Inhoud 1.Wat is evolutie? 2.Waarom is evolutie waar? 3.De diepe tijd en de evolutie van de mens 4.Recente wetenschappelijke ontdekkingen (neurowetenschappen, moleculaire genetica, e.a.) 5.Evolutionair ingeslepen mentale sjablonen 1.Empathie 2.Bewustzijn 3.Denkfouten en zelfbedrog vs. wetenschap 4.Moraal 6.Hedendaags geluk en motivatie onderzoek, socialistische versus kapitalistische waarden

Gezien de menselijke natuur zijn de waarden volgens het socialistisch concept van samenleven en samenwerken superieur aan het kapitalistisch concept op uitkomsten van: Geluks- en welzijnsonderzoek Motivatie onderzoek

socialistischkapitalistisch Collectivisme Individualisme Empathie – altruïsme – onderlinge hulp – solidariteit Egoïsme - uitbuiting Samenwerking – uitwisseling – delen Concurrentie – monopolie – bezitten - nemen Verbinden van de 99% - inclusie – antiracisme, internationalisme Verdelen van de 99% - uitsluiten racisme, national., ethnicisme Arbeid als emancipatie en hulp Arbeid voor uitbuiting Eerlijkheid, vertrouwen, eenheid woord en daden Bedrog, misleiding, hypocrisie, breuk woord en daad Gelijkheid, gelijkwaardigheid, rechtvaardigheid Ongelijkheid, dominantie, elitisme, onrechtvaardigheid Wetenschappelijkheid, rationaliteit Onwetenschappelijkheid, idealisme, irrationalisme Humanisme, ‘eerst de mens’ ‘eerst de winst’ monetarisering, vermarkting, alles koopwaar Waarden – normen - ethiek

De wetenschap van geluk. Mentale ziekte en gezondheid? Jan Walburg 27 april 2011 Studium generale Utrecht

Patiënten tussen 18 en 50 jaar die consulteren Zelfdodingsgedachte afgelopen jaar: 10% voor de hele studiepopulatie (België: 5%) 18% bij jobverlies omgeving 28% bij werkonzekerheid 33% bij verlies van job

Geluk en werk Vijf kenmerken duurzaam positieve organisatie 1.Ruimte voor eigen inrichting van het werk 2.Ruimte voor het ontwikkelen en benutten van persoonlijke vaardigheden, talenten en die van anderen 3.Maatschappelijk aansprekende missie 4.Werken met anderen die aan hun werk zijn toegewijd en die elkaar positief stimuleren 5.Een ruimtegevende stijl van leiderschap met persoonlijke aandacht van leidinggevenden

Dan Pink: The puzzle of motivation Ted talk – Motivatie psychologie 1.Intrinsieke motivatie >>> extrensieke motivatie (wortel en stok) 2.Belangrijker voor conceptuele, complexe taken 3.Geld (extrensieke) incentive alleen voor louter uitvoerend, mechanistisch werk met plafond en in vergelijking met anderen De huidige ‘evidence’:

De huidige ‘evidence’ 4.Motivatieverdringing (motivation crowding) Eens je naast eender welk motivatie-systeem een monetaire incentive systeem plaatst, gaat het monetaire systeem altijd overheersen en de andere motiverende systemen verdringen. Overal waar mensen iets niet om geldelijke redenen doen, leidt betaling tot het wegvallen van die bereidheid. Geldelijke motivatie verdringt niet-geldelijke motivatie. (‘Motivation crowding theory: a survey of empirical evidence’ Journal of Economic Surveys, 2001 ; ‘Freakonomics’ Harper Collins, 2009; ‘Does pay for performance increase or decrease intrinsic motivation?’ Journal of Personality and Social Psychology, 1999 ‘Psychological Foundations of Incentives’ Institute for Economic Research, 2002 …)

Intrinsieke versus extrensieke motivatoren (Op basis van Tomasello e.a. bij kinderen, cross-cultureel en vergeleken met andere primaten) Homo Sapiens is intrinsiek voorbeschikt voor goedheid Al vanaf kruipers: spontaan altruïstisch helpgedrag Geen hulp als het slachtoffer moedwillig fouten maakt (Crèche experiment) De beloning zit in de helpactiviteit.’ Goed doen voelt goed’. ‘Warme gloed van binnen’

Intrinsieke versus extrensieke motivatoren Wanneer helpgedrag gekoppeld wordt aan materiële beloningen, verliest de kruiper de interesse om spontaan-intrinsiek te helpen. Materiële beloning leidt al bij kruipers tot verslaving Extrensieke beloningen om goed te doen prikkelen andere beloningssystemen in het brein (nucleus accumbens~cocaine verslaving) dan intrinsieke motivatie (posterior superior temporal sulcus – ‘warme gloed gevoelen’).

