Vandaag les3 Vorige: inleiding – Big Bang Big bang Heelal als geheel Wanneer, Daarvoor, Wat, Waarom en ... Waar Heelal als geheel Bestanddelen, eigenschappen, toekomst, grootte, vorm, mysteries Volgende: Sterrenkunde1

1. Big Bang 13.8-13.6mrd

Wanneer BB 13.7 / 13.8 mrd jaar geleden Hoe weten we dat? Dopplerrood/uitdijing wmap 1965 verdeling vd elementen

Voor de BB Laika, eerste dier rond aarde, 1957, Rusland, Spoetnik2, meisje

Wat singulariteit Freakshow natuurkunde eerste seconde(n) Ontstaan van ruimte, tijd, energie, materie (en natuurwetten?) Uitdijing vd ruimte begint Waterstof en Helium ontstaan (98%) Samenklontering begint Geen knal, eerder uitdijing!!!

Wat? Plasma (oranje heelal) >380.000 jr ... Wmap Kosmische achtergrond straling! 1965 Penzias, Wilson, per ongeluk cbr ontdekt, Nobelprijs

WMAP … De doorbraak van de “laatste jaren” Wilkinson Microwave Anisotropy Probe

Waarom/door BB

Ehh ... waar BB? Overal! Ruimte ontstond Rmte groeide onmiddellijk en overal Jij gek nu? Oerknal is 4D wij 3D Alleen wiskundig te “vatten”: Einstein Nee Ja

Heelal als geheel Heelal als geheel

bestandddelen Sterren Sterrenstelsels clusters Super clusters Muren 5% materie 23% donkere materie 72% donkere energie

“ruimte” Interplanetaire ruime Geen geluid gewichtloosheid Zeer koud Zeer donker met al die sterren? 10 atomen/cm3 lucht op zeenivo 30 mrd*mrd/cm3

4 fundamentel natuurkrachten Zwaartekracht Electromagnetisme Zwakke kernkracht Sterke kernkracht

5 fasen heelal Primordial ?-n<5 Sterren 6<n<14 Degeneratie 15<n<39 Zwarte gaten 40<n<100 Donker n>101

Mysteries Voor BB? Veroorzaker BB? Multiversum Op hoeveel plekken leven Materie 5% maar de rest dan? Zwaartekracht vs EM/ZK/SK Snaartheorie Dingen waarvan we weten dat we ze niet weten Dingen waarvan we niet weten dat we ze niet weten

Quiz Big Bang

Juist of onjuist? De ingrediënten en goldilocks-voorwaarden van de Big Bang zijn bekend. Onjuist, we kunnen slechts speculeren.

Juist of onjuist? Tot op de dag van vandaag weten we niet wat de oerknal heeft veroorzaakt. Juist, we weten alleen zeker dát het heeft plaatsgevonden.

Juist of onjuist? 3. De oerknal is meer een plotselinge uitdijing dan een knal. Juist, het is het plotseling uitdijen van het universum vanuit een oneindig klein punt (een singulariteit).

Juist of onjuist? Waterstof en calcium zijn de twee elementen die tijdens de oerknal zijn ontstaan. Onjuist, waterstof en helium

Juist of onjuist? 5. De kosmische achtergrondstraling heeft voor 99% aangetoond dat de Big Bang heeft bestaan. Juist

Juist of onjuist? 6. De ontdekking van de theorie over kosmische achtergrondstraling kan worden gezien als een van de belangrijkste ontdekkingen uit de 20e eeuw. Juist

Juist of onjuist? 7. The Big Bang theory geeft een verklaring voor het ontstaan van alles. Onjuist, de theorie geeft een beschrijving van wat er precies gebeurde na de oerknal.

Juist of onjuist? 8. Doordat het heelal uitdijt worden ook wij als mens steeds ietsje groter Onjuist, de ruimte en afstand tussen de melkwegen wordt groter, de melkweg zelf waarin wij leven niet.

Juist of onjuist? 9. We weten waar de oerknal is ontstaan. Onjuist

Juist of onjuist? 10. Onze eigen zon zien we eigenlijk in het verleden. Juist

11. Slechts 5% van de materie in het heelal is ons bekend 11. Slechts 5% van de materie in het heelal is ons bekend. Donkere materie en donkere energie vormen de 95% totaal onbekende rest.

11. Slechts 5% van de materie in het heelal is ons bekend 11. Slechts 5% van de materie in het heelal is ons bekend. Donkere materie en donkere energie vormen de 95% totaal onbekende rest. juist

12. In de “interstelaire ruimte” is geluid zeer zeldzaam, het is er alleen bij exploderende sterren.

12. In de “interstelaire ruimte” is geluid zeer zeldzaam, het is er alleen bij exploderende sterren. Onjuist, geluid is trilling in lucht. In de interstellaire ruimte is geen lucht (want geen dampkring)

13. Het heelal als geheel is zo goed als leeg (vacuum) en daardoor qua temperatuur zo goed als bij het absolute nulpunt van 273,15C

13. Het heelal als geheel is zo goed als leeg (vacuum) en daardoor qua temperatuur zo goed als bij het absolute nulpunt van 273,15C Juist, de gemiddelde “atoomdichtheid” is zo goed als nul, er is dus ontelbaar meer ruimte dan inhoud. Door leegheid wordt het koud, extreme leegheid is extreem koud.

14. Het heelal als geheel is sneller uitgedijdt dan de lichtsnelheid maar volgens Einstein kan er niets sneller zijn dan de lichtsnelheid.

14. Het heelal als geheel is sneller uitgedijd dan de lichtsnelheid 14. Het heelal als geheel is sneller uitgedijd dan de lichtsnelheid. Klopt. Het heelal als geheel is dus groter dan 13.8 x de lichtsnelheid. De uitdijing is bovendien niet constant! (denk aan inflatietheorie). Niets is sneller dan de lichtsnelheid … behalve de uitdijing van ruimte zelf. Freaky!!

15. De theorie van het multiversum krijgt steeds meer aanhangers.

15. De theorie van het multiversum krijgt steeds meer aanhangers 15. De theorie van het multiversum krijgt steeds meer aanhangers. Klopt, de natuurkundige wetten laten dit toe, mn die van de kwantumtheorie. De snaartheorie biedt ook ruimte voor het multiversum. Wetenschappers weten het niet maar neigen er steeds meer naar.

Vandaag les3 Vorige: inleiding – Big Bang Big bang Heelal als geheel Wanneer, Daarvoor, Wat, Waarom en ... Waar Heelal als geheel Bestanddelen, eigenschappen, toekomst, grootte, vorm, mysteries Volgende: Sterrenkunde2