Omgevingswet en m.e.r. Nieuwe aanpak voor m.e.r. Congres Binnenlands Bestuur Roel Meeuwsen, Commissie m.e.r. 27 september 2018

Omgevingswet en m.e.r. Omgevingswet M.e.r.-wetgeving Integratie van verschillende wetten en AmvB’s, Nieuwe instrumenten en werkwijze > aanzienlijke verandering M.e.r.-wetgeving Europees vastgelegd en wordt geïntegreerd in de Omgevingswet > Nauwelijks veranderingen Manier van werken gaat wel veranderen voor beiden Omgevingswet Integratie van verschillende wetten en AmvB’s, Nieuwe instrumenten en werkwijze aanzienlijke verandering Veranderingen volgen eerder in gang gezette ontwikkeling van de Tracewet en de Crisis en herstel-wet. Doel is een gezonde en veilige leefomgeving, maar ook snel in kunnen spelen op maatschappelijke ontwikkelingen en innovaties. M.e.r.-wetgeving Europees vastgelegd Wordt geïntegreerd in de Omgevingswet > Nauwelijks veranderingen Maar manier van werken gaat wel veranderen voor beiden

Uitdagingen m.e.r. Aansluiten op nieuwe werkwijze Flexibele inzet m.e.r.-instrument Verbreden milieubegrip Werkwijze Commissie Flexibele inzet van het instrument, volgt besluitvorming MER is een flexibel instrument en kan op verschillende typen besluiten worden toegepast, de uitdaging is om het m.e.r. mee te laten bewegen Aansluiten op nieuwe werkwijze: Gebruik nieuw vocabulaire, botsproeven, dynamisch m.e.r., sturingsfilosofie Verbreden milieubegrip: Methode van bepalen effecten milieu ook toepassen op andere domeinen Werkwijze Commissie: Advies van de Commissie, meer nadruk op meedenken, eerder in het proces, maar ook later, bijvoorbeeld monitoringsplan.

Pilots m.e.r. en omgevingswet Omgevingsplannen De Binckhorst, Den Haag Haven-Stad, Amsterdam Buitengebied Boekel Kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen, Terneuzen Buitengebied Rijssen-Holten Park 21, Haarlemmermeer Gebiedsontwikkeling Fokkemast en Regteheide, Goirle Buitengebied Boarnsterhim, Leeuwarden Omgevingsvisies Noord-Brabant Katwijk Friesland Vanaf 2016 heeft de Commissie in een aantal pilots geëxperimenteerd met een m.e.r. en de Omgevingswet. Samen met het bevoegd gezag en initiatiefnemers is gekeken naar de veranderingen die de Omgevingswet betekent voor milieueffectrapportage. Daarbij is gekeken naar een diversiteit aan plannen, stedelijk, landelijk, industrie, recreatie, kleinschalige ontwikkelingen, grootschalige ontwikkelingen, omgevingsplannen en visies, provinciaal en gemeentelijk. De diversiteit en afwisseling (ligging) maken de pilots interessant en leiden tot verschillende uitkomsten. Voorbeelden zijn te zien in de stand van de Commissie, website, factsheets, case beschrijvingen en films. Ook zijn een aantal pilotprojeten aanwezig op de markt en geven ook presentatie, zelfs genomineerd.

Opgaven en experimenten pilots Planhorizon Flexibiliteit Integraliteit Detailniveau Monitoring, evaluatie en maatregelen achter de hand Planhorizon > 20 jaar, onder de omgevingswet straks onbeperkt. Flexibiliteit > niet denken in bestemmingen en concrete activiteiten, maar in kwaliteiten en omgevingswaarden, Flexibele inzet plannen heeft ook consequenties voor het MER, gedetailleerd onderzoek wordt doorgeschoven, omdat plannen nog niet concreet bekend zijn. Hoe ga je om met onzekerheden en onbekende effecten? Integratie van beleid, verbreding van thema’s in het MER, naar duurzaamheid, economie, bereikbaarheid, maar ook het sociale domein. Detailniveau van het onderzoek, plannen worden globaler, dit komt door de veelheid aan integrale ambities en doelen, maar ook door de flexibiliteit en de langer doorlooptijd. Monitoring, evaluatie en maatregelen achter de hand, evaluatie is nu een ‘dode letter’ in de wetgeving. Hier wordt nauwelijks invulling aan gegeven, maar als de onderzoeksplicht wordt doorgeschoven naar vervolgfasen, waar geen besluitvorming of m.e.r. meer wordt doorlopen, hoe kunnen ambities, doelen en omgevingswaarden dan worden geborgd. > Aan de hand van deze thema’s de resultaten toelichten en illustreren met de voorbeelden die er zijn.

