Literatuurgeschiedenis cursus 8 p. 76-94 havo www.mevrouwzus.wordpress.com

Literatuur van middeleeuwen tot en met zeventiende eeuw www.mevrouwzus.wordpress.com

mogelijke vragen Tekstfragmenten/gedichten + vragen (kennis toepassen); Wat is? Noem kenmerken van… (begrippen leren) Koppel titels aan schrijvers. www.mevrouwzus.wordpress.com

Historische achtergronden www.mevrouwzus.wordpress.com

tijdbalk Willem: Van den Vos Reynaerde (ca.1260) Erasmus: Lof der zotheid (begin 16e eeuw) P.C. Hooft en Samuel Coster: Warenar (1617) Bredero: Spaanschen Brabander (1618) Joost van den Vondel: Gysbrecght van Aemstel (1638) www.mevrouwzus.wordpress.com

literatuurgeschiedenis Als lezer probeer je die oude verhalen te begrijpen zoals ze voor het oorspronkelijke publiek bedoeld zijn. www.mevrouwzus.wordpress.com

1.1 De Nederlanden 500-1500: de Middeleeuwen veel onrust na de val van het West-Romeinse rijk Karel de Grote de Nederlanden of de Lage Landen (17 afzonderlijke gewesten) streektaalvarianten van Middelnederlands www.mevrouwzus.wordpress.com

1.2 De macht van de rooms-katholieke kerk geestelijke letterkunde roept op tot christelijk leven en draagt het ware geloof uit Marialegende: een tekst geschreven ter ere van Maria. Bijvoorbeeld Beatrijs www.mevrouwzus.wordpress.com

1.3 Feodale maatschappij De kern van feodaliteit was de band van trouw en dienst tussen vrije mannen (leenmannen) en hun adellijke heer agrarische maatschappij ridders eer, eercultuur hoofsheid: gedragsregels - het belang van beschaafd gedrag en zelfbeheersing www.mevrouwzus.wordpress.com

1.4 De hervorming hervorming door onvrede over misstanden in de rooms-katholieke kerk en de macht van de geestelijkheid in kerk en maatschappij Maarten Luther Johannes Calvijn snel verspreid door de drukpers en de uitvinding van de boekdrukkunst www.mevrouwzus.wordpress.com

1.5 De Tachtigjarige Oorlog en het ontstaan van de Republiek Karel V (begin 16e eeuw) – heer van de Nederlanden en koning van Spanje absolutistische heerschappij Filips II (1555) geloofsvervolging Willem van Oranje beeldenstorm – Nederlandse opstand of Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) www.mevrouwzus.wordpress.com

1.5 De Tachtigjarige Oorlog en het ontstaan van de Republiek Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden Vrede van Münster strijdliederen Het Wilhelmus staat in een bundeling van strijdliederen Een nieu Geusen Lieden Boecxken(1581) www.mevrouwzus.wordpress.com

1.6 Steden en handel handel en productie van goederen ontdekkingsreizen regentenfamilies de Gouden Eeuw is eigenlijk alleen van toepassing op deze welvarende groep www.mevrouwzus.wordpress.com

Culturele achtergronden www.mevrouwzus.wordpress.com

2.1 Middeleeuwse kunst symboliek: alledaagse personen, kleuren, getallen, verschijnselen of dingen staan symbool voor iets anders, ‘hogers’ bijvoorbeeld het schilderij De Marskramer van Jheronimus Bosch in opdracht mecenas = opdrachtgever met een les www.mevrouwzus.wordpress.com

2.2 Humanisme middeleeuwen theocentrisch (op God gericht) nu antropocentrisch (op de mens gericht) Erasmus: Lof der zotheid www.mevrouwzus.wordpress.com

2.3 Renaissance renaissance = wedergeboorte: de klassieke oudheid in kunst en literatuur doen herleven en navolgen architectuur Pantheon en Colosseum in Rome – overblijfselen van klassieke gebouwen Vitruvius (Romein): de Architectura – symmetrie en proportie (verhouding) in de bouwkunst schilderkunst – perspectief herontdekken van de klassieke godenwereld en mythologie renaissancekunst was voor een elite van kenners www.mevrouwzus.wordpress.com

