Risico & informatie VWO Hoofdstuk 8 Risico & informatie VWO

Wat is risico? RISCO = Een kans op schade of verlies Wie sport er? Heb je dan de kans om bijvoorbeeld geblesseerd te raken? Wie rent er wel eens in huis? Heb je dan de kans dat je per ongeluk iets omstoot? Wie heeft er een telefoon? Heb je dan de kans dat je deze per ongeluk laat vallen en er een barst in het scherm komt? Of dat je deze verliest? RISCO = Een kans op schade of verlies Emotionele schade Financiële schade Gezondheidsschade

Wie neemt welk type risico? Risicoavers Risicozoekend Als je risicoavers bent, wil je graag risico’s vermijden. Je bent dan een persoon die graag voor het zekere kiest. Iemand die zich dus snel verzekert. Als je risicozoekend bent, neem je graag risico’s. Je bent dan een persoon die zich niet snel verzekert. Deze personen kopen ook graag een kraslot of gaan graag naar het casino. Wie neemt het risico dat je telefoon kapot kan vallen en je de reparatie zelf moet betalen? Wie neemt dat risico niet graag?

Waar zie je risico aversie allemaal? NIET ALLEEN BIJ VERZEKEREN!! Wanneer je snel geld wilt verdienen met beleggen (aandelen etc.) moet je veel risico nemen met je geld  hoger risico, grotere mogelijke winst. Risicoavers kiest voor een spaarrekening (met bijv. zeker 0,4% rente) Risicozoekend kiest voor aandelen (bijv. een kans 10% winst)

Verzekeren Mensen verzekeren zich, zodat ze minder/geen risico lopen. Hierbij gaat het vaak om financiële risico’s die mensen verzekerd willen hebben. Tegen een betaling (Premie) kunnen mensen zich (gedeeltelijk) verzekeren tegen zo’n financieel risico. De verzekeraar neemt dan het financiële risico over van de verzekerde (= verzekeren!!!!)

Verzekeren Betaald premie Neemt de financiële gevolgen van een risico over. Premie = De prijs die je betaalt om jouw risico te verzekeren.

Wat doet een verzekeraar allemaal met de premie? 3 1 2 Kosten betalen. Winst. Financiële schades betalen.

Polis Als de verzekeraar (VGZ) en de verzekernemer (jijzelf) akkoord gaan, sluiten ze eigenlijk een contract af. Bij de verzekeringswereld heet zo’n contract een polis. Wie is de verzekerde  Jij Wie is de verzekeringsnemer / verzekeraar Verzekeringsmaatschappij Welke schade wordt gedekt en voor welk bedrag (voorwaarden) Bij sommige verzekeringen zijn de voorwaarden zo onduidelijk dat deze woekerpolissen genoemd worden. Bij verzekeren gebeurt dit niet zo vaak, dit zien we meestal terug bij verzekeringen over beleggen. https://www.youtube.com/watch?v=kXck_Jd01ds

Hoe bepaal je je risico? Vaak maken mensen de volgende afweging: Kosten verzekering Risico Als we dit doen, moeten we het risico wel uitdrukken in geld. (Anders vergelijk je appels met peren) Dat kan met de volgende formule: Risico = Kans op een voorval * gemiddeld schadebedrag van het voorval

Maak opgave: 1 – 2 – 4 Aan de slag!

Heeft iedereen precies even veel en even vaak risico? NEE!

Welke onderscheid maakt de verzekeraar? SLECHTE RISICO’S Iemand die slordig met zijn spullen omgaat en daardoor vaak schade moet melden bij de verzekeraar  slecht risico Iemand die veel snoept, vaak naar de tandarts moet en zo veel kosten (schade) moet melden bij de zorgverzekeraar  slecht risico GOEDE RISICO’S Iemand die altijd heel zorgvuldig zijn auto afsluit en geen waardevolle spullen in de auto achterlaat  weinig schade  goed risico Iemand die netjes drie keer per dag haar tanden poetst  weinig schade aan het gebit  goed risico HET IS VOOR EEN VERZEKERAAR HEEL MOEILIJK OM ERACHTER TE KOMEN OF IEMAND EEN GOED OF EEN SLECHT RISICO VORMT. GOEDE RISICO’S ZIJN WELKOM BIJ VERZEKERAARS (BETALEN GELD MAAR HEBBEN WEING SCHADE) SLECHTE RISISCO’S ZIJN NIET ZO WELKOM (BETALEN OOK GELD MAAR HEBBEN VEEL SCHADE DIE DOOR DE VERZEKERAAR MOET WORDEN VERGOED)

Wat gebeurt er bij een verzekeraar?

