Evaluatie pilot Tweetalig Primair Onderwijs Startmeting schooljaar 2014/15 Geert Driessen | Evelien Krikhaar | Rick de Graaff Sharon Unsworth | Bianca Leest | Karien Coppens Janice Wierenga Januari 2016

Wat we hier presenteren Doelen, aanpak, en kenmerken van de deelnemende scholen en leerlingen Toetsresultaten leerlingen (Engels en Nederlands) Achtergrondkenmerken leerlingen en ouders (incl. attitude en blootstelling) Vormgeving tpo Leerkrachtkenmerken en lesobervaties tpo Deelonderzoek Fries Tot slot …

Doelen, aanpak & steekproef Bianca Leest & Karien Coppens Doelen, aanpak & steekproef

FoTo Flankerend onderzoek Tweetalig primair onderwijs Hoofdvragen: op welke wijze wordt vormgegeven aan tpo? wat is het effect van tpo op de Engelse en Nederlandse taalvaardigheid?

Onderzoeksvragen 1. Wat zijn de effecten van tpo op de vaardigheid in de vreemde taal en het Nederlands? Welke verschillen zijn er op relevante deelvaardigheden tussen leerlingen die tpo volgen en leerlingen die dat niet doen? 2. Hoe ontwikkelen de verschillende deelvaardigheden van de vreemde taal zich over de tijd? SU: Door Karien?

Onderzoeksvragen 3. Wat is het effect van tpo op de reken-vaardigheid? 4. Op welke wijze wordt op de scholen vormgegven aan tpo (opzet, toegankelijkheid, intensiteit en didactische en talige vaardigheden van leerkrachten)? 5. Wat zijn de attitudes van leerlingen, ouders, leerkrachten, schoolleiders en bestuurders ten aanzien van tpo? SU: Door Karien?

Aanpak: wie en wanneer Wanneer? Wie? Groep 1 (voorjaar 2015) tpo – vvto – eibo Leerlingen - Ouders - Leerkrachten - Coördinatoren

T=test; V=vragenlijst; O=observatie-instrument / E=Experimentele scholen; V=VTTO-scholen; Z=scholen zonder Engels  Bij wie Wat Vorm 2015 groep 1 2017 groep 3 2019 groep 5 Leerlingen Receptieve taak vocabulaire en grammatica Engels T EVZ Productieve taak vocabulaire en grammatica Engels en narratieve taak   EV Taal voor Kleuters Rekenen voor Kleuters Spelling, woordenschat, begrijpend lezen en technisch lezen Rekenen/wiskunde Attitude V Ouders Achtergrondkenmerken Attitude, blootstelling Leerkrachten Opleiding, ervaring en attitude Engels E Zelfinschatting Engels Receptieve vocabulaire Engels Observaties O TPO-coördinatoren Organisatie en vormgeving

Startmeting (voorjaar 2015) Leerlingen Engels – receptieve vaardigheden Woordenschat (PPVT-4) Grammatica (TROG-2) Nederlandse taal en rekenen Cito Taal voor kleuters Cito Rekenen voor kleuters

Startmeting (voorjaar 2015) Ouders Vragenlijst Achtergrondkenmerken Attitude en blootstelling (exposure) Leerkrachten Lesobservaties Vragenlijst en test taalvaardigheid Interview opleiding, ervaring en attitude

Steekproef scholen Experimentele groep 12 tpo-pilot-scholen (eerste tranche) Controlescholen 12 vvto– scholen 9 eibo-scholen zonder Engels in onderbouw SU: Door Karien?

Schoolkenmerken tpo vvto eibo totaal Aantal scholen 12 9 33 Aantal leerlingen 330 356 322 1008 Aantal lln per school (min.–max.) 6-58 8-52 25-46 - gemiddeld aantal lln per school 28 30 36

Schoolkenmerken Leerlinggewichten tpo-scholen (schooljaar 2012-2013, gewicht per school, in %)

Schoolkenmerken Etniciteit tpo-scholen (schooljaar 2012-2013, per school, in %)

Leerlingkenmerken Geslacht (%) en leeftijd (gemiddeld) op 1 september 2014 van de deelnemende leerlingen naar schooltype tpo vvto eibo Geslacht (% jongens) 52.4 50.0 47.2 Leeftijd (in jaren) 4.2

