Waarneming = Veranderingen in de omgeving kunnen ervaren. We leren vandaag hoe zintuigcellen in je zintuigen de prikkels (veranderingen in de omgeving) omzetten in impulsen. Ter vergelijking: Geluid van je stem wordt omgezet in data/bits/(0011001) omdat jouw telefoon/kabel/satelliet/computer/mp3 alleen maar bits kunnen lezen en verzenden. Zo moet geluid/licht enz. omgezet worden in iets dat jouw zenuwen/hersenen kunnen “lezen”/verwerken. Geluid/licht (=prikkel) kan niet door een zenuw verplaatst worden. Maar een soort stroomstoot (=impuls) WEL! Zenuwencellen communiceren door middel van deze “stroomstootjes” = impulsen.

Een prikkel is een verandering in de uitwendige of inwendige omgeving waarop een organisme reageert. Deze reactie wordt ook wel een respons genoemd. Veel organismen bezitten speciale organen die gevoelig zijn voor een prikkel: de zintuigen. Deze zintuigen zetten de prikkel om in elektrische impulsen/signalen die naar een regelend orgaan (hersenen) gestuurd worden. Dan kan er gereageerd worden = respons

Onze zintuigen vangen prikkels op die in onze hersenen worden omgezet in informatie. Deze prikkel (wordt in de zintuigcellen omgezet in)  impuls/signaal (die komen bij de hersens aan en die maken hiervan: ) informatie. De informatie kan ons waarschuwen voor gevaar, maar ook een prettig gevoel geven.

Feiten over zintuigcellen Elke zintuig(cel) heeft: zijn eigen prikkel (oor=geluid, enz/) zijn eigen drempel (hoeveel geluid is nodig om de zintuigcel te triggeren)? zijn eigen sensorisch deel op de hersenen (te zien op een scan…wat licht op?).

De Zintuigen Horen (oren, trilhaartjes in binnenoor zijn de zintuigcellen) Zien (ogen, staafjes&kegeltjes in netvlies zijn de zintuigcellen) Voelen/tast (huid, zenuwuiteinden in dermis zijn zintuigcellen) Proeven (tong, zintuigcellen zitten in papillen in/op je tong) Ruiken (neus, zintuigcellen in slijmvlies van je neus)

Horen: ter info Anderhalf miljoen mensen zijn slechthorend. Waarvan 450.000 mensen een hoortoestel dragen. Van de rest –ruim 1 miljoen- zou vermoedelijk de helft beter kunnen communiceren met behulp van een gehoorapparaat. Veel mensen zijn onvoldoende op de hoogte van de mogelijkheden of weten zelf niet dat hun gehoor minder is.

Werking van het gehoor Het gehoororgaan bestaat uit: Het uitwendige oor Het middenoor Het binnenoor

Oor

De werking van het oor Het oor kan tot 20.000 trillingen per seconde verwerken. Hoe meer trillingen per seconde, hoe hoger het waargenomen geluid (de frequentie) is. Hoe harder het geluid, hoe ‘heftiger’ de trillingen.

Vervolg werking van het gehoor In het binnenoor ligt het slakkenhuis met ca. 16.000 cellen met piepkleine trilhaartjes. De trilhaartjes sturen de geluidssignalen naar de hersenen. Als haartjes kapot gaan, is de persoon voor die tonen/ frequenties doof.

Slakkenhuis (binnenoor) & trilharen (=zintuigcellen)

Zien: ter info In het spectrum van zichtbaar licht kunnen we 8 miljoen tinten onderscheiden. In Nederland is ca. 1 op de 12 mannen en 1 op de 200 vrouwen kleurenblind. 1 op de 33.000 mensen zijn geheel kleurenblind. Zij zien alles grijs.

Zien: meer info Ons netvlies bevat 126 miljoen lichtgevoelige cellen. 80 % van de zintuiglijke prikkels komt binnen via de ogen. De ogen worden het meest bewust gebruikt.

De werking van het zicht. Hoornvlies (bescherming) Lens (Concentreert lichtstralen) Iris (regelt hoeveel licht in lens valt) Glasachtig lichaam Netvlies (hier liggen de uiteinden van de zintuigcellen. Deze cellen zetten licht om in impulsen die via de oogzenuw naar de hersens gaan) Harde oogvlies (bescherming) Gele vlek (hier liggen de uiteinden van de meeste zintuigcellen en is dus de lichtgevoeligste/belangrijkste! plek!!!) Blinde vlek (hier buigen de zintuigcellen om, dus alleen de zijkant van die zintuigcellen liggen bloot en die ‘doen’ niets. Alleen de uiteinden doen wat). Oogzenuw (bundel van alle zintuigcellen) Bindvlies.