Wat doen verzekerden eigenlijk? Eigenlijk verdelen ze de risico’s onder elkaar  Risicospreiding Stel iedereen betaalt €300 Schade van €100  verzekeraar heeft €200 “over” Schade van € 500  verzekeraar heeft €200 “tekort” Ze gebruiken de €200 die ze bij de andere personen over hadden. Solidariteit= De bereidheid van mensen om zich samen met andere mensen te verzekeren. Als dit veel gebeurt, dan hoeft de premie niet omhoog of kan die zelfs omlaag.

Wat gebeurt er indien de goede risico’s mogen kiezen of zij zich verzekeren?

Heb je in Nederland de keuze om je te verzekeren? Verplichte verzekering Vrijwillige verzekering Ziektekosten verzekering (vanaf 18 jaar) WA – verzekering (Indien je een auto hebt) Ziektekosten: Zo kan de verzekeraar de premie laag houden en blijft het voor iedereen betaalbaar. Fietsverzekering Extra tandarts verzekering (Aanvullende verzekering)

Nog meer verzekeringen Sociale/collectieve verzekeringen Zijn verplicht, maar er is geen “aparte” verzekeraar. Iedereen betaalt premie aan de overheid. Verzekeren tegen bijzondere risico’s Werkloosheid  WW (werkloosheidswet) Arbeidsongeschiktheid  WIA (wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen) Langdurige ziekte  AWBZ (algemene wet bijzondere ziektekosten)

Onderscheid binnen de sociale verzekeringen Hoezo financiële last? 

Financiële lasten: ZVW: U betaalt de inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet aan de Belastingdienst. Deze bijdrage is een bijdrage die u - naast de premie aan de ziektekostenverzekeraar - betaalt voor de zorgverzekering. Hoe hoger uw inkomen, hoe hoger uw bijdrage. Ook de AWBZ (algemene wet bijzondere ziektekosten) is een financiële last.

Klaar? Maak HH vragen blz. 194 Maak opgave: 5 – 7 Aan de slag! Klaar? Maak HH vragen blz. 194

Heeft iedereen dezelfde informatie? NEE!

Asymmetrische informatie 1 Er is sprake van asymmetrische informatie als twee partijen niet dezelfde informatie hebben. Bijvoorbeeld koper en verkoper, maar ook verzekeraar en verzekerde. http://www.youtube.com/watch?v=JKGZhPUz6ag

Moral Hazard (= moreel wangedrag) EFFECTEN/GEVOLGEN VAN ASYMMETRISCHE INFORMATIE Averechtse selectie Moral Hazard (= moreel wangedrag)

Asymmetrische informatie Hoe gaan we dit tegen? Vragenlijsten invullen Informatie opvragen bij derden Betrouwbaar?.. Keurmerken

Noteer later de definitie. Averechtse selectie 2 Averechtse selectie Het is een proces waarbij de goede risico’s de verzekering verlaten, de premies omhoog moeten en uiteindelijk alleen de slechte risico’s overblijven met hoge premies. Bijvoorbeeld: Tweedehands auto’s Verzekeringsmarkt: Denk maar aan het experiment. Wat gebeurde er met het aantal klanten als we de premie lieten stijgen? Noteer later de definitie. Kan alleen maar bij verzekeringen die níet verplicht zijn.

Voorbeeld averechtse selectie: 1 Er zijn vier tweedehands auto’s te koop. Één van de auto’s is van goede kwaliteit. De andere 3 niet: € 6.000 € 7.500 € 9.000 € 5.500 Welke koop je en waarom? De auto van € 9.000 was de enige auto die van goede kwaliteit was. Je betalingsbereidheid om een auto te kopen is waarschijnlijk lager dan € 9.000, omdat je weet dat er slechte tussen kunnen zitten. Gevolg: Slechte auto’s worden overgewaardeerd, goede auto’s worden ondergewaardeerd en verdwijnen uit de markt.

Voorbeeld averechtse selectie: 2

Voorbeeld averechtse selectie:2

Voorbeeld averechtse selectie:2

Schrijf op!! Averechtse selectie = De goede risico’s verzekeren zich niet (zij vinden de premie te hoog) de relatief slechte risico’s met relatief veel schade blijven over Gemiddelde kosten per verzekerde stijgen Verzekeringspremie omhoog Goede risico’s verlaten de markt ‘nog slechtere risico’s’ blijven over Premies stijgen. Etc. Dit leidt er uiteindelijk toe dat er geen verzekerden overblijven.

Oplossing 1 averechtse selectie: Verplichte verzekering Zorgverzekering verplicht stellen. (Dit is in NL al zo!) Slechte/hoge risico’s betalen minder dan zou moeten met hun risico. Goede/lage risico’s betalen meer dan zou moeten met hun risico. Dit noemen we solidariteit.

Oplossing 2 Averechtse selectie: Premiedifferentiatie hoge risico’s betalen dan meer premie dan lage risico’s. Zo proberen de verzekeringsmaatschappijen goeden risico’s aan te trekken. Om dit onderscheid te kunnen maken, maken verzekeringsmaatschappijen risicogroepen. Mensen met eenzelfde risico worden dan in een zelfde groep gezet. https://www.youtube.com/watch?v=ArBvTdQBbn0

Maak opgave: 8 – 9 Aan de slag!

