1 NN Campus Dendermonde, 2013 Tussen hoop en wanhoop De bijdrage van spirituele zorg op geriatrie Pastorale dienst

2 NN Aandachtspunten 1)Wat is spiritualiteit en spirituele zorg? 2)Wat is bijdrage van spirituele zorg op de afdeling? 3)Samenwerking afdeling en pastorale dienst

3 NN Betekenis vinden Zoeken naar antwoorden Waarde en betekenis van eigen leven, lijden, dood Ontplooiing Persoonlijke levensovertuigingen, waarden en doelen Creatief vermogen Verbondenheid Relaties Gemeenschap Wat is spiritualiteit? Transcendentie Grotere volheid Verwondering voor het mysterie Vragen rond Schepper Leven na de dood Wie ben ik? Wie zijn we?Waarom zijn we hier?

4 NN Visie op spirituele zorg Spirituele zorg is wezenlijk onderdeel van totaalzorg aan de patiënt Opletten voor verenging: Spirituele zorg situeert zich op het domein van zingeving en spiritualiteit en is ruimer dan religie Spirituele zorg is ruimer dan gesprek en rituelen Spirituele zorg behoort ook tot de verantwoordelijkheid van het hele zorgteam De pastorale dienst is de professionele dienst voor het behartigen van spirituele zorg en kan dus hiervoor ingeschakeld worden Het pastorale team is opgenomen binnen een multidisciplinaire samenwerking waarin regelmatig op formele en informele basis overleg wordt gepleegd Als zorgverlener kun je altijd patiënten doorverwijzen naar de pastorale dienst

5 NN Ik ben zo moe, ik kan niet meer … Zal ik nog naar huis kunnen? … Ik wil niet naar het rusthuis, ik wil thuis sterven … Wat voor zin heeft het allemaal nog, ik wil euthanasie … Het leven draait maar rond één ding en dat is geld … Ik heb een mooi leven gehad, ze mogen mij van hierboven komen halen… Mijn dochter is gestorven en ik kan geen afscheid van haar nemen … Wat lig ik hier te doen? In mijn bed liggen kan ik thuis ook … Ik heb meer aan een vriendelijk woord dan aan boterhammen … Gisteren at hij nog en sprak hij nog en nu doet hij zijn ogen niet meer open… Ik vind het zo moeilijk mijn moeder zo te zien liggen … Ik lees alle dagen, maar ze luisteren niet hierboven … Kunt ge u dat voorstellen, dat iemand anders uw poep afkuist?

6 NN Spiritueel Support Team

7 NN Bijdrage van de spirituele zorg op de afdeling Onze specifieke invalshoek = luisteren naar de patiënt en gemeenschap rond de pt -Wat beweegt deze patiënt op spiritueel vlak (noden), -Wat hoopt hij (hoop) -Waar haalt hij kracht uit (krachtbronnen) -Wat is heilig voor hem -Wat zijn z’n bronnen van zingeving -Wat is zijn gemeenschap Spiritueel profiel van de patiënt = ons werkinstrument

8 NN Spiritueel profiel van patiënten op geriatrie Spirituele noden Nood om op verhaal te komen Nood aan houvast - perspectief Nood aan ruimte om te rouwen Nood aan autonomie en controle Nood aan verbondenheid Nood aan zingeving Nood aan menselijke waardigheid

9 NN Spiritueel profiel Spirituele noden Bijzondere aandacht voor: Pt met dementie Pt die recent een dierbare naaste hebben verloren Pt wiens levenssituatie ingrijpend verandert (langdurige of permanente beperking, rusthuisplaatsing) Pt die sociaal geïsoleerd zijn Terminale pt Levensmoeheid of “voltooide leven” of “lijden aan het leven”

10 NN Spiritueel profiel Spirituele krachtbronnen Patiënten putten uit zeer diverse krachtbronnen: De gemeenschap rond de patiënt Levensverhaal Eigen vermogens: geduld, veerkracht, reflectie en zelfreflectie Spiritualiteit Attentvolle en vriendelijke zorg: “de kleine goedheid van elke dag” (éthique du bonjour)

11 NN Spiritueel profiel Hoop Hoop op terugkeer naar het vertrouwde Hoop op voldoende zelfredzaamheid Kwetsbaar: door verlieservaringen, pijn en lijden maar flexibel!

