Hoofdstuk 4 Etikettering en signalering Basisveiligheid VCA Etikettering en signalering Hoofdstuk 4 Etikettering en signalering 4.1 Etikettering, bijzondere risico’s en veiligheidsmaatregelen 4.2 Gevarendiamant 4.3 Chemiekaarten, veiligheidsinformatiebladen, signaleringsborden en markeringen 4.4 Vragen 6652_700 1 6652_705 1

Lezen!

Etikettering en signalering Basisveiligheid VCA Etikettering en signalering Etiketten op kleinverpakkingen: (chemische) naam van de stof; het gevaarsymbool; H-zinnen; (Hazard = gevaar) P-zinnen; (Precaution =voorzorg) naam van de fabrikant/leverancier. 6652_700 3 6652_705 3

R en S zinnen

Etikettering vlgs het GHS (global harmonized system) explosief milieuschadelijk ((zeer) licht) ontvlambaar nieuw; lange termijn Gezondheidsschadelijk. (kankerverwekkende, mutagene en/of reprotoxische stoffen) oxiderend corrosief nieuw; gassen onder druk (zeer) giftig Schadelijk of irriterend klein chemisch afval ( geen GHS klasse) Nieuwe etiketten 2010 ingevoerd en vanaf 2017 verplicht 6652_700 5 5

Handelen!

Etikettering en signalering Basisveiligheid VCA Etikettering en signalering Chemiekaart aceton 6652_700 7 6652_705 7

Etikettering en signalering Blz 50 - 53 Signalering Signalering van gevaren op de werkvloer verplicht Vergelijkbaar met de verkeerstekens Vijf groepen signalerings- tekens: verbodsbord; gebodsbord; veiligheidsvoorzieningenbord; waarschuwingsbord; mededelingbord. Verder wordt gebruik gemaakt van markeringen in de vorm van strepen en linten Vorm   Kleur betekenis rood verbod -u mag niet… -verboden… -stop… geel Attentie, mogelijk gevaar let op… -gevaar voor… groen Noodvoorzieningen vluchtroutes Waar is: -nooduitgang, -vluchtweg -nooddouche -EHBO-post -…. blauw gebod informatie U moet… -pbm’s dragen -hier oversteken -hier parkeren

markering

Hoofdstuk 5 Elektriciteit Basisveiligheid VCA Elektriciteit Hoofdstuk 5 Elektriciteit 5.1 Risico’s bij het werken met elektriciteit 5.2 Veilig werken met elektriciteit 5.3 Bijzondere gevaren bij elektriciteit 5.4 Vragen 6652_700 10 6652_705 10

Biertje?

V = I x R V = I x R Spanning = stroom x weerstand Volt = Ampere x Ohm

Veiligheid bij elektriciteit Basisveiligheid VCA Elektriciteit Veiligheid bij elektriciteit ongevallen - weerstand kleiner  stroomsterkte groter - stroomsterkte groter  warmteontwikkeling groter 6652_700 13 6652_705 13

Stroomdoorgang kan dodelijk zijn! Basisveiligheid VCA Elektriciteit Stroomdoorgang kan dodelijk zijn! De grootte en aard van het letsel is afhankelijk van: - weg van stroom door lichaam - aanrakingsoppervlak - stroomsterkte - tijd stroomdoorgang - soort en hoogte spanning - lichamelijke conditie 6652_700 14 6652_705 14

Elektriciteit Stroomsterkte 0,2 - 2 mA licht prikkelend gevoel Basisveiligheid VCA Elektriciteit Stroomsterkte 0,2 - 2 mA licht prikkelend gevoel 2 mA - 10 mA sterk wordende pijnlijke spierkramp 10 - 20 mA grensstroomsterkte; onder spanning staande delen kan je niet meer loslaten >20 mA ademhaling wordt belemmerd; snelle hulp is nodig om verstikking te voorkomen 100 mA hartfibrillatie is dodelijk als niet direct wordt ingegrepen (directe elektrocutie) 6652_700 16 6652_705 16