Sharon Unsworth & Evelien Krikhaar Resultaten

Hoeveel Engels wordt er gegeven? tpo vvto minuten p/w p/w % van 1500 min School 1 600 40% 75 5% School 2 750 50% 55 4% School 3 660 44% 60 School 4 630 42% School 5 180 12% School 6 420 28% School 7 120 8% School 8 School 9 375 25% School 10 480 32% School 11 30% 90 6% School 12 450 35% 30 2% Gemiddeld: 36% voor tpo, 5% voor vvto Gemiddeld 36% Tussen 25% en 50% Gemiddeld 5% Tussen 2% en 12%

Engels: Woordenschat (PPVT)

Engels: Woordenschat (PPVT) Gemiddeld scoren tpo hoger dan vvto, die op hun beurt gemiddeld hoger scoren dan eibo MAAR veel variatie binnen groepen

Engels: Grammatica (TROG) Vegelijkbaar patroon als PPVT, alleen verschil tussen vvto en eibo minder uitgesproken. Wederom: VEEL VARIATIE BINNEN GROEPEN!

Nederlands & rekenen Niet alle scholen nemen taken af in groep 1 Data ontbreekt voor 30% van leerlingen Sommige nemen alleen E-versie i.p.v. M-versie; hier alleen M-versie gerapporteerd

Taal voor kleuters Nauwelijks verschillen tussen groepen

Rekenen voor kleuters Wederom, nauwelijks verschillen tussen scholen

Vragenlijsten: Responscijfers tpo vvto eibo Punt: Het is helaas niet gelukt om op alle scholen voldoende respons te halen. Gemiddeld 67% Tussen 37% en 100% Gemiddeld 67% Tussen 46% en 100% Gemiddeld 78% Tussen 55% en 92%

Engelstalige activiteiten thuis Hoeveelheid Engelstalige activiteiten thuis verschilt per groep maar BINNEN groepen veel variatie.

Taalachtergrond ouders Aantal ouders met Engels als moedertaal zeer beperkt Meer anderstalige ouders op tpo- en vvto-scholen dan eibo-scholen Veel variatie binnen groepen Taalvaardigheid Nederlands goed tot zeer goed Taalvaardigheid Engels ook goed

Waar hangen toetsscores mee samen? Hoeveelheid Engelse les Zowel woordenschat als grammatica Op zowel tpo- als vvto-scholen Hoeveelheid Engelstalige activeiten thuis Op zowel tpo-, vvto- als eibo-scholen

Waar hangen toetsscores mee samen? Hoeveelheid Engelse les Zowel woordenschat als grammatica Op zowel tpo- als vvto-scholen Hoeveelheid Engelstalige activeiten thuis Op zowel tpo-, vvto- als eibo-scholen Vervolganalyses nodig met data van meetmoment 2 om oorzaak-gevolg vast te stellen Mogelijkerwijze door meer variatie binnen tpo-groep Misschien is korte tijd op school al genoeg om verschillen te zien? Kunnen we nu niet zeggen: vervolganalyses nodig waarbij deze startmeting meegenomen wordt.

Deelonderzoek in Fryslân Dorien Hamstra Bernadet de Jager

Deelonderzoek in Fryslân Basisscholen in Fryslân: Nederlands, Fries en Engels Drietalige scholen Fries als voertaal, Engels vanaf groep 1 tpo op drietalige school Uitbreiding Engels

Onderzoeksvraag Hoe wordt tpo vormgegeven op de school waar ook Fries wordt aangeboden en wat is het effect op de taalontwikkeling Fries? 1 tpo-school en 2 vvto-scholen Onderzoek afgestemd op landelijk onderzoek

Resultaat: aanbod tpo landelijk 36% Engels vvto Fryslân 2% Engels 52% Fries

Resultaat: taalvaardigheid   Friese tpo-school Friese vvto-scholen Alle tpo-scholen Engels PPVT 22,4 (n=10) 17,8 (n=47) 33,4 (n=330) TROG 11,5 (n=8) 8,1 (n=47) 18,1 (n=328) Nederlands Taal voor kleuters 57,2 (n=5) 57,8 (n=33) 55,8 (n=214) Rekenen voor kleuters 74,4 (n=5) 75,9 (n=33) 72,4 (n=213) Fries - Correct 19,7 (n=11) 21,8 (n=36)

Taalachtergrond Fries   Fries tpo vvto Moedertaal vader 57% 83% Moedertaal moeder 29% 86% Spreektaal tussen ouders 33% 89% Ook verschil in inschatting beheersing Fries

LEERKRACHT en leskenmerken Rick de Graaff & Janice Wierenga LEERKRACHT en leskenmerken

12 scholen, 12 smaken 12 scholen = 12 casussen Welke overeenkomsten, welke verschillen? Meest relevante? Leerkrachtkenmerken Leskenmerken: schoolportretten

