Klas 4 KGT Thema 4 Erfelijkheid
BS1 Genotype en Fenotype Fenotype Zoals je eruit ziet en bent Genotype De erfelijke eigenschappen zoals ze in de Genen vastliggen
Genotype Genotype De erfelijke eigenschappen zoals ze in de Genen op de Chromosomen vastliggen
Fenotype Fenotype Zoals je eruit ziet en bent
Hoe komt het Fenotype tot stand? Genotype + milieu-invloeden fenotype Bv. De tweeling heeft hetzelfde genotype Maar de ene heeft goed haar tanden gepoetst en de ander niet . Het fenotype is verschillend ( links gave tanden , rechts rotte tanden)
BS2 Geslachtschromosomen
Geslachtschromosomen in lichaamscellen
Geslachtschromosomen in lichaamscellen van een man XY
Geslachtschromosomen in lichaamscellen van een Vrouw XX
reductiedeling
Geslachtschromosomen in geslachtscellen ontstaan als chromosomenparen elkaar loslaten bij de meiose(reductiedeling) Man
Reductiedeling( meiose) Animatie met een cel met 3 chromosomenparen http://www.bioplek.org/animaties/cel/meiose.html Variatie door Crossing –over Bij de reductiedeling
Reductiedeling I II
Geslachtschromosomen bij de bevruchting vrouw X X X Y XY XY 50 % mannen man XX XX 50 % vrouwen
BS3 Tweelingen 1-eiïg Uit 1 eicel 2-eiïg Uit 2 eicellen
1-eiïg
2-eiïg
BS4 Chromosomen en Genen
Uitgerolde chromosoom Een stuk daarvan is een gen(eigenschap)
BS5 Genenparen 3 genen-paren Een chromosomenpaar
Homozygoot en Heterozygoot
rr RR Homozygoot P (ouders) Genen In de Lichaamscellen Homozygoot rood (dominant) (de baas) Homozygoot wit (recessief)
RR Rr Homozygoot rood Heterozygoot rood (dominant) (recessief) Genen In de Lichaamscellen RR Rr Homozygoot rood (dominant) (=de baas) Heterozygoot rood (recessief) Is niet zichtbaar
Dominante en Recessieve Genen Hangende oorlel Dominant (de baas)(sterkste) vergroeide oorlel Recessief (onderdanig)(zwakste) (moet homozygoot zijn )
Fenotype Genotype Rr RR rr Genotype kan zijn Of zijn !!!!!! Genotype kan alleen zijn !! Waarom kan er geen R in de witte bloem zitten ?
Gensymbolen RR Rr rr Homozygoot dominant Heterozygoot dominant Een Hoofdletter betekent een dominant gen RR Homozygoot dominant Rr Heterozygoot dominant rr Homozygoot Recessief
BS6 Kruisingen
In de Lichaamscellen komt een eigenschap 2 keer voor omdat chromosomen daar in paren voorkomen
rr RR P (ouders) Genen In de Lichaamscellen Homozygoot rood (dominant) (de baas) Homozygoot wit (recessief)
De chromosomenparen laten RR rr Reductiedeling De chromosomenparen laten elkaar los
In de Lichaamscellen RR rr reductiedeling
rr r r RR R R stuifmeel eicellen In de Lichaamscellen reductiedeling of of stuifmeel eicellen
Bij een kruising van de 2 bloemen hoort het volgende kruisingsschema Bij een kruising van de 2 bloemen hoort het volgende kruisingsschema . hieruit ontstaat F1 ( eerste generatie nakomelingen)
R R r r of of stuifmeel eicellen
R R r r of
R R r r of
R R r r of
R R r r
R R r R r r
R R r R r R r r
R R r R r R r r R r
R R r R r R r r R r R r F1 genotypen
R R r R r R r r R r r r F1 fenotypen
R R r R r R r 25 % 25 % r R r r r 25 % 25 % F1 fenotypen
R r R r 25 % 25 % R r r r 25 % 25 % F1 fenotypen
R r R r 25 % 25 % 100 % R r R r 25 % 25 % F1 Genotypen
Nu gaan we een nakomeling met een andere nakomeling kruisen
Genen In de Lichaamscellen R r R r
In de Lichaamscellen R r R r reductiedeling
