Tijdvak 9: De tijd van wereldoorlogen Hoofdstuk 12 Paragraaf 12.1 Nazi-Duitsland en het fascisme in Europa

Kenmerkende aspecten Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme / nationaalsocialisme De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie.

19e eeuw: Nationalisme is zeer aanwezig onder volkeren (naties) in Europa. 1918: Einde WOI: Duitsland ‘verliest’ –zorgt voor wraakgevoelens 1919: Verdrag van Versailles 1933: Hitler komt aan de macht met het nationaal-socialisme Hitler is een ‘kind’ van zijn tijd en beïnvloed door de gebeurtenissen in zijn leven: het nationalisme, de wraakgevoelens door het verlies van WOI, het ‘dictaat’ van Versailles, het aanwezige antisemitisme (en wantrouwen), slechte economische omstandigheden

Mein Kampf: boek van Hitler (in 1924 in de gevangenis geschreven, hij zit daar i.v.m. mislukte staatsgreep) In dit boek staan zijn ideeën / idealen/ politiek-maatschappelijke stroming = uitgangspunt van zijn latere alleenheerschappij

Nationaal-Socialisme Nationaal = Voor het eigen volk (natie) Socialisme = VOLKSGEMEENSCHAP.. Er zijn geen klassen / standen meer tussen mensen. Een raszuiver volk waarbij de massa belangrijker is dan het individu is het uitgangspunt (EIN VOLK EIN REICH EIN FUHRER). Het nationaal-socialisme als politiek-maatschappelijke stroming / ideologie = radicaal + totalitair

Examenvraag Gebruik bron in de volgende dia. Deze redevoering past bij: 1 het in praktijk brengen van een totalitaire ideologie en 2 de opvatting van Hitler over een Duitse Volksgemeinschaft. Toon dit voor beide aan.

bron In 1938 verklaart Adolf Hitler tijdens een toespraak over de Duitse jeugd: Deze jongens komen op tienjarige leeftijd bij onze organisatie en krijgen dan voor het eerst frisse lucht, en dan, vier jaar later, gaan ze van het Jungvolk naar de Hitlerjugend en daar houden we ze voor nog eens vier jaar. En dan zijn we nog minder bereid hen terug te geven aan diegenen die klassen- en statusbarrières opwerpen en nemen hen liever op in de SA of de SS, in NSKK,1) enzovoort. En als ze daar achttien maanden of twee jaar zijn en nog altijd geen echte nationaalsocialisten zijn geworden, dan gaan ze naar de Arbeitsdienst en worden ze daar zes of zeven maanden bijgewerkt, en dat alles onder één enkel symbool, de Duitse spade. En als er na zes of zeven maanden nog altijd restanten van klassenbewustzijn of trots op status overgebleven zijn, dan zal de Wehrmacht de verdere behandeling voor twee jaar overnemen. En als ze dan na twee of vier jaar terugkeren, dan nemen we hen, om te voorkomen dat ze in oude gewoonten terugvallen, onmiddellijk op in

Antwoord examenvraag maximumscore 2 Kern van een juist antwoord is: Deze redevoering past bij: • het in praktijk brengen van een totalitaire ideologie, omdat uit de bron blijkt dat er een totale controle over de opvattingen van de jongeren in Duitsland tot stand moet komen / afwijkende opvattingen/daden moeten worden gecorrigeerd 1 • de opvatting van Hitler over een Duitse Volksgemeinschaft, omdat uit de bron naar voren komt dat Hitler alle klassen- en statusbarrières wil opheffen 1

Fascisme / nationaalsocialisme wat zijn de overeenkomsten / verschillen? Nationalistisch Persoonlijkheidsverheerlijking v.d. leider Imperialistisch Totalitair Militaristisch Masculien (mannelijk) Anti-democratisch Gemengde economie Anti-’andere ideologieën’ Nationalistisch Persoonlijkheidsverheerlijking vd leider Imperialistisch Totalitair Militaristisch Masculien (mannelijk) Anti-democratisch Gemengde economie Anti-’andere ideologieën’ Racistisch (rassenleer) en met name antisemitisch https://www.youtube.com/watch?v=EFAYPqLIAlo

