MULTIPELE SCLEROSE EN SPASTICITEIT MS Centum Medisch Centrum Leeuwarden L.G.F. Sinnige

TRANSPARANTIE DEELNAME AAN ADVIESRADEN VAN OA BIOGEN IDEC, GENZYME, TEVA, MERCK SERONO MS CENTRUM HEEFT UNRESTRICTED GRANTS ONTVANGEN VAN BIOGEN IDEC, TEVA, MERCK SERONO

INHOUD WAT IS SPASTICITEIT? HOE TE METEN? WELKE BEHANDELINGEN ZIJN ER? RICHTLIJN EN COCHRANE BEHANDELSTRATEGIE DISCUSSIE & TAKE HOME MESSAGES

BRONNEN CONCEPT RICHTLIJN BEHANDELING VAN CEREBRALE EN/OF SPINALE SPASTICITEIT BIJ VOLWASSENEN 2016 COCHRANE REVIEW NON PHARMALOGICAL INTERVENTIONS FOR SPASTICITY IN MS 2013 RECENTE LITERATUUR Systematische review MS journal 2016 door gomi,hartung, montalban, sorensen

DEFINITIE MEEST GEBRUIKT: Lance (1980): Motorische stoornis gekenmerkt door een snelheidsafhankelijke toename in tonische rekreflexen (spiertonus) met verhoogde peesreflexen, als gevolg van verhoogde prikkelbaarheid van rekreflex, als een onderdeel van een bovenste motorneuron syndroom. (Origine zowel cerebraal als spinaal)

DEFINITIE SPASM WERKGROEP VERSTOORDE SENSORE-MOTORE REGULATIE, DIE ZICH MANIFESTEERT ALS INTERMETERENDE OF AANHOUDENDE SPIERACTIVATIE, ALS GEVOLG VAN HET UPPER MOTOR SYNDROME (Pandyan,2005) Eerste definitie beperkt tot verhoogde spieractiviteit agv snelle passieve rek van spiergroep agv verstoorde verwerking proprioceptieve informatie Tweede definitie alle afferent-gemedieerde positieve symptomen na een UMN Beide definities benadrukken overactiviteit van spieren maar laten negatieve (spierzwakte en spiervermoeidheid) en secundaire (spierstijfheid contracturen) gevolgen buiten beschouwing.

KENMERKEN SPASTICITEIT VERHOOGDE SPIERTONUS/CO-CONTRACTIES VERHOOGDE REFLEXEN/CLONUS PATHOLOGISCHE REFLEXEN AFNAME FIJNE MOTORIEK PARESE VERHOOGDE VERMOEIDHEID TRAAGHEID STANDSAFWIJKINGEN AGONIST/ANTAGONIST

DEMPING

DD SPASTICITEIT DYSTONIE RIGIDITEIT WEL VERHOOGDE SPIERACTIVITEIT MAAR NIET SNELHEIDSAFHANKELIJK, TOENEMEND BIJ REDRESSIE VAN STANDSAFWIJKING GEWRICHT RIGIDITEIT TANRADFENOMEEN GEHELE TRAJECT

VOOR-/NADELEN ZEKERE SPIERTONUS HULP BIJ STAANDE TRANSFER BEVORDEREN KNIESTABILITEIT PIJN/ONCOMFORTABEL INTERFEREREN ACTIVITEIT

DOEL BEHANDELING AFHANKELIJK VAN FASE BEDLEGERIGE PATIËNT COMFORT BETERE VERZORGING ACTIEVE PATIËNT VERBETEREN ZELFREDZAAMHEID (TRANSFERS, LOOPVAARDIGHEID)

METING SPASTICITEIT GEEN OVEREENSTEMMING MEERDERE NIVO’S KLINISCHE/NEUROFYSIOLOGISCHE/ BIOMECHANISCHE VARIATIE IN TIJD EN OMSTANDIGHEDEN ICF = INTERNATIONAL CLASSIFICATION OF FUNSTIONING DISABILITY AND HEALTH

MODIFIED ASHWORTH SCALE (MAS) MAS PROBLEMEN MET VALIDIATIE INTERBEOORDEELBAAR BETROUWBAARHEID

METEN SPASTICITEIT ZELFRAPPORTAGE TIEN METER LOOPTEST, 6 MINUTEN LOOPTEST / TIME UP AND GO VERBETERING DAGELIJKS FUNCTIONEREN