2.4 Burgerlijke cultuur en kunst in de Republiek de burgerij was opdrachtgever voor kunstenaars twee functies: om de burgerlijke en stedelijke identiteit te tonen om burgerlijke normen en waarden te propageren www.mevrouwzus.wordpress.com

2.4 Burgerlijke cultuur en kunst in de Republiek schuttersstuk (groepsportret) bijvoorbeeld De nachtwacht van Rembrandt een symbolische uitbeelding van de macht van Amsterdam genreschilderijen (gebeurtenissen uit het dagelijkse leven) opvoedende bedoeling door foutief gedrag te bespotten bijvoorbeeld Het vrolijke huisgezin van Jan Steen www.mevrouwzus.wordpress.com

Literaire ontwikkelingen www.mevrouwzus.wordpress.com

3.1 Schrijver en publiek middeleeuwen boekdrukkunst vermaken en leren voorleescultuur rijm De Republiek naam, kennis van leven en persoonlijkheid opvoedkundige rol Abele spelen: Esmoreit, Gloriant, Lanseloet van Denemerken www.mevrouwzus.wordpress.com

3.2 Ridderroman lessen Karel de Grote Koning Arthur en zijn ridders helden die strijden voor het goede www.mevrouwzus.wordpress.com

3.3 Dierverhaal Van den vos Reynaerde schrijver Willem dierverhaal dieren als mensen parodie www.mevrouwzus.wordpress.com

3.4 Liederen zangcultuur Galathea, zie de dag komt aan van Hooft www.mevrouwzus.wordpress.com

3.5 Toneel in de middeleeuwen abele spelen (wereldlijk toneelstuk gevolgd door een sotternie) Esmoreit Gloriant Lanseloet van Denemerken Vanden winter ende somer sotternie (kort komisch stuk) nadruk op liefde tussen man en vrouw binnen het huwelijk www.mevrouwzus.wordpress.com

(toneel)ontwikkelingen na de Middeleeuwen rederijkerskamers verenigingen waarin men literatuur beoefende en toneel (vooral kluchten) speelde rederijkers dichters opiniërende rol technisch vakmanschap Bredero en Hooft begonnen hun loopbaan als rederijker Bredero: Klucht van de koe www.mevrouwzus.wordpress.com

2. Nederduytsche Academie opgericht door Samuel Coster in 1617 renaissancetoneel in volkstaal Hooft & Coster: Warenar Bredero: Spaanschen Brabander www.mevrouwzus.wordpress.com

3. Amsterdamse Schouwburg bouw Amsterdamse Schouwburg in 1637 Joost van den Vondel: Gysbrecht van Aemstel toneel (vooral tragedies) in schouwburgen www.mevrouwzus.wordpress.com

Renaissancetoneel rederijkerstoneel vertelde duidelijke lessen Renaissancetoneel toonde bepaald gedrag spiegel opiniërend doel www.mevrouwzus.wordpress.com

ernstig toneel (tragedie) de ondergang van hooggeplaatste helden in vijf bedrijven verheven taalgebruik onderwerp ontleend aan de oudheid, de geschiedenis of de bijbel www.mevrouwzus.wordpress.com

komisch toneel (komedie en klucht) herkenbare typen (gewone burgers) en gedrag worden bespot geen helden maar gewonde burgers of mensen uit lagere kringen lessen overbrengen Kluchten: personages zijn voorspelbare figuren (domme boeren) over bedrog of overspel bijvoorbeeld De klucht van de koe van Bredero www.mevrouwzus.wordpress.com

Warenar renaissancekomedie gaat terug op voorbeelden uit de oudheid de bron is een Romeinse komedie personages hebben vaste eigenschap Warnar = ware nar = echte gek www.mevrouwzus.wordpress.com

www.mevrouwzus.wordpress.com