IDENTITEIT INDIVIDU SUBJECT PERSOON ZELF IDENTITEIT INDIVIDU SUBJECT PERSOON

WAT IS ZELF ? Is het zelf onafhankelijk van de manier waarop we het conceptualisering (erover praten)? - ja: zelf is een universeel menselijk fenomeen: bijv. Strawson: de essentiële kern van onze zelfervaring: ervaring van het zelf als een enkelvoudig mentaal ding dat het subject is van onze ervaringen. Bijv. biologische (materialistische of evolutionaire) benaderingen zoals Sorabji (eerste persoonsperspectief is noodzakelijk voor de mens om te overleven) of Schwab (wij zijn ons brein)

WAT IS ZELF ? Is het zelf onafhankelijk van de manier waarop we het conceptualisering (erover praten) - nee: zelf is gebonden aan specifieke historische en culturele context. (Bijv. Michel Foucault, Charles Taylor, Jaques Bos) Centrale illustratie hiervoor bij Jaques Bos: Opvatting zelf in de oudheid is totaal anders dan sinds moderniteit! Tegenwoordig zien we onszelf vooral als individuen, als mensen met een duidelijk subjectief perspectief en min of meer unieke eigenschappen. In de oudheid was zelf geen individu met unieke eigenschappen, maar een ethos (karaktertype) of een ziel als algemeen levensbeginsel

Jaques Bos Voor hem gaat het erom te onderzoeken welke fundamentele vooronderstellingen richting geven aan onze filosofische en wetenschappelijke analyses van het zelf (hoe we het zelf kennen) en welke fundamentele vooronderstellingen onze ervaring van het zelf bepalen (hoe we het zelf ervaren). Hoe wij het zelf kennen en ervaren is verbonden met ideeen die voortkomen uit historische context: ze zijn niet onvermijdelijk of afmeetbaar aan eeuwige waarheid eromtrent.

Bos: “Zelfs moderne wetenschap vertrekt vanuit bepaalde aannames” Het artikel Brainhood van Fernando Vidal toont dit aan. De term Brainhood zegt: zelf = hersenen We hebben niet alleen hersenen maar we zijn hersenen Deze gedachte komt niet voort uit neurowetenschappelijk onderzoek maar vormt er sinds de 17e eeuw de ideologische basis voor. -> hedendaagse neurowetenschappen zijn in de greep van een metafysica waarin Brainhood de centrale idee is.

WAT IS ZELF ? 4 wezenlijke dimensies van het moderne zelf die tegenwoordig heel anders zijn dan in de oudheid Is het zelf iets innerlijks? Is er identiteit door de tijd heen? Wat is de relatie tussen zelf & lichaam (bijv. lichaam of geest)? Wat is de relatie tussen zelf & sociale context (bijv. individu of gemeenschap)?

Wat is identiteit? IDENTITEIT in sociale wetenschappen IDENTITEIT in filosofie

IDENTITEIT in sociale wetenschappen Eigenschappen/kenmerken waarvan we denken dat die ons onderscheiden van anderen Zelftoeschrijving van onderscheidende kenmerken persoonlijke identiteit (personal identity, internal self-identity) (zelf)Beeld dat we in de loop van ons leven over ons zelf vormen sociale en culturele identiteit (social identity) Identificaties met anderen persoonlijk & sociaal (self-identity) vergelijk: meervoudige identiteiten (bijv. Amartya Sen): (zelf)Beeld van identificaties met kenmerken binnen jezelf en met groepen en praktijken buiten jezelf

IDENTITEIT in filosofie….continuïteit van zelf idem en ipse Identiteit = gelijk zijn aan zichzelf; continuïteit door de tijd -> Idem en Ipse identiteit: Idem: numeriek: hetzelfde ding, maar met andere eigenschappen kwalitatief: twee dingen. Maar met dezelfde eigenschappen Ipse: het zijn van een zelf, een persoon die bewuste handelingen verricht, morele verantwoordelijkheid kent en zichzelf reflecteren kan. Het zelf als zelf-verhouding. N.B. Bij Ricoeur wordt karakter gezien als idem en ipse tesamen NB. Veel filosofen ontkennen de continuïteit van het zelf. Bijv. Parfit: er is geen substantieel zelf dat door de tijd heen blijft: “persoon” is een opeenvolging van zelven aan elkaar gerelateerd door overlappende ketens van psychologische verbondenheid

het narratieve zelf manier om toch over temporele eenheid van zelf te spreken Narratieve conceptie van zelf: product van verhalen die we erover vertellen Er is geen substantieel zelf -> zelf = enkel wisselend product van verhalen erover Bijv. Dennett. Het zelf is het onderwerp van diverse verhalen (center of narrative gravity), het echte zelf bestaat niet. Er is wel een substantieel zelf -> zelf = ‘narratief zelf’ Hermeneutische benadering: identiteit door de tijd heen gaat overlappen met identiteit in de zin van zelf-toeschrijving van onderscheidende kenmerken. Bijv. Taylor en Ricoeur. Bij Ricoeur zijn ipse en idem samen karakter: de handelende persoon in het verhaal dat wij van ons leven maken. Het zelf is meer dan enkel fictioneel. Op fundamentele manier maakt het deel uit van de werkelijkheid Narratief zelfverstaan van hermeneutiek: past meer bij identeit in sociale wetenschappen: als zelftoeschrijving onderscheidende kenmerken: mensen orienteren zich in de verhalen die ze over zichzelf vertellen op de waarden van de gemeenschap waarin ze leven.

Zelf als een ander…narratief zelfverstaan jij ander

individu gemeenschap

Ubuntu “Ik ben want wij zijn” Autonoom zelf “Cogito ergo sum”

subject object

enkelvoudig meervoudig

statisch dynamisch

Conclusie Bart: Zelf als verzameling van identiteiten identiteit als een zelf-toeschrijving van een identificatie met…

Conclusies Jaques Bos Zelf is ongrijpbaar ! Historische conclusie: Tweede helft 17e eeuw cruciaal voor ontwikkeling moderne denken over zelf. In elk van de 4 dimensies (innerlijkheid, identiteit, lichaam-geest, individu-gemeenschap) in die periode doorslaggevende verschuivingen Systematische conclusie: het zelf wordt gevormd door de manier waarop we erover denken en spreken. Het is geen op zichzelf bestaand en onveranderlijk object (waarvan we betere en slechtere beschrijvingen kunnen geven en waarover we theorien kunnen formuleren) Er zijn telkens historisch andere aannames die richting geven aan zowel het filosofische en wetenschappelijke debat als aan het alledaagse spreken en ervaren. Dus ook natuurwetenschap wordt door die aannames beinvloed en is geen neutrale toets voor filosofische opvattingen. Zelf als narratieve constructie past in dit beeld. Het is het product van individuele verhalen die vorm krijgen in een sociale en culturele context. Daarmee wordt het zelf ook veranderlijk

bronnen Jaques Bos Het ongrijpbare zelf Bart van Haaster (diverse eigen teksten)