~ Elektriciteit Stroomsterkte fataal Afhankelijk van: huidweerstand; Basisveiligheid VCA Elektriciteit Stroomsterkte fataal Afhankelijk van: huidweerstand; aanrakingsoppervlak; standplaats; soort en hoogte spanning veilige spanning is maximaal 120 V gelijkspanning maximaal 50 V wisselspanning ~ 6652_700 17 6652_705 17

Veiligheidsmaatregelen zijn: Basisveiligheid VCA Elektriciteit Veiligheidsmaatregelen zijn: alleen handelingen door deskundigen; geen deskundigheid? NIET AANKOMEN! gebruik "veilige spanning" (in besloten ruimten); veiligheidsaarding van uitwendig metalen omhulsel aarding steigers; bij bouwwerken aardlekschakelaar in elektrische voeding (aanspreekstroom 30 mA); aarding van metalen werkplaats- en opslagcontainers; deugdelijke kabels (mechanische bescherming). 6652_700 18 6652_705 18

Veiligheidsmaatregelen zijn (vervolg): Basisveiligheid VCA Elektriciteit Veiligheidsmaatregelen zijn (vervolg): fysieke afscherming; isolatie; dubbele isolatie; aardlekbeveiliging; lage spanningen; veiligheidstransformator; jaarlijkse controle. dubbel geïsoleerd 6652_700 19 6652_705 19

Statische elektriciteit Basisveiligheid VCA Elektriciteit Statische elektriciteit Risico bij: slecht geleidende stoffen; geïsoleerde (niet-geaarde) opstelling. oplading door wrijving vonkoverslag als elektrische lading niet kan weglekken via aardleiding . 6652_700 20 6652_705 20

Statische elektriciteit, preventieve maatregelen zijn: Basisveiligheid VCA Elektriciteit Statische elektriciteit, preventieve maatregelen zijn: toevoegen anti-statische dope (ASA); beperken stroomsnelheid; goede aarding leidingen, apparatuur, tanks; valhoogte in opslagvat beperken; hogedrukspuit aarden; toepassen inert gas (bijvoorbeeld stikstof); aansluiten op aardleidingnet; verhogen luchtvochtigheid bij droge stof. draag altijd antistatisch schoeisel, kleding 6652_700 21 6652_705 21

Hoofdstuk 6 Brand- en explosiegevaar Basisveiligheid VCA Brand- en explosiegevaar Hoofdstuk 6 Brand- en explosiegevaar 6.1 Wat is brand? 6.2 Risico’s bij brand 6.3 Blusmiddelen 6.4 Wat te doen bij brand? 6.5 Vragen 6652_700 22 6652_705 22

Bar-B-Q

brandwonden

Brand- en explosiegevaar Basisveiligheid VCA Brand- en explosiegevaar Type brand: Vaste stof Vloeistof Gas Metaal 6652_700 25 6652_705 25

Brand- en explosiegevaar Basisveiligheid VCA Brand- en explosiegevaar 5 componenten voor brand 6652_700 26 6652_705 26

Brand- en explosiegevaar Basisveiligheid VCA Brand- en explosiegevaar Risico’s van brand: vlampunt; explosiegrenzen; zuurstofgehalte; reactiebevordering; reactie met water; zelfontbranding; brandbevorderende stoffen. 6652_700 27 6652_705 27

Brand- en explosiegevaar Vlampunt: bij vloeistoffen en dampen temperatuur waarbij de damp (in juiste mengverhouding met omgevingslucht) kan worden ontstoken (met bv. aansteker, lucifer) 6652_700 28

Brand- en explosiegevaar Explosiegrenzen bij gas, stof (stofexplosie) volumepercentage gas of stof dat (in juiste mengverhouding met omgevingslucht) kan exploderen (ontsteking door vlam, vonk) elk gas heeft eigen explosiegebied 6652_700 29

