Geloof in de samenleving en de rol van de overheid CDAV- Brabant 8 oktober 2016 Museum voor Religieuze Kunst in Uden Sophie van Bijsterveld

Alexis de Tocqueville (1805 – 1859)

Deel 1 van het meesterwerk

De barmhartige samaritaan

De verloren zoon

Geloof werkt in op de cultuur Geloof en cultuur werken in op de democratie De democratie werkt in op geloof en cultuur

De Nederlandse Verzuiling

Secularsering in Nederland

Secularisering

Geloof leek lang privé vanwege Samenvallen waarden geloof met algemene waarden samenleving Geseculariseerde samenleving Verzorgingsstaat: overheid ‘vulde’ het publieke domein; rest was/leek ‘privé’ Maatschappelijk klimaat van tolerantie Gevolg: overheid kon doen alsof zij blind was voor geloof

Discussies in samenleving en politiek Discussie over waarden en normen? Wat betekent vrijheid eigenlijk (‘vrije meningsuiting’)? Is er een Leitkultur? Hoe om te gaan met orthodox christendom? Hoe om te gaan met de (orthodoxe) islam? Moeten christendom en islam gelijk behandeld worden?

Mijn stelling De overheid weet niet goed om te gaan met de islam omdat zij verleerd is om te gaan met het christendom.

Voorbeelden van issues Smalende godslastering Winkeltijden (zondag) Zondagswet Bijzonder onderwijs Gewetensbezwaren SGP-standpunt Behoud christelijk religieus erfgoed Mantelzorg/Wmo Aanbesteding jeugd- en jongerenwerk Bouw/financiering moskeeën Imamopleiding Hoofddoekjes Omgang salafisme? Haat-imams? Handen schudden Integratie Islamitische feestdagen Ritueel slachten Religieuze jongensbesnijdenis Burka

Combinatie van uiteenlopende ontwikkelingen Afgenomen draagvlak in samenleving Verminderd begrip van religieus geloof (controverse valt op in binnen- en buitenland; het ‘degelijke’ wordt niet waargenomen) Ideologisch: ‘geloof uit het publieke domein’ Angst voor islam / ‘welkom’ aan islam / wens tot ‘Nederlandse islam’ Verkeerd begrip van staatsrechtelijke principes

Overheid in democratische rechtsstaat (I) Moet positieve maatschappelijke krachten bevorderen, ook als het om godsdienst gaat Moet negatieve maatschappelijke krachten afremmen, ook als het om godsdienst gaat

Overheid in democratische rechtsstaat (II) Moet aan individuen vrijheid laten binnen de grenzen van de wet: Ruimte laten aan (religieuze) minderheidsopvattingen wanneer waarden aan het veranderen zijn (Bijv gewetensbezwaarde ambtenaren) Beperkingen mogelijk bij (uitdrukking) aan waarden die niet ‘passen’ binnen de Nederlandse samenleving (burka kan dus wel probleem zijn; hoofddoekje in beginsel niet)

Overheid in democratische rechtsstaat (III) Moet waar het de democratische rechtsstaat zelf betreft: Waken tegen ondermijning democratische rechtsstaat (verbieden organisaties? Waakzaamheid AIVD) Krachten koesteren die de ‘culturele’ ondergrond van de democratische rechtsstaat vormen. ‘De democratische rechtsstaat bestaat bij de gratie van vooronderstellingen die hij zelf niet kan verwezenlijken’.

Toekomstbeeld Méér dynamiek op het lokale vlak Méér differentiatie in relaties kerken - overheid Méér samenwerking tussen kerk en overheid Méér (semi-)contractuele relaties Méér communicatie en praktische coördinatie

Discussies in samenleving en politiek Discussie over waarden en normen? Wat betekent vrijheid eigenlijk (‘vrije meningsuiting’)? Is er een Leitkultur? Hoe om te gaan met orthodox christendom? Hoe om te gaan met de (orthodoxe) islam? Moeten christendom en islam gelijk behandeld worden?

En de samenleving en cultuur? Er is een grens aan wat de overheid kan De houding van mensen moet van binnenuit komen Die houding wordt komt niet exclusief voort uit het geloof, maar wordt wel gevoed door religieus geloof Hoe gaan (christelijk) geloof en de (christelijke) kerk de toekomst in?