r r R r R r R R stuifmeel eicellen In de Lichaamscellen reductiedeling of of stuifmeel eicellen
Bij een kruising van de 2 bloemen hoort het volgende kruisingsschema Bij een kruising van de 2 bloemen hoort het volgende kruisingsschema . hieruit ontstaat F2 ( tweede generatie nakomelingen)
R r R r of of stuifmeel eicellen
R r R r of
r R R r of
r R R r of
r R R r
r R R R R r
r R R R R R r r
r R R R R R r r R r
r R R R R R r r R r r r F2 genotypen
r R r r R R R r r 25 % 25 % r R R r r r r 25 % 25 % F2 Fenotypen
r r R R R r r 25 % 25 % R R r r r r 25 % 25 % F2 Fenotypen
R R R 25 % 75 % 25 % R R r r r r 25 % r r r r F2 Fenotypen 25 %
Bioplek kruisingsverhaal met erwten http://www.bioplek.org/4ath/4ath_stw3_blad2_erf.html http://www.bioplek.org/4ath/4ath_stw3_blad3_erf.html http://www.bioplek.org/4ath/4ath_stw3_blad4_erf.html http://www.bioplek.org/animaties/erfelijkheidsleer/Mendel.html
BS7 Stambomen
Oefenvraagstukken
BS8 Geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting
Geslachtelijke voortplanting Hierbij vindt eerst reductiedeling bij de chromosomen plaats Bij het mannetje en bij het vrouwtje En daarna smelten de chromosomen van het mannetje en vrouwtje samen Tot een chromosomenpaar van de nakomeling ( zie BS 6 kruising )
Ongeslachtelijke voortplanting 1 Enten stekken
Ongeslachtelijke voortplanting 2 uitlopers bol
Ongeslachtelijke voortplanting 3 wortelstokken knollen
BS9 Mutaties Plotselinge veranderingen Van het genotype Hier zie je ook dat het fenotype veranderd is
Mutaties door straling Verbranding Straling meten
HuidKanker Melanoom (huidkanker) http://www.kwfkankerbestrijding.nl/content/pages/AlgemeenL.html Melanoom (huidkanker) huidkanker die uitgaat van de pigmentcellen (melanocyten)
Kankergezwel
prostaatkanker
longkanker
BS10 Erfelijkheidsonderzoek Diverse erfelijke afwijkingen alfabetisch http://www.erfelijkheid.nl/ Diverse erfelijke afwijkingen http://www.kennislink.nl/web/show?id=91359&showframe=content&vensterid=70344&prev=91356 Erfelijkheid en kanker http://ikcnet.nl/bibliotheek/index.php?id=894&rubriek=6®io=IKO
Genetisch advies Erfelijke ziekten en het advies naar aanstaande ouders http://www.erfelijkeziekten.be/advies.html
Prenataal onderzoek
Echografie Echografie met radiogolven
Hielprik
vruchtwaterpunctie
BS11 Biotechnologie Transgene Stier Herman (lactoferine via melk nakomeling koeien . ( resultaat : te weinig lactoferine in de melk ) ( alle nakomelingen zijn vernietigt ) http://dierennieuws.nl/nw/art/200311/nw17515.htm
rol van bacterien bij voedselproductie 1 melk + (reincultuur yoghurtbacterien) Yoghurt wittekool + melkzuurbacterien zuurkool
rol van bacterien bij voedselproductie 2 Suikerhoudend sap + wijngist wijn suikerhoudend gerstsap + biergist bier
Insulineproductie door genetisch gemodificeerde bacteriën
Genetische modificatie Actie in Parijs tegen de productie van voedsel met ingrediënten die genetisch gemanipuleerd zijn. Foto: Isabelle Rouvillois
Kloneren Gekloonde schaap Dolly Grapje!! Gevaar ?!
Misdaadbestrijding DNA-profielvan de verdachte wordt vergeleken met DNA- Profiel van bijv. sperma na een zedenmoord http://www.scheldemond.nl/vakken/exact/sk/lessen/dna_rechtsspraak/pagina5.htm
BS12 leren en werken Veehouder: heeft veel te maken met erfelijke eigenschappen voor Melkproductie of vleesproductie