Werksessie Energietransitie: Energietransitie West-Brabant & Zeeland Han van Kasteren, TELOS

Energietransitie West Brabant – Zeeland Opgaven per speerpuntsector Delta region network Middelburg, 22 maart 2018 Han van Kasteren, Corné Wentink en Wim Konz

Inhoud Stand van zaken: Energiebalansen Zeeland en West-Brabant Wat is de opgave? Wat gebeurt er per speerpunt sector? Knelpunten Hoe verder? Middelburg, Middelburg, 22 maart 2018 Han van Kasteren, Corné Wentink & Wim Konz 3

Inleiding Wat is de rol c.q. opgave van de sectoren logistiek, agrofood, chemie, maintenance en toerisme in het kader van de energietransitie? Welke initiatieven ontwikkelen de speerpuntsectoren zelf al op dit moment? Welke knelpunten ervaren de speerpunten bij het inhoud geven van de energietransitie? Welke rol zou ieder van de O’s (Overheid, Ondernemers en Onderwijs) spelen in het kader van de energietransitie en oplossen van knelpunten Middelburg, Middelburg, 22 maart 2018 Han van Kasteren, Corné Wentink & Wim Konz 4

Industrie is grootste energiegebruiker. 1 PJ = 277 miljoen KWH Industrie is grootste energiegebruiker. Er is voldoende aanbod van duurzame energie Middelburg, Middelburg, 22 maart 2018 Han van Kasteren, Corné Wentink & Wim Konz 5

Energiecentrales en industrie zijn grootste energiegebruiker. 7,4% duurzaam opgewekt zeeland en west Brabant samen 3,7% duurzaam opgewekt in Zeeland 13% duurzaam in West Brabant vanwege RWE Geertruidenberg Energiecentrales en industrie zijn grootste energiegebruiker. Er is voldoende aanbod van duurzame energie Middelburg, Middelburg, 22 maart 2018 Han van Kasteren, Corné Wentink & Wim Konz 6

Energiegebruik in sectoren Chemie is grootgebruiker Daarnaast komt logistiek, agrofood en toerisme. Maintenance is zelf geen grootgebruiker Opgave voor sectoren te vergroenen. 31 miljoen kwh = 1 PJ = 10000 huishoudens Middelburg, Middelburg, 22 maart 2018 Han van Kasteren, Corné Wentink & Wim Konz 7

Wat gebeurt er per kernsector in west Brabant- Zeeland? Biobased en Chemie: gericht op inzet nieuwe materialen en energie- en grondstofbesparing via toepassen industriële symbiose en recycling Agro-food: glastuinbouw richt zich op gebruik restwarmte en smartfarming Logistiek: richt zich op energiebesparing via multimodaliteit, betere afstemming en inzet van alternatieve brandstoffen Toerisme: richt zich op energiebesparing gebouwde omgeving Maintenance: levert indirect energiebesparing op Initiatieven per sector: Biobased : geen op energiegebied, materiaal gericht (suiker (Corbion) en hout Biohorizon) Toerisme : Circulair bouwen van campings Agro food : Kassen koppelen met warmte en CO2 netten ( terneuzen, TOM) Logistiek: Schepen voor Off shore windinstallaties op waterstof zetten. (Damen) Chemie: SDR Roadmap energiebesparing via o.m. symbiose en transitie Maintenance: Middelburg, Middelburg, 22 maart 2018 Han van Kasteren, Corné Wentink & Wim Konz 8

Energie toekomstscenario West-Brabant-Zeeland Huidig beleid: Aandeel Duurzame Energie stijgt 18% in 2035 18% Middelburg, Middelburg, 22 maart 2018 Han van Kasteren, Corné Wentink & Wim Konz 9

SDE+ beschikkingen voorjaar 2017 West-Brabant-Zeeland 18 miljoen/jaar voor 0,1 PJ/jaar Bron:https://www.rvo.nl/sites/default/files/2017/09/Overzichtskaart%20beschikte%20projecten%20SDE%20voorjaar%202017.pdf Middelburg, Middelburg, 22 maart 2018 Han van Kasteren, Corné Wentink & Wim Konz 10

Wat loopt er qua Innovaties? Maintenance Valuepark Wereld primeur: Tesla schip Keurmerk Green Key Toerisme Smart Delta Resources gekoppeld

Algemene resultaten interviews Energie staat op de agenda, uitwerking aan het begin Kleinschalige initiatieven in alle sectoren Grote gebruikers zijn bezig met energiebesparing (o.a. symbiose) en planvorming voor energietransitie Ogenschijnlijk gebeurt er veel, maar de opdracht is groot Middelburg, Middelburg, 22 maart 2018 Han van Kasteren, Corné Wentink & Wim Konz 12

Algemene resultaten interviews Belemmeringen zijn financiën (financiering, businesscase uitdagingen en afschrijving), ontbreken van alternatieven (o.a. voor logistiek en chemie), concurrentie en regelgeving (o.a. accijns, ontbreken experimenteerruimte, CO2 beprijzing) Middelburg, Middelburg, 22 maart 2018 Han van Kasteren, Corné Wentink & Wim Konz 13

Conclusies De vergroeningsopgave is groot. De huidige initiatieven leveren onvoldoende impact. Grootste opgave is vergroening van de aanwezige grootschalige procesindustrie, die produceert voor de wereldmarkt. Een unieke kans is er door uitbouw van biobased cluster (chemie, agrofood en logistiek) en koppeling grootschalige duurzame energieopwekking met de industrie. Qua energie potentie liggen er kansen op zon, wind en zoet-zout Huidig beleid moet op de schop. Middelburg, Middelburg, 22 maart 2018 Han van Kasteren, Corné Wentink & Wim Konz 14

Aanbevelingen Een stevige visie neerzetten met concrete stip op de horizon gebaseerd op transitie van vooral de industriële business. Prioriteren doelen op basis eigenheid en energie regio Coördineren van ontwikkeling en uitvoering roadmaps d.m.v. innovatieteams aanspreken 1 op 1 basis met kennis van zaken Belemmeringen wegnemen: regelgeving, financiën, kennis Oplossing komt er alleen door samenwerking Middelburg, Middelburg, 22 maart 2018 Han van Kasteren, Corné Wentink & Wim Konz 15