PCOS Langetermijnrisico’s Prof. M. Dhont UGent PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

PCOS: een continuüm en een enigma Definitie: PCO versus PCOS PCO: echografische bevinding PCOS: PCO en geassocieerde afwijkingen Etiologie genetisch, prenataal, postnataal PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008 Het compromis van de Rotterdam consensus: verschillende fenotypes onder dezelfde noemer Vrouwen met PCO-ovaria en oligo-ovulatie zonder hyperandrogenisme Vrouwen met hyperandrogenisme, anovulatie maar zonder PCO-ovaria Maken deze twee extremen deel uit van het PCO-continuüm? PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Etiologie: een gedeeltelijk enigma 1. Genetische factoren Argumenten pro kandidaatgenen Argumenten pro Ethnische verschillen in prevalentie Familiaal voorkomen Kandidaatgenen Steroïdogenese Androgeenreceptor (aantal CAG-repeats omgekeerd evenredig met de gevoeligheid van de androgeenreceptor)) Insuline receptor PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Etiologie: een gedeeltelijk enigma 2. Prenatale factoren Effect van prenatale blootstelling aan androgenen bij de rhesusaap op ovariële morfologie, de cyclus, hyperandrogenisme en insulineresistentie De Barkerhypothese: IUGR gat gepard met postnatale inhaalgroei, verhoogde IGF1 en DHEAS spiegels PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Etiologie: een gedeeltelijk enigma 3. Postnatale factoren Prepubertaire obesitas, vroegtijdige puberteit, premature adrenarche, laag geboortegewicht (Barkerhypothese!) zijn geassocieerd met een verhoogd risico op PCO-syndroom Life style De pubertaire veranderingen (stijging van groeihormoon enIGF1) brengen het syndroom tot expressie PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Pathofysiologie: wat is het primu movens van de vicieuze PCO-cirkel? Hypothalaam: hoge frequentie GnRH pulses: hoog LH, lager FSH Surrenale axis: activatie door verhoogde gevoeligheid van de hypofyse voor CRF Enzymatisch effect: verhoogde omzetting van androgeenprecursoren tot testosteron Ovarieel: multiple antrale follikels; aangeboren of verworven? Metabool: effect van insuline op de androgeenproductie van thecacellen en productie van SHBG thv de lever PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

PCOS: diverse fenotypes Anovulatie of oligo-ovulatie > verminderde vruchtbaarheid Geassocieerde endocrinopathieën Hyperandrogenisme Obesitas Insuline-resistentie Metabool syndroom PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Historische voorbeelden Links La femme à barbe José de Ribera 1631 Prado, Madrid Rechts Einde 19e eeuw PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008 Het klassieke fenotype PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

HAIR-AN syndroom (Hyper-androgenisme, insuline-resistentie, acanthosis nigricans) Acanthosis nigricans PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Langetermijnrisico’s van PCOS afhankelijk van het fenotype PCO-ovaria bij vrouwen met ovulatoire cycli PCO-ovaria bij vrouwen met oligo-ovulatie PCOS Subklinisch hyperandrogenisme Klinisch hyperandrogenisme Insuline-resistentie zonder obesitas Obesitas én insuline-resistentie PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Onderzoeken om PCO-fenotype te bepalen? Klinisch Lichaamsgewicht, W/H ratio, hirsutisme, bloeddruk, menstrueel patroon Echografisch Ovaria, endometrium Hormonaal: LH, FSH, Prolactine, Testosteron en SHBG, Androsteendion, 17OHP, DHEAS, E2/E21 Metabool: glycemie, insuline, triglyceriden, HDL en LDL, CRP PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Verband PCOS en langetermijneffecten Infertiliteit Anovulatie Hyperandrogenisme Insulineresistentie Obesitas Gekende risicofactoren voor: diabetes, hypertensie, endometriumcarcinoom, ovariumcarcinoom, metabool syndroom PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Glucose intolerantie en Diabetes Prevalentie bij PCOS patiënten significant hoger Glucose intolerantie: 15% tot 35% Diabetes type II: 2% tot 10% Cijfers afhankelijk van ethische en geografische herkomst en diagnoistische criteria voor PCOS PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

PCOS: een risicofactor voor sommige kankers? Endometriumcarcinoom risicofactoren: Obesitas, ononderbroken stimulatie oestrogenen, diabetes Risico op endometriumcarcinoom: X 4 tot 10 Borstkanker Risico onduidelijk; voornamelijk gelinkt aan infertiliteit Ovariumcarcinoom Verhooogd risico(X2 vlg één studie) gelinkt aan infertiliteit voornamelijk bijvrouwen die geen OC hebben gebruikt PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Metabool syndroom: definitie vlg WHO Insulineresistentie Obesitas BMI>30 of WHR>0,85 Dislipidemie Triglyceriden ↑ of HDL ↓ Bloeddruk >140/90 mmHg PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Prevalentie van metabool syndroom bij PCO-patiënten Afhankelijk van de criteria voor metabool syndroom én van PCO Afhankelijk van geografische en ethnische herkomst USA: 45% (BMI 29,8) Italië: 8.9 tot 7% (BMI 27,2) Tsjechië: 1,6% (BMI 24.3!!) PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Oorzaak, gevolg of associatie? Oorzaak? Neen want herstel van ovulatie lost de metabole problemen niet op Gevolg? Neen want meer dan de helft van de PCO-patiënten hebben geen geassocieerde metabole afwijkingen Associatie: metabole veranderingen komen ook voor bij vrouwen zonder PCO maar de combinatie PCO en metabole veranderingen versterken elkaar De meerderheid van PCO-patiënten krijgen op latere leeftijd spontaan een ovulatoire cyclus Wat blijft over van het PCO-syndroom bij de oudere vrouw et ovulatoire cycli en a fortiori na de menopauze? PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Verhoogd risico bij zwangerschap Vroegtijdig miskraam Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapshypertensie Pre-eclampsie Perinatale morbiditeit PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Collateral damage: een link naar de genetische achtergrond De prevalentie van hyperandrogenisme,insulineresistentie en diabetes type II is tweemaal hoger bij ouders, broers en zusters van PCO-patiënten Kinderen van PCO-patiënten hebben hogere androgeenspiegels tijdens de puberteit vergeleken met een controlegroep PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

PCO-syndroom: een kluif voor vele specialismen De paediatrische endocrinoloog De huisarts en algemene gynaecoloog De laparoscopist De fertiliteitspecialist De endocrinoloog De diëtiste en life style counselors De estheticienne PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Behandeling: afhankelijk van fenotype en symptomen Anovulatie en kinderwens Anovulatie zonder kindewens Acne en hirsutisme Obesitas Metabool syndroom PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008

Besluit: ‘what remains to be done’ Pathofysiologie en etiologie van de verschillende fenotypes van het PCO-syndroom Evidence based criteria voor diagnose en langetermijn behandeling Effect van life style veranderingen Plaats van metformin De natuurlijke evolutie van PCO en documentatie van morbiditeit en mortaliteit (risk factors ≠ bewezen morbiditeit en mortaliteit) Preventie PCOS Langetermijnrisico's PUS 22-10-2008