Werken in de Tussenruimte Filip De Rynck Universiteit Gent Kortrijk, 1 juli 2015 Het veld verkennen, tussenruimte als begrip om relaties tussen bestuur en burgers te vatten

Niemand heeft een overzicht, hier en daar inventarissen Niemand heeft een overzicht, hier en daar inventarissen. Hier van initiatieven ivm duurzaamheid (en alleen dat) in Gent

Culturele sferen, in de brede zin, zijn hier erg door gevat, spelen hier een belangrijke rol

Staat Gemeenschappen Markt Persoon Formeel Non-profit Informeel Staat profit Publiek ‘Civil Society’ Privaat Gemeenschappen Markt Persoon

Oud, Nieuw of Vernieuwend? Actieve ‘civil society’ is niet nieuw en oud middenveld evolueert ook Burgerinitiatieven nu: meer lokaal, andere inhouden meer autonoom andere organisatie- en communicatievormen meer netwerking (tussen middenveldorganisaties) andere relatie tot politiek systeem Relatie met ‘cultuur’ is intens maar dan breed opgevat (leerprocessen, cocreatie, betekenisgeving,...)

Mooi voorbeeld van de verhalen achter de lokale initiatieven, van betekenisgeving, van nieuwe culturele patronen

Individualisering en ‘de-alignment’: loskoppeling van burgers van het representatieve systeem (zuilen, politieke partijen) begrip ‘vertegenwoordiging’ in een hiërarchisch model wijzigt werkt door bij politieke partijen, bij middenveld, bij vakorganisaties,... leidt tot andere patronen van ‘participatie’ in organisaties en in het publieke domein Professionalisering van burgers en informatisering als essentieel onderdeel

De tanende legitimiteit van de representatie Dalende ledenaantallen Te weinig representatief Te weinig activiteiten Geen eigen gezicht Gebrek aan vertrouwen in partijen Stadsbesturen en representatie (hoe ernstig neemt de representatiedemocratie zichzelf?)

De doe – democratie: voorbij de inspraak Van kiezer, klant en inspreker in de representatieve democratie... ... naar autonome coproducent in participatieve democratie co – van alles (cocreatie van dienstverlening; coproducent van beleid, coöperant in de realisatie,...) meer diversiteit, jonger, vrouwelijker maar ook selectief: middenklasse

Inspraak: het bestuur stuurt en bepaalt de agenda, timing, methode,... Participatie: georganiseerde meningsvorming in open processen Participatie door burgerinitiatief: zelf maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen, vorm geven aan het publieke domein en dus aan politiek doen Tegen het bestuur, geen vertrouwen in het bestuur: acties en bewegingen (dat is ook participatie) Toenemende ongelijkheid: participatie in de samenleving (onderwijs, werk, wonen,...)

Van der Steen, 2013: 7

Verschillende rollen van de overheid Overheid in een faciliterende rol, stimulerend, eventueel regisserend Overheid als beschermer van het algemeen belang en zwakke belangen / belangen van de zwakken Overheid als verdediger van gevestigde belangen

De overheid als verdediger van gevestigde belangen en gestolde praktijken Burgerinitiatieven: tegen gevestigde belangen, tegen gestold beleid en tegen heersende beleidstheorie zoals gebetonneerd in routines, structuren en opdeling tussen diensten, bevoegdheidsverdelingen, instrumenten (bvb: subsidies, adviesraden,...)

Politici Ambtenaren Veldwerkers Systeemwereld Overheid Tussenruimte Leefwereld Burgerinitiatieven Verschillen tussen gemeenten; verschillen in aard en dynamiek van burgerinitiatieven.

De Tussenruimte De reële netwerking: netwerken tussen politieke leiders, ambtenaren, middenveld, non – profit professionelen, ‘every day makers’ – burgers, soms bedrijfsleven Varianten in de verhoudingen: naargelang de aard van ‘civil society’ (inhoud, vorm, opstelling, publiek domein, duur,...) soms zeer autonoom burgerinitiatief en overheid op afstand soms initiatief als gevolg van overheidsactie of initiatief van het bestuur vaak netwerken met actieve betrokkenheid van ambtenaren, non – profit professionelen Nadruk op lokale variatie

BURGERS POLITICI Politieke partijen MIDDENVELD Media AMBTENAREN

Politiek zelfvertrouwen De burger bestaat niet en verandert Burgerschapsstijl Politieke interesse Politiek zelfvertrouwen Participatie Uitgebluste burger + - Conventioneel actieve burger ‘Monitorial citizen’ Verlegen burger Bescheiden burger Onbescheiden burger Opportunistische burger Passieve burger Instrumentele burger

Focus op de ambtenaar Macro – niveau: impact van de systeemwereld op denken en doen en impact van grote evoluties en verschuivingen op rol en functioneren (BBC, decreten, politieke cultuur,...) Meso – niveau: kwaliteit van de lokale organisatie, interne communicatie, plaats van de ambtenaar en van de dienst (inbedding in netwerken), cultuur van de organisatie en cultuur van / in de diensten,... Micro – niveau: persoonlijkheid, ambities, handigheid, strategie, communicatie,...

Tussenruimte: ruimte voor innovatie In de tussenruimte komt vernieuwing tot stand Rol van ‘boundary scanners’ en ‘boundary spanners’ is cruciaal: politici: tussen burgers en het overheidssysteem en relaties met ambtenaren rol van ambtenaren: leidinggevenden, middenmanagers en veldwerkers rol van actieve burgers

Druk op de tussenruimte Impact van lineaire besparingen Impact van uniforme managementsystemen denken van binnen naar buiten: de gereedschapskist meten = weten: fobie en illusie Drang tot scoren van en druk op politici Gelijkheidsillusie bij de bureaucratie en bij burgers De angst voor het onvoorziene: uit angst dat er iets zou gebeuren, gebeurt er niets Voorwaarden stellen vanuit het systeemperspectief: denken vanuit sectoren, diensten, departementen

De Tussenruimte Cultiveren Pleidooi voor intelligente verbindingen tussen overheid en burgerinitiatieven Door vormgeving van de tussenruimte: publiek – private samenwerking hybride organisatievormen juridische vernieuwing Door aangepaste instrumenten: innovatieve vormen van ondersteuning innovatieve mensen voor ondersteuning innovatieve organisatievormen innovatieve participatievormen (discussie)