Klimaatrisico’s in de Nederlandse financiële sector Presentatie Klimaatcoalitie Brussel, 30 oktober 2017

Duurzame financiering Inleiding De Nederlandsche Bank verankert duurzaamheid in haar kerntaken met een focus op duurzame financiering en klimaatrisico’s DNB zet zich in voor financiële stabiliteit en draagt daarmee bij aan duurzame welvaart Duurzame financiering Klimaatrisico’s Onderzoek naar duurzaam beleggen in de pensioensector Nationaal platform voor duurzame financiering Bijdrage aan de EU High-Level Expert Group (HLEG) on Sustainable Finance Onderzoek naar de effecten van een energie transitie op de Nederlandse economie en financiële sector. Onderzoek naar klimaat-gerelateerde financiële risico’s voor de Nederlandse financiële sector. Ontwikkelen en uitvoeren van klimaatstresstesten

Voornamelijk fysieke risico’s Voornamelijk transitierisico’s Inleiding Radicale transitie kan economie hard raken, maar maken we deze niet dan zijn de gevolgen mogelijk nog groter Voornamelijk fysieke risico’s Voornamelijk transitierisico’s Bron PBL

Aanbevelingen en vervolgstappen Inleiding In ons onderzoek hebben we een aantal deepdives gemaakt op voor NL relevante klimaatrisico’s Fysieke risico’s Transitierisico’s Schadeverzekeraars CO2-intensieve activa Overstromingsrisico Groene financiering Aanbevelingen en vervolgstappen

Fysieke risico’s – gevolgen schadeverzekeraars Nederlandse schadeverzekeraars krijgen te maken met veranderende weergerelateerde risico’s Huidige klimaatgerelateerde schadelast KNMI Klimaatscenario’s 2014 Verwachte klimaatgerelateerde schadelast als onderdeel van premies in 2016 Particuliere inboedel- en opstalverzekeringen [EUR mln] In de zomer meer en heviger hagel- en onweersbuien De neerslag en extreme neerslag in de winter nemen toe; de intensiteit van extreme regenbuien in de zomer neemt toe Geen grote veranderingen voor de windsterkte, wel onzekerheid (bijv. clustering) De zeespiegel stijgt, mogelijk zelfs met 2-3m in 2100 Bron: KNMI; uitvraag onder schadeverzekeraars

Fysieke risico’s – gevolgen schadeverzekeraars Nederlandse schadeverzekeraars krijgen te maken met veranderende weergerelateerde risico’s Toekomstige klimaatgerelateerde schadelast Impact op Nederlandse schadeverzekeraars Ingeschatte klimaatgerelateerde schadelast in 2085 Particuliere inboedel- en opstalverzekeringen [EUR mln] 1 Potentieel hogere premies 2 Potentieel hogere kapitaalseisen 3 Modellen onvoldoende ontwikkeld momenteel Bron: KNMI; uitvraag onder schadeverzekeraars

Fysieke risico’s – overstromingsrisico Klimaatverandering leidt niet noodzakelijkerwijs tot een toename van het overstromingsrisico, wel tot hoge maatschappelijke kosten Bron: Deltaprogramma 2015 – werk aan de delta

Schades en herhalingstijd per doorbraakscenario Fysieke risico’s – overstromingsrisico Overstromingsscenario´s met een terugkeertijd van ~200-1000 jaar kunnen leiden tot schades in de ordegrootte van 20-60 miljard euro Schades en herhalingstijd per doorbraakscenario Norm-traject Secundaire doorbraak? Schade [EUR mln] Herhalingstijd [jaar] 43-4 ja 60.000 1110 44-1 33.122 224 15-1 31.766 529 16-1 nee 30.645 1494 29.462 111 14-1 28.685 100 27.811 8-3 26.036 1024 8-4 5490 25.685 Bron: Veiligheid Nederland in Kaart

Ook de energietransitie brengt risico’s met zich mee Transitierisico’s – CO2-intensieve activa Ook de energietransitie brengt risico’s met zich mee Energie-intensiteit/CO2 intensiteit CO2 uitstoot en omvang sector

De energietransitie is onderweg Transitierisico’s – CO2-intensieve activa De energietransitie is onderweg Gemiddelde prijs van een batterijpack Gemiddelde prijs energieopwekking $ / kWh $ / mWh Solar Gas Wind Coal Bron: Bloomberg New Energy Finance Bron: Bloomberg New Energy Finance

Transitierisico’s – CO2-intensieve activa NL sector heeft aanzienlijke blootstellingen op CO2-intensieve sectoren en deze nemen toe Blootstellingen ten opzichte van totale activa % verandering t.o.v. ’15 Blootstellingen opgesplitst naar sector en type activa Banken +23 1898 mld € +3 +4 -13 +14 Verzekeraars +10 -2 800 mld € +15 +41 -10 Pensioenfondsen +16 790 mld € +13 +32 +46 -34

Wetgeving voor vastgoed kan tot risico´s leiden, met name voor banken Transitierisico’s – CO2-intensieve activa Wetgeving voor vastgoed kan tot risico´s leiden, met name voor banken Labeldistributie commercieel vastgoed leningen en beleggingen in Nederland

Ook groene investeringen kunnen tot risico’s leiden Transitierisico’s – Groene financiering Ook groene investeringen kunnen tot risico’s leiden Opkomst groene financiering… …kan ook tot risico’s leiden Green bubble Kansen pakken in de energietransitie Maatschappelijke impact willen hebben Green washing Huishoudens hechten belang aan duurzame investeringen In hoeverre vindt u het belangrijk dat uw pensioenspaarpot een spaargeld geïnvesteerd wordt op een wijze die bijdraagt aan een duurzame samenleving? 100% 4% Groene toezichtkaders 4% 3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 1 Zeer onbelangrijk 2 3 4 5 6 7 Zeer belangrijk Weet niet Niet van toepassing

Aanbevelingen DNB gaat zich sterk voor het beter laten beprijzen en beheersen van relevante klimaatrisico’s door de NL financiële sector Financiële instellingen moeten meer rekening houden met klimaatrisico’s en de voor hun relevante risicogebieden in kaart hebben. Integreer meer forward looking elementen in risicomanagement Verzekeraars moeten meer aandacht hebben voor mogelijke klimaattrends in catastrofe modellen. Marktpartijen DNB vindt het belangrijk dat beleidsmakers rekening houden met financiële stabiliteit in klimaatbeleid Tijdige start en geleidelijke transitie Aansturen op transparantie van klimaatdata Niet morrelen aan toezichtkaders Beleidsmakers Toezichthouders DNB gaat klimaatrisico’s verder verankeren in haar toezichtaanpak Toezichtgesprek Stresstesten Kennisopbouw

Vragen