© 2006 Karakter |

ADHD & EEG-Neurofeedback Martine Boomsma 1, 31 Maart 2008 Prof. dr. J.K. Buitelaar 1,2, Dr. D. Slaats 2, Dr. M. Lansbergen 1, D. Merkx 2, Dr. M. Zwiers 1,3, Drs. D. Mulder 4 1 Department of Psychiatry, UMC St. Radboud Nijmegen, 2 Karakter University Centre for Child and Adolescent Psychiatry, Nijmegen, 3 F.C. Donders Centre for Cognitive Neuroimaging, Nijmegen, 4 Neurofeedback Instituut Nederland

© 2006 Karakter | Presentatie inhoud Elektroencephalogram (EEG) EEG-Neurofeedback ADHD & EEG-Neurofeedback Onderzoeksproject Rationale Doelstellingen Design Inclusie&Exclusie Metingen Logistiek Discussie

Elektroencephalogram Neuronale transmissie is een electrochemische gebeurtenis Er ontstaan potentiaalverschillen Deze zijn meetbaar Het EEG is een grafische representatie Metingen in tijd en frequentiedomein © 2006 Karakter | tijd frequentie amplitude power

Elektroencephalogram © 2006 Karakter |

Frequentie BewustzijnsniveauHersengolf BETA: >13 Hz (12-15=SMR) wakker, alert, gespannen (intern georienteerd) ALPHA: Hz diep ontspannen, passief- bewust, kalmte THETA: 4-7 Hz slaperig, onbewust, meditatieve staat DELTA: <4 Hz slapend, diep onbewust Elektroencephalogram

© 2006 Karakter | EEG-Neurofeedback-historie  1920 Berger: 1e EEG bij mensen  1960 Miller: autonome functies veranderbaar door operante conditioneringoperante conditionering  1963 Kamiya: karakteristieke biofeedback loop→ a.Een instrument meet een bepaalde biologische activiteit b.De proefpersoon wordt bekrachtigd telkens wanneer de gewenste activiteit plaatsvindt. c.Vrijwillige controle van een biologische activiteit is mogelijk  1968 Sterman: SMR-getrainde katten bleken langer resistant tegen een epilepticumSterman

© 2006 Karakter | EEG-Neurofeedback-definitie “EEG- Neurofeedback is het zelf veranderen van hersengolfpatronen in gewenste regio’s van het brein door life feedback ”

© 2006 Karakter | EEG-Neurofeedback-procedure 1.Rust EEG meting 2.Kwantitatieve EEG analyse 3.Normatieve databank 4.Afwijkingen trainen delta theta alpha beta power (μV 2 ) frequency (Hz) Cz Tijd (sec.)

Rust EEG meting © 2006 Karakter |

Rust EEG meting © 2006 Karakter |

Rust EEG meting © 2006 Karakter |

Kwantitatieve EEG analyse © 2006 Karakter |

Afwijkingen trainen © 2006 Karakter |

ADHD & EEG-neurofeedback 1.Neuroplasticiteit 2.Bevindingen ↑ relatief theta frequentie ↓ relatief alpha en beta frequentie ↑ theta/alpha en theta/beta ratios

© 2006 Karakter | Onderzoeksproject-rationale Nieuwe behandelmethode is welkom… →Niet alle kinderen reageren op medicatie → Medicatie geneest niet → Bijwerkingen Privé klinieken Eerste bevindingen zijn veelbelovend en zonder bijwerkingen…maar echt goed opgezet onderzoek ontbreekt nog!

© 2006 Karakter | Onderzoeksproject-doelstellingen Het onderzoeken van de effectiviteit van NF bij kinderen met ADHD… 1.in reductie van gedragssymptomen 2.op cognitief functioneren 3.op neuronaal functioneren

© 2006 Karakter | Onderzoeksproject-design Dubbel-blind gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek & case-control studie

Onderzoeksproject-overzicht © 2006 Karakter | selectie 125 ADHD25 CO Voormetingen 50 NF-HI 50 NF-LI 25 WL Nametingen Follow-up

© 2006 Karakter | Onderzoeksproject-inclusie ADHD sample Diagnose ADHD Leeftijd (eerst tot 12 jaar) IQ  80 Psychofarmaca- naïef of –vrij, of gebruik van stabiele dosering psychostimulantia/atomoxetine Een afwijkend EEG

© 2006 Karakter | Onderzoeksproject-inclusie Gezonde controle sample Leeftijd (eerst tot 12 jaar) IQ  80

© 2006 Karakter | Onderzoeksproject-exclusie ADHD sample Huidig intensieve individuele of groeps psychotherapie Regelmatig gebruik van medicatie anders dan psychostimulantie of atomoxetine (of geen ‘room for improvement’) Een aantal comorbide psychiatrische aandoeningen Neurologische aandoeningen Cardiovasculaire ziekte Deelname aan een andere trial EEG-neurofeedback training in het verleden Gebruik van alcohol or drugs

© 2006 Karakter | Onderzoeksproject-exclusie Gezonde controle sample Psychiatrische of somatische klachten of aandoeningen 1e graads familielid met ADHD Gebruik van medicatie Metaal in het lichaam Deelname aan een andere klinische trial EEG-neurofeedback training in het verleden Cardiovasculaire aandoeningen Neurologische aandoeningen Gebruik van alcohol or drugs

© 2006 Karakter | Onderzoeksproject-metingen voormetingen = nametingen

Onderzoeksproject-metingen Diagnose, ernst, bijwerkingen, comorbiditeit, omgeving Klinisch Neuropsychologische prestaties Neurocognief Electrofysiologie & neurobiologie Neuronaal © 2006 Karakter |

Onderzoeksproject-metingen scales/vragenlijsten/interview Klinisch testbatterij 4 domeinen Neurocognitief MRI, fMRI en EEG Neuronaal © 2006 Karakter |

Onderzoeksproject-metingen Reward processingTemporal ProcessingExecutive functioning (EF)Working memory (WM)AttentionResponse inhibition © 2006 Karakter | 4 domeinen

Logistiek Werving via wachtkamer, website Karakter, aanmeldingen Locaties: diagnostiek/ metingen Karakter /FC Donders Behandeling verschillende locaties/thuis Memo’s professionals volgen Draaiboek met logistiek is in de maak Behandelaar/patiënten-status Capaciteit-uitbreiding © 2006 Karakter |

Discussie feedback voor Tijd

© 2006 Karakter |