Instrumenten Opleiding, ervaring, attitude: Taalvaardigheid: Vragenlijst Interview Taalvaardigheid: Zelfinschatting taalniveau Woordenschattoets Schoolportretten didactiek: Lesobservaties

Instrumenten

Achtergrond en ervaring

Opzet tpo

Schoolportret: observaties

Schoolportret: observaties

Schoolportret: observaties

Attitude

Attitude II

Taalvaardigheid en opzet tpo

Deelonderzoek in Fryslân leerkrachten landelijk Beheersing Frysk (bijna) moedertaalspreker ERK: C2 Beheersing Engels Geen native speaker Beheersing Engels 17% geen native speaker 42% near native, 42% native

Leservaring leerkrachten 12-31 jaar ervaring onderwijs Fries 2 jaar ervaring met vvto Lk tpo-school meer vertrouwen in onderwijs Engels

Conclusies Overeenkomsten Verschillen Aanbevelingen

Tot slot

Samenvattend Startmeting van de evaluatie van de pilot Tweetalig Primair Onderwijs (tpo) Nu  vooral beschrijvend Toekomst  ingaan op vaardigheidsontwikkeling en het effect van tpo hierop

Vormgeving tpo Onderwijstijd Benadering 25% tot 50% (gemiddeld: 36%) van de onderwijstijd is Engels de voertaal (op vvto-scholen is dit gemiddeld 5%) Benadering 6 tpo-scholen one teacher, one language benadering (OTOL); 4 tpo-scholen one situation, one language benadering (OSOL); 2 tpo-scholen beide talen als een mix (sandwichmethode).

Achtergrond en attitude leerlingen Thuistaal Weinig tpo-leerlingen met Engels als thuistaal, maar ... op aantal tpo-scholen wel groot aandeel; op aantal tpo-scholen veel leerlingen met een thuistaal anders dan het Nederlands of het Engels. Opleiding ouders Ouders hoogopgeleid, maar aanzienlijke variatie Attitude Op tpo- en vvto-scholen attitude tov Engels positief (leerlingen, ouders, leerkrachten)

Taalontwikkeling leerlingen Engels tpo-leerlingen > vvto-leerlingen > eibo-leerlingen Nederlands en rekenen resultaten vergelijkbaar voor tpo – vvto – eibo aanzienlijke variatie tussen de afzonderlijke scholen Samenhang Engels - Engelstalige activiteiten thuis Zowel voor tpo-leerlingen, als voor vvto- en eibo-leerlingen

tpo-leerkrachten Achtergrond Opzet en vormgeving van tpo Diversiteit in leerkrachten Behoorlijk tot uitstekend Engels taalvaardigheidsniveau Ondersteunen tpo en eigen ideeën en opvattingen Opzet en vormgeving van tpo Verschillend, maar weloverwogen en passend bij schoolvisie Geobserveerde lessen verschillend en vergelijkbaar Engelstalige momenten vooral in het Engels (m.u.v. onveilige situaties) Belonen, impliciete feedback en enthousiasme

Engels tpo-leerlingen nu al beter in het Engels dan hun vvto- en eibo-leeftijdsgenoten? difference-in-differences analyses rekening houden met verschillen tussen scholen en leerlingen rekening met het verschil in opbrengsten (taalniveau) bij de startmeting

What’s next … Volgende meetmoment in groep 3 (voorjaar 2017) Pilot voor sommige taken alvast dit voorjaar (vrijwilligers?) Flankerend onderzoek aan het flankerend onderzoek: promotieproject Jan Willem Chevalking (Radboud Universiteit) over taalbewustzijn met cohort 2 aanvullend onderzoek vanuit promotieproject Claire Goriot (Radboud Universiteit) overmogelijk cognitieve voordelen

Ter overdenking Verschillen van opvatting: native speaker het best of niet? OTOL, OSOL of sandwich? Anonimiteit / herkenbaarheid in rapportage Platform 2032: Engels plek in de basis / kern van het onderwijs Beginnen in groep 1 van de basisschool Inhoud van het vak Engels op de basisschool moet goed aansluiten op die van het voortgezet onderwijs Nodig om vast te leggen wat leerlingen aan het einde van groep 8 moeten kennen en kunnen

FoTo Geert Driessen Evelien Krikhaar Rick de Graaff Sharon Unsworth Bianca Leest Karien Coppens Janice Wierenga Januari 2016

Vragenlijsten: Responscijfers tpo Gemiddeld 67% (37% - 100%) vvto Gemiddeld 67% (46% - 100%) eibo Gemiddeld 78% ( 55% - 92%)