12 NN Spiritueel profiel Hoop Hoop wordt gevoed door: Humor Controle (pijnstilling!) Relaties Toekomstperspectieven Gebed Herinneringen “Tragisch optimisme” Hoop en wanhoop bij patiënten die lijden aan het leven Hoop en wanhoop bij terminale geriatrische patiënten

13 NN Spiritueel profiel Het heilige Ligt op het vlak van de ultieme betekenisgever voor de patiënt Onafhankelijkheid Relaties Materieel Spiritueel: christelijk referentiekader blijft een belangrijke pijler.

14 NN Spiritueel profiel De gemeenschap Verlieservaringen Belang van de gemeenschap in revalidatie en welzijn Familie neemt zorg op zich Rolverandering Sommige patiënten zijn vrijwel sociaal geïsoleerd

15 NN Spiritueel profiel De betekenisgeving Afhankelijkheid en eindigheid Verveling Vertrouwde bronnen van betekenisgeving worden uitgedaagd: - fysiek - relationeel - spiritueel

16 NN Pastoraal handelen Interventies Gericht op narratieve zorg, rouwverwerking, hoop versterken: Op verhaal laten komen Ruimte creëren om te rouwen Zoeken naar verwerkingsmechanismen en krachtbronnen Aanbieden van rituelen Aanbod van mijn spiritualiteit als bron van zingeving Herinneringen ophalen Vertellen van levensverhaal Inspelen op nood aan autonomie en controle Hoop verkennen Bronnen van zingeving verkennen Impact levensverandering verkennen

17 NN Resultaten Gewenste en gedeelde resultaten Patiënt voelt zich gehoord in zijn verhaal en erkend in zijn beleving Patiënt rouwt om verlies Patiënt heeft controle uitgeoefend Inzicht in wat helpt en blokkeert Impact levensverandering benoemd Hoop benoemd Zin gevonden Levensverhaal gedeeld Nieuwe geestelijke energie gevonden Ervaring van verbondenheid: relationeel – spiritueel

18 NN Spirituele zorg is gedeelde zorg Attent voor de spirituele noden van de patiënt = patiënt opent vensters voor spirituele beleving via lichamelijke en psycho-sociale noden Opschorten van eigen referentiekader Bronnen van hoop: adequate pijnstilling tijdelijke gemeenschap Belang van voortdurende heldere, verstaanbare en eenduidige informatie Doorverwijzing: jullie zijn onze ogen en oren Spirituele helpdesk: of aanwezigheidsrooster op intranet

19 NN Spirituele zorg bij opname: het intakeformulier Handreiking gebruik intakeformulier Doel intakeformulier: 1) Nagaan of patiënt bij opname behoefte heeft aan extra ondersteuning op vlak van zingeving en spiritualiteit 2) Overlopen van het aanbod van de pastorale dienst Bevraging intakeformulier is een eerste handeling van spirituele zorg Alle nieuw opgenomen patiënten worden bevraagd.

20 NN Intakeformulier Handreiking intakeformulier Hoe? 1. Liefst met eigen woorden 2. Overlopen van alle items in de volgorde van het formulier 3. Indien nodig doorverwijzing naar formulier morele, godsdienstige of filosofische bijstand Doorstroming Eén exemplaar blijft op de dienst, één exemplaar - met patiëntenklever - wordt binnen de 24 uur in het ruifje van de pastorale dienst gelegd. Opvolging Pastorale dienst geeft zo snel mogelijk gevolg aan het intakeformulier en zeker binnen de drie werkdagen.

21 NN