Longen + temperatuur opmeten Vitale functies Longen + temperatuur opmeten

Temperatuur Doel: bepalen of er sprake is van koorts of ondertemperatuur; Koorts is een aanwijzing voor het aanwezig zijn van een ontsteking of infectie (kan ook ontstaan door genezing na een operatieve ingreep) Een snelle en redelijk betrouwbare meting thuis of praktijk/ziekenhuis is mogelijk met een digitale thermometer rectaal of in het oor Duur van de koorts en het totale beeld van de patiënt zijn over het algemeen belangrijker dan de hoogte van de koorts. 1 maal per dag meten is over het algemeen voldoende

Lichaamstemperatuur

Temperatuur Normaal waarde temperatuur: 36 -37.5 Subfebriel (verhoging): 37,5 - 38 Koorts: vanaf 38 graden Hyperpyrexie > 42 graden, vaak door ontregeling van de hersenen/ levensgevaarlijk Hypothermie: < 35 graden; ondertemperatuur (bij pasgeborenen, ouderen, patiënten in shock, slachtoffers van bijna verdrinking, diabetisch coma)

Rectaal Tympaan Alle leeftijden Vanaf 3 maanden Meting via de anus Meet de infrarode warmte-uitstraling van het trommelvlies Heel betrouwbaar Minder betrouwbaar dan rectale meting Niet praktisch voor in de praktijk Praktisch en snel voor in de praktijk/ziekenhuis Rectaal meten mag niet bij: aambeien, ernstige diarree, ontstekingen en tumoren in het gebied van het rectum, bij kraamvrouwen met hechtingen en bij een afgesloten anus. Een cerumenprop en middenoorontsteking kan de meting verstoren Belangrijk dat thermometer circa 3 cm in de anus gestoken wordt Belangrijk de gehoorgang te strekken bij een meting om beter “zicht” te hebben op het trommelvlies. Bij oudere kinderen en volwassenen de oorschelp naar achteren en naar boven trekken, bij kinderen jonger dan 1 jaar alleen licht naar achteren.

Aandachtspunten Verloop van temperatuur is belangrijk ‘s Avonds is de temperatuur meestal hoger dan in de ochtend De lichaamstemperatuur kan sterk oplopen door lichaamsbeweging en schommelt gedurende de dag Bij vrouwen wordt de temperatuur ook door de menstruatiecyclus beïnvloed Bij een gezond persoon wisselt de temperatuur enkele tienden van graden, in de loop van de dag. Het minimum (de BASALE temperatuur) wordt gemeten vroeg in de morgen, wanneer het lichaam volledig in rust is. Het maximum ligt in de uren na de middag, omdat het lichaam dan volledig actief is. Verloop temp: zowel over de dag als over meerdere dagen bekeken. Hierdoor kunnen onder meer koortspieken vastgesteld worden, wat informatie kan geven over het onderliggende ziektebeeld of de aandoening. BTC: basale temperatuurcurve: bij de vrouw, iedere morgen, direct na het ontwaken, voor het opstaan en steeds op dezelfde tijd de temp. meten om de ovulatie vast te kunnen stellen. Als de ovulatie plaatsvindt zal de temp met ongeveer 0.5 graden stijgen. Let op: vermoeidheid, inspanning, ziekte of medicatie kan invloed hebben op de temp. Wordt de ovulatie gevolgd door zwangerschap, dan zal de temperatuur hoog blijven. De beste plaats om de temp te meten is rectaal, omdat daar een groot bloedvat dicht aan de oppervlakte ligt. Verder is deze plek afgesloten van de buitenlucht, waardoor de omgevingstemp. niet van invloed is en hierdoor een verkeerde waarde kan geven.

Temperatuur, vervolg Plaatsen: Rectaal heeft de voorkeur. Waarom? Tympaan = oormeting Onder de tong = sublinguaal: 0,3-0,5°C erbij tellen (let op: geen koude/warme dranken < 20 minuten voor de meting aan) Oksel = axillaire meting: 0,5-1,0°C erbij tellen Het is het beste om de temperatuur altijd op dezelfde manier en op dezelfde plaats te meten om de resultaten goed te kunnen vergelijken

Protocollen horende bij de Longen Het meten van de ademhaling van de patiënt Peakflow bij een patiënt afnemen Spirometrie bij een patiënt afnemen

Het meten van de ademhaling Doel: Het verkrijgen van informatie over de longfunctie door middel van het meten van de: ademhalingsfrequentie afwijkingen in de regelmaat van ademhalen

Normale ademhalingsfrequentie bij volwassenen is 12 - 18 ademhalingen per minuut Leeftijd in jaren Ademhalingen per minuut < 1 jaar 1-2 jaar 2-5 jaar 5-12 jaar >12 jaar 30-40 25-35 25-30 20-25 15-20

