De belofte van Urban Living Labs Robert Duiveman Lectoraat Grootstedelijke Ontwikkeling Haagse Hogeschool

I like it! What is it? Wie werkt er in een Lab? Een lab, wat is dat? Urban Living Labs Aanwezigen vragen wie er in een lab werkt, welk soort lab, etc Inhoud van de presentatie: wat zijn labs? Meer in het bijzonder gaat het over urban living labs. Het antwoord wordt gegeven door het achtereenvolgens te preciseren, te positioneren en dan te contrasteren Vervolgens gaat presentatie in op WAAROM en HOE van urban of stadslab; wat zijn aandachtspunten en wat zijn belangrijke ontwerp opgaven

Urban Living labs Living Labs: ‘zowel een fysieke locatie als een gezamenlijke aanpak, waarin verschillende partijen experimenteren, cocreëren  en testen in een levensechte omgeving, afgebakend door geografische en institutionele grenzen’. (Schliwa & McCormick 2016) Urban Living Labs: territoriale focus, sociale innovatie, formeel leren, iteratief, publieke actoren (burgers) en beslismacht (Steen & van Bueren 2017) Preciseren urban labs, innolabs, livinglabs, stadslabs, fieldlabs, etc. Benadrukken experimenteren, cocreëren  

Titel dia tekst Fig. Uit Maas et al. (2017) Positioneren (uit recent rathenau rapport over Living labs – Maast et al.) Aandacht voor gekozen x en y as -> Y-as: Meer binnen disciplinaire grenzen van een wetenschap OF meer COCREATIE X-as: In gebouw vs in wild wil zeggen meer binnen vaste routines van instituties of meer vrijheid om hierbuiten te werken Fig. Uit Maas et al. (2017)

Labs, Traditioneel & actueel   Traditioneel Actueel Kledingvoorschrift Witte Jas Casual Relaties met omgeving Onafhankelijkheid Wederkerigheid/Cocreatie Werkomgeving Afgeschermd Ingebed/In het wild Vakgebied Mono/multidisciplinair Inter-/transdisciplinair Werkwijze Experiment Kennisontwikkeling Traditioneel (positivisme) Anything goes Doel Zuivere kennis / feiten Begrip / werkende oplossingen tekst Contrasteren (simplificatie: maar let op waarom het heet het een lab als er zoveel van afwijkt?) Let op (kolom actueel is slecht één uitwerking van living lab) - Er zijn kennisgedreven en/of handelingsgedreven labs; met en zonder wetenschappelijke kennisdrive – praktijkkennisdrive en/of werkplaatsen met acties en oplossingen - Labs met en zonder actie-onderzoek - Labs als motor van innovatie in kennis en oplossingen: niet vanzelfsprekend - Kies een profiel voor je lab!

Waarom stadslabs? Transities en de noodzaak van nabijheid Wicked problems Van government naar governance Experiment Transitiies & Nabijheid - 20 eeuw: ingewikkelde problemen => optillen naar hoger niveau Bestuurlijk -> international Kennis -> meer abstract / onafhankelijk Anno nu: onderkenning dat complexe vraagstukken soms beter begrepen, aangepakt en bestuurd kunnen worden door juist heel dicht bij de probleemmanifestatie te blijven Wicked … Governance: noodzakelijk middelen verdeeld, etc. Het experiment als nieuwe beleidsroutine (tastend oplossen)

Hoe doe je het? Methoden voor kennisontwikkeling Praktijkgericht onderzoek (HBO) Geen kookboek, wel aandachtspunten Methodenvraag algemeen, in het bijzonder voor de hogeschool – die naar zijn aard altijd zal gaan voor een (praktijk)kennisgedreven lab. (aanknopingspunten: Action research, Design thinking, I2S, etc. ) Want: hogeschool is kennisinstelling en daardoor zal een lab met Hogeschool-funding altijd kennisdrive hebben in combinatie met mogelijkheden van handelen met andere stakeholders. Dus is de lab-vraag verbonden met de vraag wat praktijkgericht onderzoek is en daarmee ook wat de potentie is van studenten als lab-onderzoekers in spe. Geen kookboek, wel aandachtspunten – zie sheet 6 en 7

Aandachtspunten Het lab als schaamlap Innovatief, inclusief & transformatief Praktijkgericht experimenteren (Dewey) Relaties met het HBO-onderwijs (Lösse) Alles heet een Lab. Het biedt ruimte voor vernieuwing, verandering, samenwerking MAAR ook risico van aanrommelen of oude wijn in nieuwe zakken. Dus hoe zorgen we goed voor de belofte die in urban living labs schuilt ? Onderscheidend kenmerk VIND IK is het toewerken naar radicaal nieuwe oplossingen, variatie aan kennis, mensen, methoden, etc _> real world change Methodisch ’Anything goes’, ok maar je moet wel goed doordacht werken: voortbouwend op bestaande kennis en ervaringen, gestructureerd en goed gedocumenteerd’ (pragmatic inquiry biedt goede aanknopingspunten) Relaties onderwijs ontstaan niet vanzelf: valkuilen (spot, specialisatie, verschillende ritmen…) DUS gesystematiseerd werken aan onderzoekend vermogen (of andere methode)

Ontwerp opgaven Eerst de vraag achter de vraag of toch maar zelf met een propositie? Grote en kleine stakeholders: wie wel, wie niet? Grote ambities en kleine stappen Lineair model met start en uitkomst en/of circulair model met vangst en bijvangst Lokale context en de (on)mogelijkheid van opschalen

Titel dia Schliwa, G., & McCormick, K. (2016). Living labs: Users, citizens and transitions. The experimental city, 163-178. (174) vertaling in Maas, Van den Broek, Deuten (2017) Steen, K., & van Bueren, E. (2017). The Defining Characteristics of Urban Living Labs. Technology Innovation Management Review, 7(7). Maas, T., J. van den Broek & J. Deuten, (2017) Living labs in Nederland - Van open testfaciliteit tot levend lab. Den Haag, Rathenau Instituut