Moral Hazard / Moreel Wangedrag 3 Nalatig gedrag/Moral hazard (Vrager) Nadat de overeenkomst gedaan is veranderd één van de partijen zijn gedrag. Hierdoor komen derden met extra kosten te zitten. Bijvoorbeeld: Verzekeringsmarkt: Je bent met je auto verzekerd, dus ga je roekelozer rijden. Je bent gepromoveerd en hebt een vast contract, dus ga je minder hard werken. Je weet dat je klant niet bekend is in de stad waar jij als taxichauffeur rijdt. Je gaat omrijden, zodat de klant je meer moet betalen voor het taxiritje. NOTEER DE DEFINITIE VAN: MORAL HAZARD Hierdoor ontstaan hogere premies dan dat eigenlijk nodig zou zijn.

Actueel voorbeeld?

Andere voorbeelden https://www.youtube.com/watch?v=5v7TWKlYoN0 Wanneer in het onderstaande filmpje is er sprake van moral hazard? https://www.youtube.com/watch?v=FpoJVBmzdsw

Oplossingen Moral Hazard Moral hazard / Moreel Wangedrag = Nadat de overeenkomst gedaan is veranderd één van de partijen zijn gedrag. Hierdoor komen derden (verzekeringsmaatschappijen) met extra kosten te zitten. 1) Eigen risico Je moet het eerste deel van je kosten zelf betalen. DUS ga je voorzichtiger om met jezelf of met spullen, om die kosten te voorkomen. 2) Bepaalde schades niet of maar gedeeltelijk betalen. Bijvoorbeeld comazuipen niet vergoeden. DUS ga je voorzichtiger om met jezelf of met spullen, om te voorkomen dat je deze kosten zelf moet betalen. 3) No-Claimkorting Als je geen ongelukken maakt met je auto, stijgt je korting. DUS ga je voorzichtiger rijden.

Oplossing 1 moral hazard: Eigen risico Eigen risico: het deel van de schade dat de verzekerde zelf betaalt Voorbeeld: eigen risico bedraagt €300. Er is schade en die bedraagt €1.200. De verzekerde betaalt zelf €300; de verzekeraar betaalt de overige €900 Al eerder gezien: Hoger eigen risico -> Lagere premie 2014 -> € 350 eigen risico 2015 -> € 400 eigen risico Regeling bij Agis voor 2014. Wanneer zou iemand kiezen voor een eigen risico van €860?

Oplossing 2 moral hazard: Uitsluiten van bepaalde vergoedingen Op het moment dat er schades zijn waar mensen heel duidelijk zelf iets aan hadden kunnen doen, is het een optie voor een verzekeringsmaatschappij om deze schades NIET of maar gedeeltelijk uit te betalen. Comazuipen Roekeloos gedrag Roken (?) Drugsgebruik

Oplossing 3 moral hazard: Bonus malus/no claim Als je een jaar lang geen schade indient bij de verzekeringsmaatschappij, krijg je korting op je premie. Je gaat dan een trede omhoog. Claim je  wel schade, dan zak je een of meer treden. Hoeveel je zakt verschilt per maatschappij!

Oplossing 3 voor Moral Hazard / Moreel Wangedrag No-Claim korting: stimuleert voorzichtiger rijgedrag.

Vraag Iemand die erg risicoavers is, kiest die wel of niet voor een hoog eigen risico? Niet, zij willen niet het risico lopen bij schade veel zelf te moeten betalen. Zij betalen liever een hogere verzekeringspremie om zo zeker te weten dat bij schade alles wordt vergoed.

Maak opgave: 10 – 11 – 12 Aan de slag!

Herhalingsopgaven (blz. 194 t/m 197) 1 – 8 – 10 – 12 – 17 – 19 – 24 – 25 – 26 – 28 – 29 – 32 – 33 Herhalingsopgaven (blz. 194 t/m 197)

Rekenopgaven (blz. 198 - 199) 1 – 3 – 5 – 6 – 7 – 8 –10

Filpjes YouTube Filmpjes over: Verzekeren Asymmetrische informative https://www.youtube.com/watch?v=8I0Bwu_Ok-A Start pas echt bij 1 minuut. Asymmetrische informative https://www.youtube.com/watch?v=i9YWeXnwjD8 Moral Hazard / Moreel Wangedrag https://www.youtube.com/watch?v=ZjrSXDXhUzY Averechtse selectie. https://www.youtube.com/watch?v=26qrIKImRsg   Kort filmpje over moreel wangedrag (Moral Hazard), averechtse selectie, asymmetrische informatie. https://www.youtube.com/watch?v=DrxAgmTH1VE