Behalve de frequentie kunnen er ook andere aspecten aan de ademhaling gemeten worden, zoals diepte, geluid (rochelen, piepen enz.), adembeweging (neusvleugelen, sterkte borst- en buikbewegingen enz), regelmaat, onaangename geur

afwijkende ademhalingstypen ademhaling volgens Cheyne-Stokes (onregelmatige, schoksgewijze ademhalingen met langere periodes van apnoe, ademvolume daalt) Biot (regelmatig stijgen en dalen in frequentie van de ademhaling met tussenperiodes van apnoe) ademhaling volgens Kussmaul (zeer diepe, regelmatige ademhaling) Biot en Cheyne–Stokes bij stervende op te merken, Kussmaul bij patiënten in een diabetisch coma

Pathologische ademhaling

benodigdheden Een polsteller, horloge met secondewijzer of een stopwatch Pen en papier

werkwijze Laat de cliënt rustig zitten of liggen Pak de pols van de cliënt en vertel NIET dat de ademhaling wordt geteld Observeer ondertussen de ademhaling één ademhaling bestaat uit inademing, uitademing en rust Tel de inademingen Tel 30 of 60 seconden (bij 30 seconden de uitslag 2 x doen) en noteer de uitslag Tel bij onregelmatige ademhaling altijd 60 seconden en noteer ook dat de ademhaling onregelmatig is.

Apneu: adem stilstanden   Dyspneu: ademnood, kortademigheid, benauwdheid letterlijk: bemoeilijkte (=dys-) ademhaling (=pnoe) waardoor een zuurstoftekort ontstaat. Mogelijke verschijnselen: Benauwdheid, vooral bij inspanning, maar ook mogelijk tijdens rust Moeizame ademhaling Druk op de borst Blauwverkleuring van huid en slijmvliezen Snel vermoeid na inspanning

hyperventilatie Filmpje met uitleg over hyperventilatie http://www.hyperventilatie.org/site/wat-is-hyperventilatie/23 Hyperventilatie betekent letterlijk teveel (hyper) ademen (ventilatie) Men ademt sneller dan normaal.

Verschijnselen van hyperventilatie Benauwdheid of beklemming op de borst (neiging tot) zuchten of hijgen. Niet goed door kunnen ademen. Duizeligheid of licht gevoel in het hoofd. Neiging om flauw te vallen. Flauwvallen. Tintelingen of een doof gevoel in handen, voeten of lippen. Hartkloppingen. Pijn op de borst of steken in de borst, onwel worden. Wit wegtrekken. Transpireren. Moeheid of krachteloosheid. Beven. Hoofdpijn. Droge mond, misselijkheid, buikpijn. Wazig zien of vlekken voor de ogen. Oorsuizing. Onrustig gevoel of nervositeit. Angst of paniek.

Een hyperventilatieaanval - hoewel medisch gesproken volkomen onschuldig - is meestal een verschrikkelijke, angstaanjagende ervaring. Wie dit overkomt is vaak bang om dood te gaan of bang om gek te worden en raakt in paniek.

Peakflow/spirometrie Vroeger CARA: Chronische Aspecifieke Respiratoire Aandoeningen Nu Astma: kortademigheid Het is een reactie van de luchtwegen op bepaalde prikkels COPD: Chronic Obstructive Pulmonary Disease Chronische obstructieve longziekten →chronische bronchitis →longemfyseem

Allergische prikkels: Stuifmeelkorrels (pollen) Uitwerpselen van huisstofmijt Schimmelsporen Dierlijke huidschilfers Niet – allergische prikkels: Prikkelende gassen (tabaksrook, luchtverontreiniging) Plotselinge temperatuurveranderingen Bepaalde medicijnen (bètablokkers, aspirines en bv. ibuprofen en diclofenac)

Film astma/COPD https://www.longfonds.nl/over-longen/werking-van-de-longen/gezonde-longen https://www.longfonds.nl/over-longen/longziekten-overzicht/astma https://www.longfonds.nl/over-longen/copd/over-copd/wat-is-copd

Wat is Peak Flow (“topstroom”) meter ? Meet de kracht en/of snelheid van je uitademing Peakflow waarden: astma in te delen in verschillende zwaartegraden. Doel peak flow meetingen: Een stabiele piekflow bereiken. Vaststellen van de toestand van je longen en tijdig maatregelen nemen of medicijnen aanpassen.

