Psychoactieve medicatie & ouderen Prof. dr. Mirko Petrovic Laurine Peeters

Enkele inleidende cijfers In België verblijft 1.4% van de bevolking (=8% van de 65- plussers en 42% van de 85-plussers) in woonzorgcentra Meer dan 5.6% van de publieke uitgaven voor geneesmiddelen worden gegenereerd door bewoners van WZC WZC-bewoners gebruiken gemiddeld 8 (0-22) geneesmiddelen waarvan 7 chronisch (> 3 maanden) KCE reports 47 A (D/2006/10.273/61) NVSM directie studiedienst, 2013

Enkele inleidende cijfers Het hoogste gebruik werd vastgesteld voor psychofarmaca (79%) Van alle WZC-bewoners gebruikte 54% slaap- en kalmeermiddelen, 40% antidepressiva en 33% antipsychotica Azermai M, Elseviers M, Petrovic M et al. Hum Psychopharmacol. 2011; 26:12-20.

Antipsychotica Slaapmedicatie Antidepressiva Psychofarmaca Antipsychotica Slaapmedicatie Antidepressiva

Dingen zien of horen die er niet zijn Antipsychotica WAAROM? NADELEN? Extra suf voelen Net onrustig en verward reageren op deze medicatie Soms sneller sterven wanneer personen dementie hebben Dingen zien of horen die er niet zijn Angst en verwardheid Roepen of ronddwalen

Antipsychotica Slaapmedicatie Antidepressiva Psychofarmaca Antipsychotica Slaapmedicatie Antidepressiva

Slaap- en angst medicatie

Slaap- en angst medicatie NADELEN Werken maar 2 tot 4 weken Daarna worden je hersenen eraan gewoon/‘verslaafd’ Sneller inslapen, MAAR ook sneller wakker DUS: Kwaliteit van slaap is slechter! Suf voelen overdag Sneller vallen Geheugen minder goed …

Antipsychotica Slaapmedicatie Antidepressiva Psychofarmaca Antipsychotica Slaapmedicatie Antidepressiva

Antidepressiva WAAROM ? Stemming verbeteren Niet over somberheid heen geraken  depressie Maar: enkel aangeraden bij ernstige depressie! DUS NIET: rouw, aanpassen aan verblijf in WZC… Hier beter eerst psychologische begeleiding NADELEN ? Bijwerkingen (zoals hartkloppingen, wazig zien, hoofdpijn,…) Invloed op werking andere geneesmiddelen

Daarom: Project psychofarmaca Start van ‘Project psychofarmaca’ in WZC Leiehome Er was eens …. WZC Leiehome anno 2013 Meting psychofarmaca-gebruik door CRA dr. Hans Warie Ongeveer 8 pillen per bewoner! TE VEEL! Mondeling toelichten waarom zo veel medicatie niet goed is bij ouderen: - Ongewenste bijwerkingen (bv. nierfalen, vertraagde maag en lever, obstipatie,…) - Verslaving

Project psychofarmaca Doelstellingen project psychofarmaca Efficiënter en effectiever beleid en gebruik van psychofarmaca bij ouderen in WZC Doelmatig gebruik PFA Daling kost PFA Daling valincidenten Sensibilisatie betrokken partijen Niet-medicamenteuze benadering Verandering op beleidsniveau Verspreiden wetenschappelijke info

Hoe het allemaal begon … 2013-2015 ‘Project Psychofarmaca’ Gericht op 1 WZC, namelijk Leiehome – Drongen Vorming aan alle medewerkers bij aanvang Afbouw psychofarmaca Van 72% naar 48% gebruik! Vergelijkende studie met 1 ander WZC Belang van projecttrekkers voor succes! Betekenisvolle activiteiten

Richtlijnen Hier eventueel pauze geven!

Betekenisvolle activiteiten De Betekenisvolle Activiteiten Methode (BAM) Ontwikkeld vanuit Artevelde Hogeschool Gent (prof. dr. Patricia De Vriendt) Doel binnen project: Alternatief bieden bij afbouw van psychofarmaca Voorkomen van opstart psychofarmaca door verhogen levenskwaliteit bewoners

Betekenisvolle activiteiten Hoe ? Aanbod door WZC Vraag van bewoner

Betekenisvolle activiteiten Aanpak ? Vragenlijsten afnemen bij aantal bewoners Doel: hun wensen in kaart brengen hun bevindingen over het huidige aanbod bekomen het aanbod meer afstemmen op hun wensen

Project psychofarmaca 2013-2015 ‘Project Psychofarmaca’ 2016-2017 ‘Samen op weg naar minder’ Gericht op 1 WZC, namelijk Leiehome – Drongen Vorming aan alle medewerkers bij aanvang Afbouw psychofarmaca Van 72% naar 49% gebruik! Vergelijkende studie met 1 ander WZC Belang van projecttrekkers voor succes! Betekenisvolle activiteiten Gericht op 5 WZC – ‘pilots’ Draaiboek met faseverloop Alle ‘succeselementen’ van Leiehome gebundeld Voorbereidingsfase Informatiefase Realisatiefase Evaluatiefase

Resultaten pilootproject: Evolutie gebruik van geneesmiddelen Totaal gebruik Chronisch gebruik

Resultaten pilootproject: Evolutie chronisch psychofarmacagebruik % Chronische gebruikers psychofarmaca

Resultaten pilootproject: Evolutie cocktailgebruik

Resultaten pilootproject: Evolutie benzodiazepines

Resultaten pilootproject: Evolutie antidepressiva

Resultaten pilootproject: Evolutie antipsychotica

Wat levert het project op? Betere mobiliteit – minder valrisico Een beeld zegt meer dan 1000 woorden… Marcel De Keyser: Medicatie bij opname: 20 mg Citalopram 3 mg Bromazepam Stapfilmpje 1 Na afbouw van beide producten Stapfilmpje 2

Wat levert het project op? Opnieuw een betekenisvol leven Voorafgaand: Redomex 0,5 mg Lorazepam Piano op kamer: Redomex STOP 6 maanden later: Lorazepam ook STOP

Wat levert het project op? Minder depressieve klachten Gaandeweg doorheen opname, bij opstart fietsen: GDS-score: 0/15 Medicatie: Quetiapin Lorazepam Sertraline Afbouw wordt overwogen Mirtazapine Bij opname: GDS-score: 8/15 Medicatie: Quetiapin Lorazepam Sertraline Mirtazapine

Wat levert het project op? Preventie van opstart PFA Rode lintjes bij dwaalgedrag Observatie, turven en opvolging bij roepgedrag Belevingsgericht werken

Wat levert het project op? En ook nog: Verbeterde registraties Betrokkenheid medewerkers Verhoogde jobtevredenheid …

Tot slot: Hindernissen bij afbouw Drempels: vnl. bij beslissingsbekwame bewoners: Invloed leeftijd: routines, rituelen, vertrouwdheid, star t.a.v. verandering Overtuiging dat het ‘toch geen zin meer heeft’ ↔ meer kwaliteit van leven, alerter, fitter, minder vallen, betere slaap,… Gebrek aan kennis PFA en risico’s: vormingen, individuele gesprekken, krantje, folder Psychologische component: verslaving Familie/partner: wantrouwig t.o.v. afbouw, negatieve invloed Intensieve opvolging én begeleiding noodzakelijk !

Vragen ???