Brand- en explosiegevaar Explosie gevaarlijke omgevingen zijn: Gas en Oliewinninginstallaties; Raffinaderijen; Overlaadstations; Opslag brandbare stoffen; Graansilo’s. 6652_700 30

Brand- en explosiegevaar In explosiegevaarlijke omgevingen is het streng verboden om: zonder toestemming te betreden; zonder toestemming materialen en middelen mee te nemen die een gevaar kunnen opleveren; zonder werkvergunning werkzaamheden uit te voeren. 6652_700 31

Brand- en explosiegevaar Blussen door middel van: natte blusstoffen water, schuim en AFFF droge blusstoffen zand en bluspoeder gasvormige blusstoffen kooldioxide (CO2) ook wel koolzuursneeuw 6652_700 32

Brand- en explosiegevaar Basisveiligheid VCA Brand- en explosiegevaar Blusstof: Water (stoom) - koelende werking zuurstofverdringing Schuim - zuurstofafsluiting Zand - zuurstofafsluiting en koelend Bluspoeder - negatieve katalyse CO2 - zuurstofverdringing AFFF - zuurstofafsluiting 6652_700 33 6652_705 33

Brand- en explosiegevaar Basisveiligheid VCA Brand- en explosiegevaar Wat als……? Zorg voor eigen veiligheid Meld de brand Waarschuw mensen in de omgeving Doe deuren en ramen dicht Breng mensen in veiligheid Onderneem alléén een bluspoging als het veilig kan 6652_700 34 6652_705 34

nooduitgang

Werken in besloten ruimten Hoofdstuk 7 Werken in besloten ruimten 7.1 Risico’s in besloten ruimten 7.2 Maatregelen 7.3 Graafwerkzaamheden 7.4 Steekflenzen 7.5 Werkvergunningen 7.6 Vragen 6652_700 36

Besloten ruimte

Werken in besloten ruimten Basisveiligheid VCA Werken in besloten ruimten Besloten ruimten Eigenschappen: erg klein; moeilijk te ventileren; kleine in- en uitgangen; slecht verlicht; Voorbeelden: opslagtanks; reactieketels; kelders; riolen; liftschachten; putten/sleuven. 6652_700 38 6652_705 38

Werken in besloten ruimten Basisveiligheid VCA Werken in besloten ruimten Risico’s van besloten ruimten: brand en explosie gevaarlijke stoffen zuurstoftekort elektrocutie vallen en struikelen 6652_700 39 6652_705 39

gierkelder

Werken in besloten ruimten Basisveiligheid VCA Werken in besloten ruimten Maatregelen bij werken in besloten ruimten Voorbereidende werkzaamheden Tijdens het werk 6652_700 41 6652_705 41

Werken in besloten ruimten Basisveiligheid VCA Werken in besloten ruimten Voorbereidende werkzaamheden organiseren; toezicht en verblijfsduur; regelen: veiligheidswacht metingen verrichten. 6652_700 42 6652_705 42

Werken in besloten ruimten Basisveiligheid VCA Werken in besloten ruimten Metingen vooraf: zuurstof : 19-21% explosiegevaar : < 10% LEL giftige stoffen : < grenswaarde 6652_700 43 6652_705 43

Werken in besloten ruimten Basisveiligheid VCA Werken in besloten ruimten Maatregelen tijdens het werk: bereikbaarheid en vluchtmogelijkheid ventileren specifieke maatregelen nodig bij: lassen; verven; overige bijzondere werkzaamheden 6652_700 44 6652_705 44

Schone werkplek

Werken in besloten ruimten Graafwerkzaamheden Maatregelen vooraf: melden bij het KLIC geldige graafvergunning eventueel opspoorapparatuur gebruiken Begin met: proefsleuf graven(binnen 1,5 meter van opgegeven locatie) afwijkingen van leidingen en kabels melden. graven met machine met een niet-getande graafbak denk aan opstelling van machines ook een sleuf kan worden beschouwd als besloten ruimten houdt rekening met instortingsgevaar! neem de juiste voorzorgsmaatregelen! 6652_700 46