Oog

Vervolg werking van het zicht Via de pupil komt licht ons oog binnen en worden de stralen gebroken door het hoornvlies en de lens. Hierna wordt een ‘beeld’ geprojecteerd op het netvlies. De zintuigcellen op het netvlies – staafjes en kegeltjes- zetten lichtprikkels om in impulsen die via de oogzenuw worden doorgegeven aan de hersenen.

Ruiken. Onze neus signaleert niet alleen etensgeuren maar ook gevaren, zoals brand, gas en bedorven voedsel. Het reukorgaan is volgens sommige wetenschappers 10.000 keer gevoeliger dan het smaakzintuig. Geuren roepen herinneringen op! Heel direct, zonder dat het eerst ‘bedacht’ kan worden. Heel belangrijk bij ouderen!

De werking van het ruiken. * Boven in de neusholte ligt het “reukepitheel”: dit is gevoelig slijmvlies, waarin de reuk-zintuigcellen zich bevinden. * Geurstofmoleculen worden met de luchtstroom meegenomen naar dit slijmvlies en komen in aanraking met de uiteinden van de zintuigcellen. * De zintuigcellen zetten de geurprikkels vervolgens om in impulsen/signalen en die gaan via de neuszenuwen naar de hersenen.

Smaak Smaakknopjes (papillen) liggen op de tong. De 10.000 smaakknopjes liggen in het epitheel (=slijmvlies-huid) van de tong. 4 soorten zintuigcellen in deze papillen, voor 4 primaire smaken. 5de?: =unami ( japans voor ‘mondgevoel’). Lekker hartig, vol. (Ketjap, oude kaas) MAAR: We proeven toch meer dan 4 smaken? Nee! Die ‘ruiken’ we!!!!

De werking van het proeven. De tong is bekleed met een dik slijmvlies. Hierin bevinden zich zo'n 3000 smaakpapillen die via 3 zenuwbundels prikkels doorsturen naar de smaakwaarnemingscentra in de hersenen. Zonder reuk en zien maar 4 smaken! MET reuk wel duizenden!

Proeven De smaakpapillen worden elke 10 dagen vervangen. De punt van de tong is het meest gevoelig voor zoet. Het achterste gedeelte van de tong voor bitter. De zijranden van de tong voor zuur. Een smal strookje langs de gehele tongrand voor zout.

Waarnemingsfunctie v.d. huid Huid is 5e zintuig van deze serie. Ook in de huid zitten zintuigcellen. De uiteinden van deze zintuigcellen zetten verschillende soorten prikkels om in impulsen/signalen, die via de zenuwen naar de hersenen gaan. Maar de huid heeft meer functies!!!!!

Functies van de huid Vijf belangrijke functies: Bescherming tegen uitdrogen, ziektekiemen, uv-stralen Helpt ons lichaamstemperatuur te regelen Uitscheiding van bijvoorbeeld afvalstoffen Waarneming, door wat we voelen met onze huid Aanmaken van vitamine D

De bouw van de huid 3 belangrijkste lagen: 1. Opperhuid=epidermis 2. Lederhuid = dermis 3. Onderhuids bindweefsel = subcutis

De bouw van de opperhuid/dermis De opperhuid bestaat uit vijf lagen: Hoornlaag (deze beschermt vooral) Kiemlaag (deze laag, en dus onze hele huid, wordt elke 4-8 weken vernieuwd! Nieuwe cellen worden omhoog geduwd. Dode hoorncellen slijten af of worden afgewassen/afgeschuurd. Stekelcellaag Korrellaag Heldere laag Huidskleur wordt bepaald door de hoeveelheid melanine, gemaakt door pigmentcellen in de kiemlaag. Bv: Tepelhof, moedervlekken, sproeten.

Feitjes Hoornlaag Hoornlaag Beschermt tegen ziektekiemen, uitdroging, uv-stralen en ‘diepere shade”. Eelt is een verdikking van de hoornlaag. Hoe meer schuring, hoe meer eelt. Cellen in de hoornlaag zijn dood. Haren en nagels zijn ook gemaakt van hoorncellen.

Lederhuid en onderhuids bindweefsel Hier liggen belangrijke structuren voor temperatuur-regeling (bloedvaten die uit kunnen zetten, zweetklieren die verkoelend zweet kunnen produceren, haren die overeind kunnen staan en een vetlaag). En voor waarneming (4 verschillende zintuigcellen voor tast, pijn, druk en warmte/kou).

Huid  Gevoel/Tast