PREVENTIE PRIKKELS VANUIT DARM (OBSTIPATIE), HUID ( ULCUS, KLEDING) OF BLAAS(RETENTIE OF INFECTIE) OMGEVINGSFACTOREN (KLIMAAT)

THERAPIE (I) ACTIEVE OEFENTHERAPIE ORTHESEN ELEKTROSTIMULATIE EN –ACCUPUNCTUUR BOTULINETOXINE FENOLISATIE ORALE SPASMOLYTICA Aanhouden hoofdstukken richtlijn

ACTIEVE OEFENTHERAPIE GEEN NADELIGE GEVOLGEN FUNCTIONEEL OEFENEN GUNSTIG (MATIGE BEWIJSKRACHT) TOENAME SPIERKRACHT/SPIER-UITHOUDINGSVERMOGEN COMBINATIE MET BOTOX COMPENSATIE VAN NADELIGE EFFECTEN SPASTICTEITS BEHANDELING

ORTHESEN OP ZICHZELF NIET VOLDOENDE EFFECTIEF COMBINATIE MET BOTOX ZINVOL (GERINGE BEWIJSKRACHT) GEEN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK BIJ SPINALE SPASTICITEIT

ELEKTROSTIMULATIE TENS (GEEN BEWIJS ?) NMES ALLEEN NIET/GERING EFFECTIEF NMES WEL EFFECT OP SPIERTONUS EN –KRACHT, NIET OP FUNCTIONALITEIT ADVIES KORTDUREND IN COMBINATIE NMES neuromusculaire elctrostimuatie KORTDUREND GEBUIKEN OM SPIERTONIUS TE VERMINDEREN EN PASSIEVE EN ACTIEVE GEWRICHTSMOBILITEIT TE BEVORDEREN

BOTULINETOXINE GUSEV 2008 GEEN VERSCHIL TOV PLACEBO BIJ MS BIJ CVA WEL HIGH GRADE EVIDENCE EFFECTIVITEIT VERBETERING SPASTICITIETEIT ARM EN BEEN GEEN EFFECT OP PIJN SLECHTS 1 STUDIE MET PLACEBO GECONTROLEERDE GROEP GEEN EFFECT TOV PLACEBO n= 106

ADVIES BOTOX FOCALE SPIERTONUSBEHANDELING COMBINATIE MET FYSIOTHERAPIE INSTRUMENTELE GANGBEELD-ANALYSE NIET GEBRUIKEN VOOR PIJNBEHANDELING LANGDURIGE BEHANDELING? OP DE LANGE DUUR OOK ELDERS EFFECTEN DAN GEÏNJECTEERDE SPIER

TOEDIENING BOTOX ONDER BEGELEIDING ELEKTROSTIMULATIE/ECHOGRAFIE TOV PALPATIE LIEFST NIET ONDER EMG-GELEIDING

FENOLISATIE WERKT LANGER DAN BOTOX GOEDKOPER MINDER STERKERE TONUS DALING DAN BOTULINETOXINE GEEN VERSCHIL ACTIEF /PASSIEF BEWEGINGSBEREIK, LOOPSNELHEID MEER AFNAME CLONUS DAN BOTOX

FENOLISATIE NADEEL NEUROPATHISCHE KLACHTEN (GABAPENTINE/PREGABALINE) INVALIDEREND EN LANG AANHOUDEN GABAPENTINE/PREGABALINE VEEL BIJWERKINGEN ADVIES BEHANDEL N OBTURATORIUS EN N TIBIALIS ( HINDERLIJKE CLONUS)

ORALE SPASMOLYTICA ZIE OOK MSMS 2014 (SCHOUTEN EN VAN DRUENEN) GERINGE AANWIJZINGEN EFFECTIVITEIT BACLOFEN BIJ CEREBRALE SPASTICITEIT BIJ MS GEEN VOORKEUR NIEUW TOLPERISON (GEEN SUFHEID) TOLPERISON ALLEEN BIJ BEROERTE GEREGISTREERD Z

