Op hokker nivo moat in learling/studint/dosint útkomme? Reitze Jonkman Lektoraat Frysk & Meartaligens Kolleezje fakdidaktysk praktikum 14-2-2017

Leardoelen fan dit kolleezje Witte wat taalkennis en taalbehearsking (en ferskil tusken beide) is. Witte hoe taalbehearsking en taalkennis gearhingjend op nivo yn te dielen binne. Witte hokker taalkundige eleminten by hokker nivo hearre. Witte hokker doelgroep op hokker nivo heart te sitten.

Opset kolleezje Algemiene fragen: Wat is behearsking fan it Frysk en hoe ferhâldt him dat ta kennis fan it Frysk? Hoe kin dat yn mjitbere nivo’s útdrukt wurde? Oan hokker nivo moatte ferskillende taallearders foldwaan? Utwurkings: Mjitting fan taalbehearsking en taalkennis: ERK en rrF Gearhing tusken behearsking en kennis Fertaling nei taaleleminten Oantsjuttingen fan nivo’s: de termometer

Wat is Taalbehearsking? It goed útfiere kinnen fan ferskillende taalopdrachten op it mêd fan harkjen, praten /sprekken, lêzen en skriuwen yn in beskate taal. Yn it Europeesk Referinsjekader (ERK) of it referinsjeramt Frysk (rrF) wurde de nivo’s mei Ik-kin-beskriuwingen útdrukt.

Wêrom, wat en hoe fan it Europeesk Referinsjeramt Wêrom: Fergelykberens fan nivo’s fan taalbehearsking > diploma’s Wat: yndieling yn 6 nivo’s A1-A2: drompel / basis-nivo B1-B2: ûnôfhinklike taalbrûker C1-C2: profesjonele taalbrûker Hoe: “ik kin”-beskriuwings

Wat binne nivobeskriuwingen fan taalbehearsking?

De nivobeskriuwingen fan de basisbrûker: A1 en A2 Beperkte beheersing van enkele eenvoudige grammaticale constructies en zinspatronen in een geleerd repertoire. Bekende namen, woorden, basiszinnen. Beschikt over een zeer elementair bereik van eenvoudige uitdrukkingen over persoonlijke gegevens en behoeften van concrete aard. A2 Beschikt over een repertoire van elementaire taal dat hem of haar in staat stelt met voorspelbare alledaagse situaties om te gaan. Gebruikt bepaalde eenvoudige constructies correct, maar maakt nog stelselmatig elementaire fouten – bijvoorbeeld door verschillende tijden door elkaar te gebruiken en niet te letten op congruentie.

Wat is taalkennis? Witte wat it goede taalgebrûk is neffens de taalnoarm op it mêd fan leksikon, morfology en syntaksis (by sprektaal ek fonetyk/fonology en by skriuwtaal ek stavering) (pragmatyske en sosjolingwistyske aspekten spylje ek in rol)

Mar wat is de gearhing tusken taalfeardigens en taalkennis? ≠ Taalkennis A1: Beperkte beheersing van enkele eenvoudige grammaticale constructies en zinspatronen in een geleerd repertoire. Bekende namen, woorden, basiszinnen. Beschikt over een zeer elementair bereik van eenvoudige uitdrukkingen over persoonlijke gegevens en behoeften van concrete aard.  ?

Taalkennis (A) is ûnderdiel fan taalbehearsking (B)

De procedure is eigenlijk heel simpel De procedure is eigenlijk heel simpel. Eerst groepeer je dingen op basis van hun samenstelling. Natuurlijk kan één stapel soms genoeg zijn, afhankelijk van hoeveel er te doen is. Als je wegens gebrek aan faciliteiten ergens anders heen moet gaan, dan is dat de volgende stap, zo niet dan ben je er nu klaar voor. Het is beter niet te veel tegelijk te doen. Het is beter te weinig dan te veel te doen.

De was doen De procedure is eigenlijk heel simpel. Eerst groepeer je dingen op basis van hun samenstelling. Natuurlijk kan één stapel soms genoeg zijn, afhankelijk van hoeveel er te doen is. Als je wegens gebrek aan faciliteiten ergens anders heen moet gaan dan is dat de volgende stap, zo niet dan ben je er nu klaar voor. Het is beter niet te veel tegelijk te doen. Het is beter te weinig dan te veel te doen.

Hoe grut is it oanpart taalkennis op de taalbehearsking? By reseptive feardichheden (harkjen en lêzen) kin in tekoart oan kennis goed makke wurde troch hark-/lêsstrategyen, mar yn literatuer wurdt 95 % taalkennis needsaaklik achte foar goed tekstbegryp. By produktive feardichheden (praten/sprekken en skriuwen) is dat noch grutter.

