Vertering van voedingsstoffen H 6.2 Vertering van voedingsstoffen Dunne darm: darmplooien

Darmperistaltiek wordt geregeld door het Autonome Zenuwstelsel Boven de voedselbrok: - kringspieren trekken samen - lengtespieren ontspannen Onder de voedselbroek: - kringspieren ontspannen - lengtespieren trekken samen Link naar animatie Darmperistaltiek wordt geregeld door het Autonome Zenuwstelsel

Dunne darm: darmvlokken (villi)

Dunne darm: microvilli

Oppervlaktevergroting !! Darmplooien Darmvlokken Microvilli Oppervlaktevergroting !! Link naar Bioplek

enzymen H 6.3 Eigenschappen van enzymen: katalysatoren versnellen chemische reacties; katalysatoren worden niet verbruikt en zijn na de reactie weer beschikbaar substraatspecifiek slechts 1 substraat past  naamgeving ~ase (bijv. maltase) eiwitten specifieke ruimtelijke (3-D) structuur/vorm van actief centrum past precies op het substraat maltase

Werking van enzymen De invloed van Temperatuur en pH: Temperatuur a-symmetrische optimumkromme  enzymen veranderen van vorm bij te hoge temperatuur (= denatureren) zodat het substraat niet meer past. pH symmetrische optimumkromme Actief centrum

Bijvoorbeeld: fotosynthese Reactiesnelheid Enzym + Substraat  ES-complex  Enzym + Product Reactiesnelheid: De hoeveelheid gevormd product per tijdseenheid De hoeveelheid verdwenen substraat per tijdseenheid Bijvoorbeeld: fotosynthese 6 H2O + 6 CO2  C6H12O6 + 6 O2

Samenvatting vertering enzym substraat ------------------------> verteringsproduct zetmeel maltose vetten eiwitten lange polypeptiden korte polypeptiden di-/tri-peptiden amylase maltose maltase glucose lipase glycerol & vetzuren pepsine lange polypeptiden trypsine korte polypeptiden peptidasen di-/tri-peptiden peptidasen aminozuren Directe opname zonder vertering: Monosachariden Mineralen Vitaminen Water Andere alvleessap enzymen: - RNA-ase - DNA-ase - Fosfolipase - Maaglipase (bij jonge babies: vetvertering van moedermelk !) - Cholesterolesterase

Vertering van zetmeel

Vertering van vetten

Lipase

Vertering van eiwitten

Alvleesklier: bioplek Exocriene klier  verteringsenzymen Endocriene klier  insuline & glucagon bioplek

Maagportierwerking: - door maagzuur en vetzuren neem de pH in 12-vingerige darm af; - daardoor gaat de maagportier dicht en blijft de maag langer vol; - vet eten geeft je een “vol” gevoel …! - de maagportier gaat weer open bij een pH van 8 (alvleessap is basisch) Pepsine / Peptase: - pepsine wordt eerst als inactief pepsinogeen uitgescheiden; - o.i.v. maagzuur (HCl) wordt pepsinogeen geactiveerd tot werkzaam pepsine; - positieve terugkoppeling: pepsine stimuleert zelf het activeren van pepsinogeen, waardoor er nog meer werkzaam pepsine ontstaat, etc…..

Opname van voedingsstoffen H 6.4 Opname van voedingsstoffen Darminhoud water Stof A (hoge concentratie) Stof B (lage concentratie) Darm- cellen Bloed water Stof A (lage concentratie) Stof B (hoge concentratie) Vetten: meeste komen terecht in lymfevaten. osmose diffusie actief transport

Resorptie: - meeste in de dunne darm sommige stoffen ook geresorbeerd in: - mond  alcohol - maag  alcohol - dikke darm  vooral water  Vit. K (geproduceerd door darmflora)  glucose - endeldarm  zetpillen ! Poortader: - vervoert alle geresorbeerde stoffen naar de lever - behalve die uit de endeldarm !

Lymfevatenstelsel

Weefselvloeistof en lymfe Door de bloeddruk geven haarvaatjes vocht af aan de weefsels Hierdoor komen de cellen aan hun O2 en voedingsstoffen Lymfe: Weefselvloeistof wordt deels weer terug opgenomen door de haarvaatjes Lymfevaten voeren de overtollige weefselvloeistof af (drainage) Onvoldoende drainage van de weefsels? Dan ontstaat oedeem!

Oedeem Oorzaken: infectie: veel eiwitten in weefselvloeistof (dus minder heropname van vocht in het bloed) hoge bloeddruk: meer vocht uit bloedvaten geperst naar de weefselvloeistof weinig beweging: minder drainage via lymfevaten (“dikke voeten” na lange vliegreis)

De lever: opslag van voedingsstoffen en afbraak van gifstoffen H 6.5 De lever: opslag van voedingsstoffen en afbraak van gifstoffen Takje naar leverader leverlobje Takje van leverslagader Takje van poortader galbuisje

Functies van de lever Thema voeding: Galproductie galkleurstof (bilirubine) en galzure zouten - bilirubine = geel afbraakproduct van hemoglobine - galzure zouten (afbraakproduct van cholesterol) zorgen voor emulgeren van vet Opslag van voedingsstoffen: Fe, vetoplosbare Vitamines (A,D,B12), mineralen Opslag van gifstoffen: kwik, DDT, arsenicum, rattengif Ontgifting van o.a. alcohol Hepatitis (geelzucht): bilirubine kleurt de ogen geel

Thema Stofwisseling: Eiwitten afbraak overtollige aminozuren  ureum-vorming maken van niet-essentiële aminozuren Vetten vorming van niet-essentiële vetzuren vorming van cholesterol Koolhydraten opslag van glycogeen uit glucose m.b.v. insuline Thema Transport: poortader aanvoer van bloed vanuit de darmen Afbraak rode bloedcellen vorming van bilirubine opslag van Fe (uit hemoglobine) Plasma eiwitten fibrinogeen en andere stollingsfactoren

Cholesterol is bouwstof voor Steroïde hormonen

Overmatig alcoholgebruik leidt tot Lever cirrose

Galstenen: gekristalliseerde galzure zouten