypertensie), vetzucht, botafbraak (= osteoporose = 'botontkalking) verhoogd glucose-gehalte van het bloed (= hyperglykemie).

Behandeling operatieve verwijdering van de bijnier ('cortisonkaart/ketting-dragers') of hypofyse - (na)bestraling - corticosteroïden NB. In ca. 5-10% van de gevallen ontstaat na verwijdering van de bijnieren het zogenaamde syndroom van Nelson, waarbij de hypofyse is vergroot en en grote hoeveelheden hormonen (o.a. ACTH en MSH) gaat produceren. Hierdoor kan de huid donker kleuren. Zo nodig kan de hypofyse bestraald of operatief verwijderd worden.

Nog vragen ?