Nivobeskriuwing fan taalkennis Listen mei wurden (leksikon, û.o. wurdskat en taaleigen), Grammatikale konstruksjes (syntaksis) en Foarmen (morfology) dy’t yn dreechheid oprinne.

Kar fan taalkennisitems De foarbyldwurdlisten neffens nivobeskriuwingen binne útgongspunt foar de seleksje fan de items. Der moat yn de seleksje fan items in oprinnende dreechheid sitte (= in skaal foarmje).

Taalkundige eleminten Foarbylden fan A1 items sân, (telwurden), dyn (besitlike foarnamwurden), read (kleuren), rein (waar), skonk(lichemsdielen) moandei, moarn (wykdagen, oare tiidoantsjuttingen), wêr (fraachwurden) yt, fiskje, rinne (frekwinte ferbûgingen) kapte, wie (doetiid frekwinte tw), kertier foar twaen (kloktiden).

Foarbylden fan A2 items brocht, fongen (mulwurden ûnregelmjittige tw) kinne-fytse, sille-ite (modale tiidwurden mei ynfinityf) skoech, stuollen, dagen ((ûn)regelmjittige meartallen) kopke, doarke (maklikste ferlytsingswurden), grutsk, oan-tiid-hawwe, tegearre, (relatyf frekwint taaleigen).

Foarbylden fan B1 items keapje-mocht, fytst-hie, (folchoarder yn eingroep) ophâlde-mei-reinen, gie-rinnend, te-reedriden, sizzen-heard (gean-konstruksjes en sa) oerémis, besykje, ferneamd, petear (minder frekwint taaleigen), Fan ……. ôf (spesifike ferhâldingswurden)

Opgeande dregens sterke skaal (alfa = 0,91) 2 March 2015

Utkomsten Frisiatoets: Kategory, fragen, antwurden (ôfrinnend % goed) dielset A1 (n=447) (Fariabele) fragen Antwurden (fet goede antwurd) % goed telwurden F01 Hoefolle krúskes steane hjir: X X X X X X X ?   ien sân trije tsien 98 F02 Wat is de som fan 5 + 5 + 5 + 1 ? sechtich sechtjin trettjin tritich kleuren F04 Wat wurd past der net tusken? giel grien read rest 93 Fraachwurden F08 _____ is it gemeentehûs? hoe wannear wêr wêrom Persoanlike en besitlike foarnamwurden F06 Hy komt nei ______ keamer ta. dyn do ik sy 90 F03 Wat wurd past der net tusken? do jimme maaie sy 85 lichemsdielen F14 Wat wurd past der net tusken? Ear noas mûle skonk fraachwurden F15 Wat wurd past der net tusken? wannear wêr wêrom wier Modale tiidwurden F17 Hy wol gjin rommel oer de flier ______ ? seach sjen sjend sjoen Frekwinte tiidwurden F05 Wat wurd past der net tusken? fiskje lizze sitte stean 83

Yndieling fan taalkennisnivo’s Frisiatoets op basis fan behelle somskoares groep 8 Trajekt somskoare % Frysktalige learlingen groep 8 helle (n=25) rrF-nivo (bij Taal en Rekkenjen) 0-14 100 < A1 (Under minimum) 15-27 92 A1 (Minimum) 28-41 80 A2 (Fûnemintiel) 42-53 48 B1 (Bestribbe) 54-60 4 B1+ (Ekspert)

It ”tempen” fan it taalkennisnivo op grûn fan Frisiatoets(en) Hy komt nei DYN keamer ta. It is kertier foarTWAEN

Wat binne de doelgroepen (en it ferwachte rrF-einnivo=80%)? Basisûnderwiis groep 5 o/m 8 (A2) Basisfoarming havo-vwo 3de klasse B1(+) Boppebou Vmbo TG (B1) Boppebou havo en vwo (resp. B2 en C1) HBO (B2+) Universiteit (C1+)

Bestiet der adaptiviteit? Noch net, mar der wurdt op oan wurke, want de toetsen binne feitlik te lang: 25 en 60 items fan de Frisia-toets en 32 items fan de Nei-Frisiatoets. Dy items kinne brûkt wurde foar in itembank.

Adaptiviteit: dregens item wiist nivo learling oan

Groepen sitte op ferskillende nivo’s mei har eigen normale ferdielingen

Kompjûter taast mei in pear items ôf wêr’t it nivo fan de learling leit.

Oerlaapjende items, dy’t foar in trochgeande skaal soargje. B1 B2 C1 C2

Op hokker nivo moat in learling/studint/dosint útkomme? Reitze Jonkman Lektoraat Frysk & Meartaligens Kolleezje fakdidaktysk praktikum 14-2-2017