Astma COPD Vooral onder de 40 jaar Klachtenvrije periodes (benauwdheid, piepende ademhaling, hoesten en opgeven van (taai) slijm) Soms klachten bij inspanning Benauwdheid in de regel goed op te heffen met medicijnen Atopische constitutie (=erfelijke aanleg) Geen of weinig longbeschadiging Vooral boven de 40 jaar Altijd klachten (dagelijks hoesten en veel slijm opgeven, kortademigheid) Altijd benauwd bij inspanning Benauwdheid vaak moeilijk op te heffen; soms zuurstof nodig Roken voornaamste oorzaak Door beschadiging geen rek meer in de longen

Op wereldvlak is COPD momenteel de 12de doodsoorzaak, in de Westerse landen kan dit zelfs oorzaak nummer 3 zijn. Men verwacht echter dat tegen 2020 COPD wereldwijd op nummer 2 zal staan.

Diagnostiek Anamnese: Lichamelijk onderzoek Piekstroommeting (astma) de klachten uitlokkende factoren familie anamnese allergie roken Lichamelijk onderzoek Piekstroommeting (astma) Longfunctieonderzoek/spirometrie (COPD) of bij bepaalde keuringen; o.a. brandweer, duikers Allergietest (astma)

Allergietest (astma?) Doel: Vaststellen op welke stof(fen) de patiënt allergisch reageert Gerichte anamnese Lichamelijk onderzoek Bloedonderzoek: phadiatop/RAST test Verwijzing allergoloog: allergietest om specifieke allergeen op te sporen Diverse onderzoeken: 1: Krasjestest 2: Pleister/plakproef 3: Intracutaan

Onderzoek 1: Krasjestest Met andere naald inkrassen of intracutaan: vloeistof met allergeen wordt direct in de huid gespoten Beide testen 12 allergenen getest Na 20 min. allergische reactie aflezen a.d.h.v. omvang bultje Bloed nader onderzocht op antistoffen tegen bepaald allergeen>nog meer zekerheid aangetoond

Onderzoek 2: Pleister/plakproef Bij huidklachten Aantonen van allergieën, voor stoffen waarmee de huid in contact komt (bv. cosmetica, metaal) Allergeen vermengd met vaseline of crème 26 stoffen getest Afgedekt met pleister 24/48/72 uur beroordeelt Positieve test aangetoond: bij verharde rode plek

Intracutaan

Behandeling: Niet medicamenteuze adviezen: Stoppen met roken Stimuleren van lichaamsbeweging (conditie verbeteren) Bij huisstofmijtallergie—saneren  

Medicamenteuze adviezen Luchtwegverwijders kortwerkend langwerkend Preventief werkende middelen luchtwegbeschermers ontstekingsremmers/corticosteroïden

Astma en COPD zijn belangrijke indicaties voor een griepprik. Bij exacerbaties (=oplevingen) van astma of COPD is soms een stootkuur prednison noodzakelijk.

Piekstroommeting Maximale stroomsnelheid van de uitademinglucht gemeten l/min Stellen diagnose astma, beloop en behandeling Normaalwaarde afhankelijk van leeftijd, lengte en gewicht 3 maal staande blazen De hoogste van de 3 waarden telt Kort en krachtig uit ademen (produceren van een flinke luchtstoot) Piekstroomdagboek (in welke situaties verergert de astma, werken de medicijnen voldoende?) Als de luchtwegen vernauwd zijn, zoals bij astma, is de piekstroom verlaagd, omdat er als het ware niet zo snel kan worden uitgeademd.

Mini Wright

Personal best

Spirometrie Geeft informatie over de longinhoud/vitale longcapaciteit ccm COPD (afwijking zit in de kleinere luchtwegen, longblaasjes) 1 maal staande blazen Laat patiënt uitblazen en spoor patiënt aan om door te gaan met uitblazen tot hij echt niet verder kan Werkwijze afhankelijk van het apparaat, gebruiksaanwijzing en vaak aanvullende scholing nodig Bij uitgebreidere apparaten verschillende waarden te meten; FEV1-FVC-PEF-ratio FEV1/FVC en VC

GOLD classificatie voor COPD Stadia  Karakteristieken 0: risico patiënt Normale Spirometrie Chronische Symptomen (hoesten, sputum productie) 1: Mild COPD FEV1/FVC < 70% FEV1 > of gelijk aan 80% voorspelde waarden Met of Zonder Chronische Symptomen (hoesten, sputum productie) 2: Matig COPD FEV1/FVC < 70% FEV1 tussen 50% en 80% voorspelde waarden Met of Zonder Chronische Symptomen (hoesten, sputum productie) 3: Ernstig COPD FEV1/FVC < 70% FEV1 tussen 30% en 50% voorspelde waarden Met of Zonder Chronische Symptomen (hoesten, sputum productie) 4: Zeer ernstig COPD FEV1/FVC < 70% FEV1 < 30% voorspelde waarden of FEV1 < 50% voorspeld en chronisch longfalen