ORALE SPASMOLYTICA COMBINATIE NIET RATIONEEL CAVE BIJ PATIËNTEN MET COGNITIEVE STOORNISSEN BIJ VOORKEUR NIET BIJ FOCALE SPASTICITEIT

CANNABIS (NABIXIMOLS) BEWIJS VAN EFFECTIVITEIT IN REVIEW GEEN PROBLEMEN MET COGNITIE DEPRESSIE, STEMMINGSPROBLEMEN WEL EFFECT IN LITERATUUR LAATSTE TIJD (REVIEW AAN 2014, SATIVEX 2015) 70% RESPONS, 5 % DROP OUT (SATIVEX, ITALIË 2016)

OVERIGE MEDICATIE GABAPENTINE DANTROLEEN DIAZEPAM/CLONAZEPAM

THERAPIE (II) INTRATHECALE BACLOFENPOMP CHIRURGISCHE BEHANDELING

INTRATHECALE BACLOFEN CATHETER ONDERHUIDS, VULLEN TRANSCUTAAN

INTRATHECALE BACLOFEN HIGH GRADE EVIDENCE EFFECTIVITEIT MET NAME BIJ ROLSTOEL PATIËNTEN PROEFBEHANDELING 24 UUR BACK UP

CHIRURGIE BIJ NIET FUNCTIONELE ARM/BEEN VERBETERING RUSTHOUDING VERBETERING VERZORGBAARHEID VERBETERING HYGIËNE BEHANDELING PIJN

CHIRURGIE (BIJ AANWEZIGE FUNCTIE) VERBETERING FUNCTIONELE INZETBAARHEID BIJ RESTERENDE ARM/HANDFUNCTIE (AFWEGEN VERLIES/WINST) MULTIDISCIPLINAIR STABIEL NEUROLOGISCH BEELD GOEDE COMMUNICATIE NAAR PATIËNT

VOORBEELDEN VERLENGING BICEPS, MYOTOMIE (FLEXIEDEFORMITEIT) TENOTOMIE/REROUTING PRONATOR TENOTOMIE POLSFLEXOREN STABILISATIE VOET/ENKEL RESECTIE HEUPKOP(COXARTHROSE) HEUPADDUCTOREN (NA BOTOX ETC)

NEUROCHIRURGIE SELECTIEVE DORSALE RHIZOTOMIE

NEUROCHIRURGIE N.TIBIALIS BOTOX BEHANDELING VOORKEUR NIET BIJ VOLWASSENEN PATIËNTEN

ORGANISATIE MULTIDISCIPLINAIR DIVERSE TECHNIEKEN/DIAGNOSTISCHE MOGELIJKHEDEN

TAKE HOME STEL PROTOCOL OP MULTIDISCIPLINAIR TEAM EVALUATIE MAATREGELEN CONTACT MET DERDE LIJNS CENTRUM MOBIEL SPASTISCH TEAM?

Functioneel hinderlijk? spasticiteit Functioneel hinderlijk? Nee Geen therapie Ja Therapie en basismaatregelen: Prikkelvermijding Fysiotherapie Houdingsadviezen Voldoende effect? Ja Stop Nee Lokaal Voortzetten therapie Systemisch Er hoeft niet altijd iets aan spasticiteit gedaan te worden. Het is belangrijk om goed vast te stellen of de spasticiteit functioneel hinderlijk is of dat het te voorkomen is dat de spasticiteit functioneel hinderlijk wordt. MSMS 2014 Orthesiologie Botox/fenol Electrostimulatie - Operatieve behandeling Orale medicatie Ja Ja Voldoende effect? Continueren therapie/ Regelmatig evaluatie Voldoende effect? Nee Nee Baclofenpomp Baclofenpomp

MS journal 2016

BRONNEN CONCEPT RICHTLIJN BEHANDELING VAN CEREBRALE EN/OF SPINALE SPASTICITEIT BIJ VOLWASSENEN 2016 COCHRANE REVIEW NON PHARMALOGICAL INTERVENTIONS FOR SPASTICITY IN MS 2013 REVIEW PHARMALOGICAL MANAGEMENT OF SPASTICITY IN MULTIPLE SCLEROSIS MSJ 2016