The higher up the social-class ranking people are, the less prosocial, charitable and empathically they behaved (Piff et al. 2010) Antropoloog Boehm bewees dat psychopate kenmerken niet getolereerd werden in jagers- verzamelaars gemeenschappen.Veranderde bij accumulatie van privé-bezit: monetarisering, markt: competitie, onpersoonlijke moderne maatschappijen. (Science mei 2014) Zakenmentaliteit bevordert psychopate kenmerken. Mensen worden behandeld als koopwaren. Brute praktijken worden financieel beloond. Er zijn vier keer zoveel psychopaten onder CEO’s dan onder een doorsnee populatie.

Friedrich Engels (1843): “Menselijkheid van het proletariaat. Het individuele karakter van de arbeiders is veel en veel menselijker dan dat van de bourgeois. (…) Ik merkte al op dat de bedelaars bijna uitsluitend een beroep plegen te doen op de arbeiders en dat er over het algemeen van de kant van de arbeiders meer voor de verzorging van de armen gedaan wordt dan van de kant van de bourgeoisie.(…) Zij kennen het harde lot uit eigen ervaring en kunnen daardoor meevoelen met hen, wie het slecht gaat; voor hen is ieder mens een mens, terwijl voor de bourgeois die arbeider minder dan een mens is; (…)”

Friedrich Engels (1843): “(…) daarom zijn zij meer tegemoetkomend, vriendelijker en hoewel zij het geld dringender nodig hebben dan de bezittenden, zijn zij er toch minder verzot op. De arbeider die deze eerbied voor het geld niet zo kent, is daarom niet zo hebzuchtig als de bourgeois die alles alleen maar doet om geld te verdienen en die in het bijeengaren van geldzaken zijn levensdoel ziet. Daarom ook is die arbeider veel onbevangener, heeft hij veel meer open oog voor feiten dan de bourgeois en ziet hij niet alles door de bril van de eigenbaat.”

Geld in beweging wordt kapitaal Marx: Hfstk 4 van Het Kapitaal Engels: besluit Oorsprong van het gezin, particuliere eigendom en staat) Marx over het warenfetishme : “koopwaren, geld en kapitaal krijgen een fetish karakter” (fetish: bovennatuurlijke eigenschappen toekennen aan een object, het aanbidden-vereren- erdoor geobsedeerd zijn) Circulatie van geld als kapitaal W-W -> W-G-W -> G – W – G’ = Handelskapitaal Begint met koop en eindigt met verkoop G – G’ = Financierskapitaal Tijdsverschil G – W (V & C)…P… W’ – G’ = Industrieel kapitaal

Eigenschappen & gevolgen van geld als kapitaal G -> WW -> G Van universeel -> particulier = makkelijk en onbeperkt (met geld is alles te koop) Van particulier -> universeel = moeilijk en beperkt ( :f: koopkrachtige vraag)  Accumulatie van G (kapitaal) is onbegrensd, accumulatie van W (gebruikswaarde) is beperkt  Beweging van G (kapitaal) is onbeperkt,G kan uit en kan in circulatie, onbegrensd in termen van tijd, plaats en bewegingssnelheid  G – G’=> Kredietsysteem => Schuldeiser/crediteur >< Schuldenaar/debiteur ~ machtsverhoudingen/ afhankelijkheidsrelaties  G – G’  Overheid – nationale staat – nationale munt – nationale bank  G – G’=> Speculatie/virtuele economie los van reële economie/ zeepbellen=> crisis

Dan Pink: The puzzle of motivation Ted talk >< vervreemding (3X) ~participatie Oplossing kapitalisme -> participatief management, teamwork, Q cirkels, polyvalentie

Prof. Dan Ariely (gedragseconomie-Duke) : Wat geeft ons een goed gevoel over ons werk? – Ted talk Adam Smith versus Karl Marx Smith: voorbeeld van de naaldenfabriek. Elf handelingen om een naald te maken, serieel, iedere arbeider telkens dezelfde handeling drijft productiviteit op Marx kritiek: conflict van de vervreemding van die arbeider (3X) “Smith had een punt bij de opkomst van de industriële revolutie, Marx heeft meer te zeggen in het tijdperk van de kenniseconomie”