Werken in besloten ruimten Basisveiligheid VCA Werken in besloten ruimten Steekflens Isoleren van leidingen met behulp van een steekflens (zo dicht mogelijk bij de besloten ruimte!) 6652_700 47 6652_705 47

Werken in besloten ruimten Basisveiligheid VCA Werken in besloten ruimten Doel werkvergunning: overleg tussen betrokkenen; bindende afspraken; vastleggen van voorwaarden voor uitvoeren van werk. Werk vergunning ………… ……………. …. …….. …………. 6652_700 48 6652_705 48

Werken in besloten ruimten Specifieke werkvergunningen zijn: heetwerkvergunningen t.b.v. laswerkzaamheden; graafvergunningen t.b.v. graven van bijvoorbeeld sleuven om kabels en leidingen te repareren of toe te voegen; werken met gevaarlijke stralingsbronnen; verwijderen van asbest. 6652_700 49

Werken in besloten ruimten Basisveiligheid VCA Werken in besloten ruimten Onderdelen werkvergunning: Werk vergunning ………… ……………. …. …….. …………. aanvraag werkzaamheden maatregelen door verstrekkende afdeling maatregelen door houder bekrachtiging Je moet de inhoud kennen en begrijpen! 6652_700 50 6652_705 50

Hoofdstuk 8 Werkplekeisen algemeen Basisveiligheid VCA Werkplekeisen algemeen Hoofdstuk 8 Werkplekeisen algemeen 8.1 Voorkom struikelen, uitglijden en verstappen 8.2 Risico’s bij tillen 8.3 Gevaren van geluidshinder 8.4 Risico’s bij sloopwerk 8.5 Gevaren bij lassen en snijden 8.6 Werken in kou en hitte 8.7 Hoge drukpompen en – leidingen 8.8 Vragen 6652_700 51 6652_705 51

Werkplekeisen algemeen Basisveiligheid VCA Werkplekeisen algemeen Struikelen, uitglijden en verstappen Oorzaken: - niet-egale ondergrond - gladde ondergrond - hoogteverschil - beperking menselijk lichaam Preventie: - aanpak bij de bron - scheiden van mens en gevaar - markeringen - persoonlijke bescherming/gedrag 6652_700 52 6652_705 52

Werkplekeisen algemeen Basisveiligheid VCA Werkplekeisen algemeen Tillen juiste houding gebruik bescherming gebruik hulpmiddelen 6652_700 53 6652_705 53

Achter de geraniums?

Werkplekeisen algemeen Gevaren van lawaai op de werkplek: hinder in de vorm van concentratieverlies; vermindering van de spraakverstaanbaarheid; tijdelijke gehoorvermindering. 80 dB(A): blijvende schade aan gehoor mogelijk gehoorbescherming dragen geadviseerd werkgever moet maatregelen nemen 85 dB(A): gehoorbescherming verplicht 6652_700 55

Werkplekeisen algemeen Mogelijke gevolgen van geluidhinder kunnen zijn: verstoring van de communicatie; niet horen van waarschuwingen of hulpgeroep; blijvende gehoorschade; nervositeit; verminderde concentratie, vermoeidheid; hoofdpijn; versnelde ademhaling; maag- en darmklachten; verhoogde bloeddruk. 56

Werkplekeisen algemeen Blijvende gehoorschade heeft tot gevolg: moeite hebben met het horen van hoge tonen of zachte geluiden, moeite hebben met telefoneren, moeite hebben met het volgen van een gesprek in rumoerige omgeving, horen van fluit, piep- of bromtonen, die niet uit de omgeving komen. Gehoorschade is definitief Gehoorschade is niet te genezen 6652_700 57

