Vorige keer: Hoe weten we dit allemaal? Wordt alles steeds complexer?

Drempel 1 13.8mrd Vandaag: Inhoud van het heelal Vorm van het heelal, iig uitdijing Drempel 1 13.8mrd

Big Bang kort: Eerst singulariteit, er was nog geen ruimte Freakshow natuurkunde eerste seconde(n) Ontstaan van ruimte, tijd, energie, materie (en natuurwetten?) Uitdijing vd ruimte begint Geen knal, eerder uitdijing!!!

Tijdskaart so far Eerst ruimte, dan inflatie, dan kosmische achtergrondstraling/ transparantie, dan donker, dan sterren

“ruimte”? Interstellaire ruimte Geen geluid gewichtloosheid Zeer koud, bijna -273,15 Zeer, zeer leeg: gemiddeld 10 atomen/cm3 (aarde: lucht op zeeniveau 30 mrd*mrd/cm3) Expandeert, zet uit, (rijzende krentenbol) Koelt af en wordt extreem ijl door entropie Ontstond bij oerknal en is dynamisch Wellicht extreem jong en nog lange weg te gaan

De 4 fundamentele natuurkrachten Zwaartekracht Electromagnetisme Zwakke kernkracht Sterke kernkracht

Materiële bestandsdelen id ruimte hemellichamen, komen en verdwijnen: sterren, zwarte gaten, gaswolken, planeten, manen, meteorieten, etc Sterrenstelsels clusters Super clusters Muren 5% waarneembare materie 98% daarvan = waterstof + helium 23% donkere materie 72% donkere energie

2. Vorm van het heelal? Zet iig uit! Einstein vs Lemaitre Statisch vs dynamisch Lemaitre wint, vindt ook Einstein later

Relativiteitstheorie, ruimtetijd, e=mc2 zwaartekracht, etc. Niet: donkere materie, big bang!, exo-planeten, kwantumwereld etc.

? ? 1900 Heelal is Melkweg Daarin gekke “nevels” Heelal nog statisch maar wordt dynamisch: Vesto Slipher Ontdekt Mbv dopplereffect licht: roodverschuiving dat alle! nevels zich van ons af bewegen. ? ? Hubble ontdekt dat Andromeda buiten!! mw is. Het heelal is dus Veel en Veel groter. Ontdekt dat hoe verder melkweg is hoe sneller Die “van ons af beweegt” (uitdijing ruimte zelf)

Einstein vs Lemaitre Statisch vs dynamisch Lemaitre wint, vindt ook Einstein

Ruimte zet uit maar ... Andromeda komt dichterbij met 100km/s? Expansie vs zwaartekracht

Drempel 1 13.8mrd Dus vandaag: Inhoud van het heelal Vorm van het heelal, iig uitdijing Drempel 1 13.8mrd

Quiz Big Bang

Juist of onjuist? De ingrediënten en goldilocks-voorwaarden van de Big Bang zijn bekend. Onjuist, we kunnen slechts speculeren.

Juist of onjuist? 2. De oerknal is meer een plotselinge uitdijing dan een knal. Juist, het is het plotseling uitdijen van het universum vanuit een oneindig klein punt (een singulariteit).

3. Slechts 5% van de materie in het heelal is ons bekend 3. Slechts 5% van de materie in het heelal is ons bekend. Donkere materie en donkere energie vormen de 95% totaal onbekende rest.

3. Slechts 5% van de materie in het heelal is ons bekend 3. Slechts 5% van de materie in het heelal is ons bekend. Donkere materie en donkere energie vormen de 95% totaal onbekende rest. juist

4. In de “interstelaire ruimte” is geluid zeer zeldzaam, het is er alleen bij exploderende sterren.

4. In de “interstelaire ruimte” is geluid zeer zeldzaam, het is er alleen bij exploderende sterren. Onjuist, geluid is trilling in lucht. In de interstellaire ruimte is geen lucht (want geen dampkring)

5. Het heelal als geheel is zo goed als leeg (vacuum) en daardoor qua temperatuur zo goed als bij het absolute nulpunt van 273,15C

5. Het heelal als geheel is zo goed als leeg (vacuum) en daardoor qua temperatuur zo goed als bij het absolute nulpunt van 273,15C Juist, de gemiddelde “atoomdichtheid” is zo goed als nul, er is dus ontelbaar meer ruimte dan inhoud. Door leegheid wordt het koud, extreme leegheid is extreem koud.

6. Het heelal als geheel is sneller uitgedijdt dan de lichtsnelheid maar volgens Einstein kan er niets sneller zijn dan de lichtsnelheid.

6. Het heelal als geheel is sneller uitgedijd dan de lichtsnelheid 6. Het heelal als geheel is sneller uitgedijd dan de lichtsnelheid. Klopt. Het heelal als geheel is dus groter dan 13.8 x de lichtsnelheid. De uitdijing is bovendien niet constant! (denk aan inflatietheorie). Niets is sneller dan de lichtsnelheid … behalve de uitdijing van ruimte zelf, in het begin!!