Tekenen in zicht DEEL 2 HOOFDSTUK 2 Structuur DAL/RvP 2014

H 2.2 Structuur structuur decoratie vormdoorbrekende versieringen stofuitdrukking decoratie voor de sier vormversterkende versieringen structuur en materiaal functionele decoraties Wiener Secession/art deco structuur en techniek patronen Escher herhaling organische versieringen ritme geometrische versieringen

H 2.2 Structuur STRUCTUUR De buitenkant van een voorwerp, dier of mens kan er glad, ruw, pukkelig of rimpelig uitzien. Die buitenkant heeft een bepaalde structuur. Er zijn heel veel verschillende soorten structuren. Kijk maar naar de ribbelstructuur van de autoband en de bobbeltjesstructuur van de zee-egel.

H 2.2 Structuur STOFUITDRUKKING De dolfijnen op de afbeelding zien er veel gladder uit dan de zeesterren. Je kunt aan de structuur van de dieren zien, hoe ze aanvoelen. Dat noem je stofuitdrukking. De stofuitdrukking van een zeester is totaal anders dan die van een zeehond.

H 2.2 Structuur STRUCTUUR EN MATERIAAL Als je getekende vormen of kleuren telkens laat terugkomen in je tekening, ontstaat er een bepaalde structuur. Je kunt hier allerlei materialen voor gebruiken. Die materialen leveren verschillende structuren op. Kijk maar naar de geschilderd structuur van Karel Appel en Jackson Pollock hiernaast. De structuren van Keith Haring zien er veel strakker uit, doordat die heel precies met een penseel en stift getekend zijn. Karel Appel Keith Haring Jackson Pollock

H 2.2 Structuur STRUCTUUR EN TECHNIEK Structuren die je tekent met behulp van een liniaal en passer maken een veel stijvere indruk dan structuren die uit de vrije hand zijn getekend. En het is een heel verschil of je structuren tekent op nat papier of op droog papier. De techniek speelt daarom een grote rol bij het tekenen of schilderen van structuren. Jean Dubuffet Dubuffet Vasarely

H 2.2 Structuur HERHALING Structuren bestaan uit vormen of kleuren die telkens terugkomen en met elkaar een eenheid vormen. De ruitvormen worden heel vaak herhaald. Daardoor is de structuur in deze tekening heel duidelijk zichtbaar. Hoe vaker en regelmatiger bepaalde kleuren en herhaald worden, hoe meer eenheid er in een structuur ontstaat.

H 2.2 Structuur RITMISCHE STRUCTUUR Vormen en kleuren kunnen op verschillende manieren herhaald worden. Door ze bijvoorbeeld heel netjes naast of boven elkaar te plaatsen. Zo ontstaat er een statische (stijve) structuur. Of door ze zo te plaatsen dat er een bepaalde beweging ontstaat. Dan krijg je een ritmische structuur. Een ritmische structuur komt net zo dynamisch (beweeglijk) over als ritmische muziek. Andy Warhol Audrey Flack: Autumn sky Jean Dubuffet

H 2.2 Structuur DECORATIE Structuren worden vaak toegepast als versiering of decoratie. Kijk maar eens behangontwerpen, kleding en gebruiksvoorwerpen. De variatie in structuren is enorm: stippen, strepen, sterren, vierkantjes, driehoekjes, enz.

H 2.2 Structuur VOOR DE SIER Decoraties kunnen kale muren en saaie dingen opvrolijken of aantrekkelijk maken. Zonder die versieringen zou het maar een duffe boel zijn. Je kunt soms aan de versieringen zien waar iemand van houdt en wat voor smaak hij of zij heeft.

H 2.2 Structuur DECORATIE MET EEN BEDOELING In sommige gevallen hebben decoraties ook een bepaalde functie of bedoeling. Denk maar aan de versieringen op de kleding van militairen, motorrijders of sporters. Een kijk eens naar de snoepreclame ’s. Je zou er gewoon trek in krijgen.

H 2.2 Structuur PATRONEN De decoratie op behang, kaftpapier of vloerbedekking bestaat uit vormen en kleuren die telkens in het ontwerp terugkomen.

H 2.2 Structuur VORMVERSTERKENDE VERSIERINGEN De decoratie van de trein is aangepast aan de vorm van de trein. De versiering gaat met de vorm van de trein mee. Hierdoor wordt de gestroomlijnde vorm van de trein nog meer benadrukt of versterkt. Versieringen die de vorm van de ondergrond versterken, noem je vormversterkende versieringen. Hotel Zaandam

H 2.2 Structuur VORMDOORBREKENDE VERSIERINGEN Decoraties kunnen ook tegen de vorm van de ondergrond ingaan. Kijk maar naar de voorbeelden op deze pagina. De versieringen lopen door, gaan gewoon de hoek om. De versieringen doorbreken de hoekige vormen van de gevels . Bij de auto zie je door de versiering niet meer waar de deuren beginnen of eindigen. Motorkap en zijpaneel lijken één geheel. Een versiering die de vorm van de ondergrond doorbreekt, noem je vormdoorbrekende versiering.

H 2.2 Structuur UIT DE KUNST EEN RITMISCH DECORATIE In dit affiche zijn verschillende structuren toegepast: driehoeken, v-vormige figuurtjes, golven, bloemmotieven en boogjes. Door de ritmische herhaling van de vormen en kleuren maakt de voorstelling een beweeglijke indruk. Behalve geometrische vormen en versieringen zijn er op deze poster bloemen te zien die organisch van vorm zijn. Door de tegenstelling tussen de ronde en de puntige vormen ontstaat een zekere spanning. Daardoor komt de symmetrische compositie niet saai over. Dit affiche vertoont de kenmerken van Art Deco (1910-1940). Kenmerkend voor deze decoratieve stijl zijn de geometrische vormen en versieringen. Adolphe Mouron Cassandre: Affiche, 1927 Ferdinand Andri: Affiche, 1906

H 2.2 Structuur UIT DE KUNST RUITERS OP EEN RIJTJE De ruiters op dit ontwerp van Escher passen in elkaar als stukjes in een legpuzzel. Je vraagt je eigenlijk af wat nu precies de voorgrond is en wat de achtergrond. De donkere ruiters te paard zijn het spiegelbeeld van de licht gekleurde ruiters. Verder hebben ze precies dezelfde vorm. Deze in elkaar passende vormen kunnen eindeloos herhaald worden. Je zou met dit motief een hele muur kunnen versieren. Door de regelmatige afwisseling van holle en bolle vormen is een ritmisch patroon ontstaan. M.C.Escher: Ruiter, 1946

H 2.2 Structuur UIT DE KUNST EEN DROOM VOL DECORATIES Als je naar deze poster kijkt, is het net alsof je droomt. Kijk maar naar al die sterren, de overdadige versieringen, de bloemenzee en het sprookjeskasteel onder de appel. De bezwerende gebaren van de waarzegster of de tovenares versterken het surrealistische effect. De kunstenaars van het surrealisme (vanaf 1924) schilderen wonderlijke taferelen, die net echt lijken. Linksonder kun je met een beetje inspanning de titel van de poster ontdekken: ‘A is for Apple’. De letters vallen bijna niet op. Dat komt doordat de vormen, kleuren en decoraties van de letters overeenkomen met de rest van de poster. Kunstenaarsechtpaar ‘The Fool’: A is for Apple, 1967 Salvador Dali: Persistence of Memory, 1931

Dazzle Painting

M.C. Escher vissen

Salvador Dali: Persistence of Memory, 1931