Werkplekeisen algemeen Gevaren bij sloopwerkzaamheden zijn: verstappen en struikelen; uitstekende constructiedelen; werken op hoogte; instabiliteit bij sloopfront; vallend sloopmateriaal; instorting; vrijkomen gevaarlijke stoffen; lawaai. 6652_700 58

Werkplekeisen algemeen Veiligheidsmaatregelen bij slopen zijn: persoonlijke valbeveiliging gebruiken rekening houden met draagkracht van overblijvende constructie zonder specifiek plan niet boven of onder elkaar werken gebruik stortkokers persoonlijke beschermingsmiddelen; helm, veiligheidsschoenen, overall, adembescherming, gehoorbescherming gebruiken inventariseren concentratie gevaarlijke stoffen (bv. asbestinventarisatie) 6652_700 59

Werkplekeisen algemeen Mogelijke gevaren bij elektrisch lassen zijn: elektrocutie; brand en explosie door hittevorming en wegspringende spetters; verbranding van de huid door vrijkomende UV-straling; verbranding van het hoornvlies door vrijkomende UV- straling; verblinding van de ogen door vrijkomende infrarood straling; warmtestraling; vergiftiging door lasrook; longaandoeningen door inademen van lasrook; verkeerde werkhouding. 6652_700 60

Werkplekeisen algemeen Veiligheidsmaatregelen bij elektrisch lassen zijn: spanningverlagend relais (in besloten ruimten verplicht); persoonlijke bescherming: - laskap - lasschort - laskleding - veiligheidsschoenen - luchtgeventileerde laskap; lasgordijnen voor bescherming van personen in de omgeving tegen UV en infraroodstraling; plaatselijke afzuiging van lasrook; ruimtelijke ventilatie; blusmiddelen onder handbereik; werkvergunningensysteem indien vereist. 6652_700 61

Werkplekeisen algemeen Enkele gevaren bij Autogeen lassen, snijden en branden zijn: geraakt worden door spetters gloeiend materiaal; brand door brandbaar materiaal dat vlam vat; vlamterugslag; lekkage van gas en zuurstof; sommige gassen zoals propaan zijn zwaarder dan lucht en blijft hangen in putten, uitgravingen en kelders. 6652_700 62

Werkplekeisen algemeen Veiligheidsmaatregelen bij autogeen lassen, snijden en branden zijn: draag de juiste beschermende kleding; verwijder eerst de brandbare materialen in je omgeving of dek ze af; gebruik van vlamdover in de slang tussen acetyleenfles en brander; terugstroombegrenzers op gas en zuurstofslang van brander; wees bedacht op lekkage van gas en zuurstof in laaggelegen werkomgeving; 6652_700 63

Werkplekeisen algemeen Veiligheidsmaatregelen bij autogeen lassen, snijden en branden zijn (vervolg): slangbreuk beveiliging toepassen; continue gas meten; acetyleenfles rechtopstaand gebruiken of minimaal onder een hoek van 30 graden; plaatselijke afzuiging van lasrook en gassen; ruimtelijke ventilatie. blusmiddelen onder handbereik; werkvergunningensysteem indien vereist. 64

Werkplekeisen algemeen Het gevaar bij werken in kou is: versnelde afkoeling met gevolg: bevangen raken door de koude; bevriezingsverschijnselen; veel materiaal niet veilig te gebruiken. Maatregelen hiertegen zijn: warmteondergoed en isolerende kleding dragen; op beschutte werkplek je werk uitvoeren; nooit in tocht werken; geschikt gereedschap gebruiken; op tijd extra pauzes inlassen; afwisselen met collega’s. 6652_700 65

Werkplekeisen algemeen Het gevaar bij werken in warmte is: bevangen raken en flauwvallen; onvoldoende afvoer van lichaamswarmte; verlies van lichaamsvocht. Maatregelen hiertegen zijn: voldoende pauzes inlassen; afwisselen met collega’s; op tijd voldoende drinken; ademende werkkleding gebruiken; hittewerende werkkleding gebruiken. 6652_700 66