Relatieve meerwaardegroei Karl Marx in‘Loonarbeid en Kapitaal’ gebruikt volgende metafoor: “Een huis mag groot zijn of klein, zolang de huizen die er om heen staan ook klein zijn, bevredigt het alle maatschappelijke eisen die men aan een huis stelt. Zodra echter naast het kleine huis een paleis verrijst, krimpt het kleine huis tot een hut ineen. Het kleine huis bewijst nu dat zijn inwoner geen of maar heel weinig eisen te stellen heeft. En het mag in de loop van de beschaving ook nog zozeer in de hoogte schieten, wanneer het naburige paleis in dezelfde of in nog groter mate in de hoogte schiet, zal de bewoner van het naar verhouding kleine huis zich tussen zijn vier muren steeds onbehagelijker, onbevredigder, gedrukter voelen.”

Proximate ~ ultimate argumenten

Deze gedragseconomen en psychologen, ten dienste van Big Business Une discipline inspirée de la psychologie comportementale. Pire que l’autre, la nouvelle science économique (Le Monde Diplomatique juli 2013) “ Gevoed door de psychologische wetenschap, bestuderen gedragseconomen onze reacties om ze te kunnen beïnvloeden, via subtiele prikkels. Een eenvoudig duwtje volstaat dikwijls om werknemers of consumenten op het gewenste pad te manipuleren”

Gallup survey (Daniel Kahneman – 2010 – N: ) euro

Europese Unie: 26 miljoen werklozen 1,000 miljard euro = 25 miljoen keer euro = 25 miljoen arbeidsplaatsen => Werkloosheid weg Veel jobs in: Onderwijs Zorg Bouw sociale woningen Isolatie woningen Hernieuwbare energie …

Gallup survey (Daniel Kahneman – 2010 – N: ) euro Voldoet volledig aan het criterium van de utilitaristische moraalfilosofen: ”Iets is moreel goed als het het grootst mogelijke geluk brengt voor zoveel mogelijk mensen” (Hume, Bentham, John-Stuart Mill)

“Two sides of the coin: the general scope of what government does to make life more secure for people and the stuff that works specifically in terms of peoples' work conditions. Both types of policies contribute to what social theorists call "decommodification,” meaning limiting the degree to which in a capitalist economy people have to act as commodities in order to survive.(…) More decommodification makes people happier” People who belong to unions are happier, and, more importantly, union density is strongly related to levels of happiness for union members and non-members.

Graad van decommodification (ontmarkting) v.d welvaartstaat: (Afhank. Variab. geluksmeting: World Value Surveys Onafhank. Variab.: OESO cijfers Op individueel als op landen-staten (VS) niveau) – Vervangingsinkomens: 1) pensioenen 2) ZIV 3) werkloosheidsuitkering X 1) vervangingsratio 2) duur uitkering Index – Overheidsconsumptie: publieke 1) wonen 2) gezondheidszorg 3) onderwijs – Overheidsgrootte: 1) graad herverdeling – 2) overheidsconsumptie – 3) publieke investeringen en 4) publieke ondernemingen – 5) top marginale belastingschaal Index Op alle afzonderlijke parameters en op alle indexen: ↑decommodification => ↑ gelukkiger; zowel bij analyse op individueel niveau als op landenniveau

Grotere ontmarkting ~ ↑ geluk voor iedereen: rijk en arm Van de minst ontmarkte naar de meest ontmarkte welvaartstaat binnen de OESO => ~ 3X geluk bij vermijding van werkloosheid

Vakbonden en arbeidsprotectie (OESO cijfers ) ↑ Arbeidsmarktregulatie => ↑ geluk ↑ Syndicalisatiegraad => ↑ geluk Verandering van syndicalisatiegraad van 10% naar 80% => ↑ geluk ~ 2X geluk bij vermijding van werkloosheid Niet alleen bij gesyndiceerden, ook bij niet gesyndiceerden Sterkere vakbonden => – Betere arbeidsmarktregulatie – Betere herverdeling van inkomens – Sterkere welvaartstaat, meer ontmarkting – ↑ sociale kapitaal en sociale steun en cohesie

Conservatieve Heritage Foundation: ‘Index of Economic Freedom’ – 1) rigiditeit hoogte minimum loon – 2) rigiditeit regelgeving overuren – 3) obstakels voor ontslag – 4) kosten bij ontslag ↑ index => ↓ geluk

‘Ultimate’ argumenten

Sociale gradiënt in gezondheid doorheen hele samenleving, niet alleen de armsten

Waarom die toenemende ongelijkheid? Waarom de 1%? => “Marx, Darwin, sociaaldarwinisme, toen en nu”