Fascisme /nationaal-socialisme is populair in Europa in de jaren ‘20 ‘30 Omdat: Vernederende vredesverdragen (It + Du) en ‘verlies’ na WO I Angst voor communisme Teleurgesteld in democratie Italië (1926 fascistisch) + Portugal (1928 fascistisch) + Duitsland (1933 nationaal socialistisch) + Spanje (1936 fascistisch)

Nationaalsocialisme is een totalitaire ideologie: Politiek gebied: alleen de nationaalsocialistische partij is toegestaan. Politieke tegenstanders worden vervolgd / opgesloten / gedood. Economisch gebied: geleide economie = vrije markt economie en enkele zaken worden door de staat geleid. Cultureel gebied: Rijkscultuurkamer (alle kunstenaars moeten hierbij zijn aangesloten), propaganda / scholing en massaorganisaties (Hitlerjugend) zorgen voor indoctrinatie van de bevolking. Sociaal gebied: de staat bepaald de rollen van mensen in de maatschappij: verheerlijking van soldaten. Vrouwen zijn ondergeschikt. Enkele groepen (joden, zigeuners en gehandicapten) hebben geen burgerrechten. De burgers worden in de gaten gehouden door de geheime politie (gestapo), SS, enz. Verdachten worden zonder goed proces vervolgd.

Examenvraag Zowel het communisme als het fascisme hebben een totalitair karakter. Leg met een voorbeeld uit een communistisch en een voorbeeld uit een fascistisch land uit wat dit betekende voor een burger van dat land. ANTWOORD: Uit de gekozen voorbeelden moet blijken dat in een totalitaire dictatuur de heersende ideologie doordringt op alle terreinen van het maatschappelijk leven om daarover controle uit te oefenen, bijvoorbeeld: • een Sovjetburger die in een café een grap over Stalin vertelde, kon naar de Goelag worden gestuurd 1 • in nazi-Duitsland werden alle jeugdverenigingen (behalve de Hitlerjugend) ontbonden 1

Examenvraag Vraag 1: Gebruik bronnen in de volgende dia. Stel: je ziet bij een bezoek aan Rome deze mozaïeken en je constateert dat deze mozaïeken passen bij het fascisme. Noem drie kenmerken van het fascisme en geef aan hoe die in de mozaïeken naar voren komen.

Tekst op het tweede mozaïek Tekst op het eerste mozaïek “9 mei 14 E.F., Italië heeft eindelijk haar imperium” Toelichting E.F. is de afkorting van “Era Fascista”. Dit tijdperk begint met Mussolini’s machtsovername in 1922. In 1936 verovert Italië Abessinië, het huidige Ethiopië in Afrika, om er een kolonie van te maken. Onderaan de afbeelding staan zes fasces (= een bijl met daaromheen een roede van berkentakken. Dit was in de Romeinse tijd een symbool van macht Twee mozaiëken op het Foro Italico in Rome, gemaakt na 1936, tijdens het bewind van de fascistische dictator Mussolini: Tekst op het tweede mozaïek “Duce”: de aanspreektitel van Mussolini, leider

Antwoord examenvraag In een juist antwoord worden drie juiste kenmerken van het fascisme aan de mozaïeken ontleend, bijvoorbeeld (drie van de volgende): Het verheerlijken van geweld/het militarisme komt naar voren in de afbeelding van een tank/vliegtuig/geweer. Het nationalisme kan verbonden worden aan het teruggrijpen op het Romeinse verleden door de mozaïeken / de fasces. Het agressieve/expansionistische karakter van het fascisme kan verbonden worden aan de tekst: “Italië heeft eindelijk haar rijk”. Het leiderschapsbeginsel/de persoonsverheerlijking van het fascisme kan verbonden worden aan de titel Duce. Het totalitaire karakter blijkt uit de naam Era Fascista waarbij zij pretenderen bepalend te zijn voor hun tijd. per juist aan een mozaïek ontleend kenmerk van het fascisme 1

Examenvraag Vraag 2 Gebruik dezelfde bron Uit deze foto blijkt dat de Italiaanse fascisten een nieuwe tijdrekening invoeren,de Era Fascista. Leg uit wat zij daarmee willen laten zien.

Antwoord examenvraag Voorbeeld van een juist antwoord is: De fascisten willen laten zien dat de fascistische machtsovername een zo’n belangrijke/grote verandering in de geschiedenis van Italië is, dat een nieuw tijdperk is aangebroken.