Integraal werken Integrale ambities en doelstellingen Aanbrengen van focus Van MER naar OER MER helpt door: kansen en risico’s in beeld te brengen uitwerken integraal beoordelingskader Integratie van ruimtelijk beleid: Integrale ambities en doelstellingen: Verschillende uiteenlopende ambities en doelstellingen, van leefomgeving, tot economie, duurzaamheid en sociaal. Brede beleidsinvulling van visies en plannen Hoe breng je focus aan? Hoe voorkom je dat het plan overal over gaat, maar niets bereikt of de belangrijke onderwerpen worden ondergesneeuwd door onbelangrijke punten. Van MER naar OER: Maar hoe doe je toch recht aan het integrale karakter van de omgevingswet. Bijvoorbeeld door de diverse focus-opgaven integraal te toetsen / beoordelen MER helpt, door kansen en risico’s in beeld te brengen en methoden voor beoordelen verschillende thema’s te stroomlijnen en samen te brengen.

Flexibiliteit Globale en flexibele plannen Omgevingswaarden, ambities en doelstellingen Planhorizon Beschrijving effecten: Van ‘buiten naar binnen’ Detailniveau Doorschuiven van (detail-)onderzoek Niet denken in bestemmingen en concrete activiteiten, maar openhouden van de mogelijkheden om (snel) te kunnen inspelen op de maatschappelijke vragen en behoeften. Denken vanuit Omgevingswaarden, ambities en doelstellingen. Niet meer denken vanuit sectorale aanpak, maar vanuit belangen en het samenbrengen van doelen Planhorizon, 20 jaar onder de CHW en straks onder de Ow oneindig. Hoe gaan we daarmee om? Hoe zijn effecten te bepalen? En wat betekent dat voor het beschrijven van het voornemen. Zorg voor een tussenreferentie van 10 jaar. Globaal plan vraagt om onderzoek naar bandbreedte effecten MER van ‘buiten naar binnen’ De omgevingswaarden staan daarbij centraal, dat betekent dat wordt gekeken of een activiteit past binnen de waarden en doelen van de omgeving, indien dit het geval is dan kan de activiteit worden toegestaan. Voorheen werd van binnen naar buiten gekeken, daarbij werd een activiteit beschreven en vervolgens werd gekeken naar de effecten ervan. Op de ‘buitenwereld’ Detailniveau, effecten kunnen globaler en minder gedetailleerd worden beschreven, daarbij kan gebruik worden gemaakt van een bandbreedte. Dit kan bijvoorbeeld op basis van kengetallen, expert judgement of globale modellen. Doorschuiven van onderzoek, dit hangt ook samen met het eerste punt van globaal en flexibel, pas in een latere fase is de uitvoering van gedetailleerd onderzoek mogelijk, omdat dan meer bekend is over de invulling van het voornemen. Doorschuiven wordt vaak gekoppeld aan monitoring en evaluatie. MER van ‘buiten naar binnen’ wat zijn de omgevingswaarden? En welke functies passen daarbinnen? Ruimte voor ontwikkelen van beleid, inzet van instrumenten.

Werkwijze alternatieven Vertaal doelen en ambities in alternatieven Niet alleen ruimtelijke keuzes, maar ook beleidsopties, sturingsfilosofie, fasering en verdelingsvraagstukken kunnen worden vertaald in alternatieven Maak effecten van alternatieven en keuzes inzichtelijk

Monitoring en evaluatie Onlosmakelijk verbonden met de Omgevingswet en nieuwe werkwijze MER kan helpen opzetten monitoring Referentie en nulmeting Vertalen ambities in indicatoren Bepalen prioriteiten Onderzoeken maatregelen achter de hand

Conclusies Breng focus aan Concretiseer ambities en doelen Nieuwe werkwijze met alternatieven Detailniveau effectbeschrijving Monitoring en evaluatie onlosmakelijk verbonden met nieuwe werkwijze

Eenvoudig beter? Beter? Ja, denken wij Eenvoudig? We weten het nog niet En we zijn er nog niet en blijven experimenteren! Neem bestuurders ook mee in de nieuwe ontwikkelingen