Werkplekeisen algemeen Gevaren bij werken met hoge druk zijn: openbarsten van leidingen; doorspuiten van onderdelen van installaties; geraakt worden door wegschietende onderdelen; onbevoegd en onbekwaam werken met hoge druk machines zoals industriële hoge druk reinigers. Maatregelen hiertegen zijn: voor ingebruikname installaties en machines testen; afpersen van installaties met vloeistof, meestal water; testen en afpersen met zo weinig mogelijk personeel en gebied afschermen/afzetten; veiligheidsinstructies nauwkeurig opvolgen; alleen hiertoe opgeleid personeel inzetten. 6652_700 67

Hoofdstuk 9 Hijs- en hefwerktuigen Basisveiligheid VCA Hijs- en hefwerktuigen Hoofdstuk 9 Hijs- en hefwerktuigen 9.1 Hijskranen 9.2 Kettingwerk 9.3 Staalkabels 9.4 Touw en hijsbanden 9.5 Samenstel,stroppen, lengen en hijsjukken 9.6 Takels 9.7 Vorkheftrucks en Palletwagens 9.8 Vragen 6652_700 68 6652_705 68

Hijs- en hefwerktuigen Basisveiligheid VCA Hijs- en hefwerktuigen Hijsen: manueel; hulpmiddelen (takels e.d.); mobiele hulpmiddelen (steekwagen, vorkheftruck); hijskranen. Voorbeelden: mobiele kraan; portaalkraan; auto laadkraan; bouwkraan. 6652_700 70 6652_705 70

Hijs- en hefwerktuigen Regels voor hijswerktuigen zijn: kraanboek aanwezig; hijstabellen en hijsgrafieken aanwezig; keuringscertificaten aanwezig. 6650_700 71

Vereisten voor de bediener van een hijswerktuig: Basisveiligheid VCA Hijs- en hefwerktuigen Vereisten voor de bediener van een hijswerktuig: Deskundigheidsbewijs STVT (Verplicht voor torenkranen, mobiele kranen en heistellingen) Registratieboekje (Ervaring en geneeskundige verklaring) 6652_700 72 6652_705 72

Risico’s bij hijswerktuigen: Basisveiligheid VCA Hijs- en hefwerktuigen Risico’s bij hijswerktuigen: personen binnen draaibereik; afstempelen; zware lasten; windkracht; (naderend)onweer. 6652_700 73 6652_705 73

Hijs- en hefwerktuigen Basisveiligheid VCA Hijs- en hefwerktuigen Hijsgereedschap: kettingwerk staalkabels touw stroppen, lengen en hijsbanden haken en ogen takels Let op: maximale werklast hoeken van lengen mogelijke slijtage 6652_700 75 6652_705 75

Strop leng strop leng

Hijs- en hefwerktuigen Risico’s van takels zijn: mechanische breuk van takel of van bevestigingspunt; overbelasting. Niet doen: overbelasten; vastmaken aan bordessen, railing en leidingwerk; op de punt belasten; niet zijdelings belasten. Wel doen: regelmatig controleren, zeker voor elk gebruik; defecten direct melden. 6650_700 77

Hijs- en hefwerktuigen Vorkheftrucs: wettelijke verplichtingen; voorzieningen; veilig gebruik; markering en keuring. 6652_700 78

Hijs- en hefwerktuigen Verboden bij het werken met een vorkheftruck: meerijden tenzij er een 2e zitplaats is; personen te heffen tenzij speciale voorziening aanwezig is; hijsen tenzij juiste aanpassing aanwezig is; het contragewicht te verzwaren; te roken bij elektro-heftrucks. Verplicht bij het werken met vorkheftrucks is: de chauffeur moet goed zicht hebben; gebruik van de veiligheidsgordel. 6652_700 80

Hijs- en hefwerktuigen Palletwagen: altijd op een vlakke ondergrond gebruiken; denk aan obstakels; zorg voor voldoende transportruimte. 6652_700 81

Proeftoets H4 tm H9